الان شرایط بد نیست

آیا مدیریت رسانه در ایران توجیه اقتصادی دارد؟

هر حرفه‌ای در عالم اگر مبتنی بر اقتصاد نباشد، لاجرم محکوم به شکست است. بنابراین رسانه هم حتما به عنوان یک بنگاه فرهنگی باید در حقیقت امکانات اقتصادی را برای خود فراهم کند. بنگاه فرهنگی باید بنگاه اقتصادی هم باشد تا بتواند براساس فعالیت‌های اقتصادی به امور فرهنگی خود هم ادامه دهد. اگر غیر از این برنامه‌ریزی شده باشد، بدون شک این چرخه به پایان عمر خود نزدیک می‌شود و نابود خواهد شد.

روزنامه شرق چه مدلی را برای فعالیت اقتصادی خود انتخاب کرده است؟

یک روزنامه دو راهکار مهم کسب درآمد دارد. اولین و مهم‌ترین راهکار، فروش تک نسخه است. روزنامه شرق هم به عنوان یک راه کسب درآمد به فروش تک نسخه اهمیت ویژه‌ای داده و تلاش کرده است براساس فروش تک نسخه هزینه‌های خود را پوشش دهد. راهکار دوم آگهی است. یعنی یک رسانه وقتی در بین مخاطبان خود جایگاهش را پیدا کند، بنگاه‌های اقتصاد می‌آیند و آگهی‌های تبلیغاتی خود را به رسانه محول می‌کنند. این باعث می‌شود که روزنامه از رهگذر آگهی هم درآمد لازم را به دست آورد.

روزنامه شرق نیز منبع دوم درآمد خود را بر پایه آگهی گذاشته است. در سال‌های گذشته هم چه دولت اصلاح‌طلب بود و چه اصولگرا، با روزنامه ما مهربان نبودند و ما از یارانه‌های مربوط به مطبوعات سهم ناچیزی داشتیم. بدیهی است که باید روی پای خودمان می‌ایستادیم و این باعث شد ما بخش جذب مخاطب، فروش تک‌نسخه و جذب آگهی را که در حقیقت از طرف بنگاه‌های خصوصی اقتصادی می‌رسد جدی‌تر بگیریم و به همین ترتیب توانستیم هزینه‌هایمان را سروسامان بدهیم و تا حالا هم سر پا ایستاده‌ایم.

رسانه‌های بین‌المللی به راه‌هایی مثل فروش اینترنتی روی می‌آورند. این فضا در بستر ایران مهیا خواهد شد؟

متاسفانه خیر، ما از طریق سایت خودمان به دنبال درآمدزایی رفتیم. درآمد اندکی از طریق آگهی‌های سایت به دست می‌آوریم. ما قصد داشتیم که نسخه دیجیتالی روزنامه را به فروش برسانیم، اما به هر حال بخشی از خریداران ما بین‌المللی هستند. ما امکان اینکه بتوانیم پول آنها را دریافت کنیم نداریم، به همین خاطر امکان‌پذیر نشد. ما مشکل بانکی داریم. نمی‌توانیم حساب موردنیاز برای چنین تراکنش‌هایی را افتتاح کنیم.راه‌هایی وجود دارد که ما می‌توانیم از طریق آنها افزایش درآمد داشته باشیم، اما باید مشکلات موجود برطرف شود.

تعداد روزنامه‌نگاران و نیروهای اجرایی شما در مجموع شرق چند نفر است؟

ما الان 100 نفر هستیم.

امرار معاش این 100 نفر بدون هیچ مشکلی انجام می‌شود؟

اگر بگویم مشکلی وجود ندارد، سخن دقیقی نیست اما ما تلاش‌مان این بوده است که هزینه‌های روزنامه را خودمان به دست بیاوریم. یکی از این هزینه‌ها هم حقوق بوده است. شما اگر از خبرنگاران ما بپرسید به شما خواهند گفت که حقوق را هیچ وقت دومین روز ماه دریافت نکرده‌اند. همیشه حقوق در ابتدای ماه پرداخت شده است. تلاش کرده‌ایم از درآمدها یا از طریق قرض کردن این اصل را همیشه رعایت کنیم.حدیث از معصوم(ع) وجود دارد که حقوق کارگر را باید سر موقع داد. من هم به این اعتقاد دارم.

بهترین و بدترین تجربه اقتصادی شما در حوزه مدیریت رسانه چه بوده است؟

ما در زمان توقیف خیلی آسیب اقتصادی دیدیم. در آخرین تجربه توقیف در سال 91 درآمد ما صفر شد و هزینه‌هایمان که بخشی از آن سر جایش بود و بخشی هم به عنوان 50درصد حقوق پرسنل بود که باید به آنها پرداخت می‌کردیم چون همکاران ما منبع درآمدی نداشتند و منتظر بودند که تکلیف روزنامه مشخص شود. ما احساس کردیم که اخلاق‌مدارانه نیست اگر نیروهای وفادار به رسانه را دست خالی رها کنیم. به همین خاطر سعی کردیم تا 50درصد  حقوق را پرداخت کنیم و خدا را شکر بچه‌های روزنامه هم رضایت داشتند.

در زمان توقیف قراردادهای مالی شما با بنگاه‌های اقتصادی چه تکلیفی خواهد داشت.

ما پول پیش برای قراردادهای تبلیغاتی نمی‌گیریم. این است که چنین اتفاقی نظیر باز پس دادن پول نداریم.فرض کنید مجموعه‌ای مثل ما با درآمد 400 تا 500 میلیون تومان در ماه، یکباره به صفر می‌رسد. به هر حال ضرر ناشی از توقیف جبران‌ناپذیر است.

در روزنامه ما 100 نفر مشغول به کار هستند. بعضی از این نفرات به صورت مستقیم و برخی به صورت غیرمستقیم با ما در ارتباط هستند. ارتزاق این عده به دنبال توقیف مشکل پیدا خواهد کرد. مسائل اشتراک، چاپخانه و توزیع نیز وجود دارد که آنها هم آسیب می‌بینند. این است که طبیعتا این فشارها خیلی به مجموعه آسیب می‌رساند.

و اما بهترین تجربه؟

خوشبختانه پارسال در سه ماهه پاییز روزنامه رونق خوبی از لحاظ فروش و آگهی داشت و این باعث شد تا ما بخشی از مشکلات از گذشته به ارث رسیده را از رهگذر همین درآمد حل کنیم. خوش‌ترین تجربه من این است که با وجود همه مشکلات بتوانیم حقوق مجموعه را اول هر ماه بدون مشکل پرداخت کنیم. اینکه بچه‌های ما شاد هستند و حقوق‌شان عقب نمی‌افتد برای من خاطره خوشی است. نیروی انسانی که با مجموعه ما کار می‌کند باید رضایت خاطر  داشته باشد.

با شرایط موجود در حوزه رسانه آیا می‌توان به عنوان یک فرصت کسب و کار به آن نگاه کرد؟ و آیا می‌توان به تربیت نیروی انسانی پرداخت؟

قطعا می‌شود. چون این دیگر یک تجربه شده. بنگاه فرهنگی به صورت خود به خود یک بنگاه اقتصادی هم هست. بنگاه‌های رسانه‌ای از بنگاه‌های قوی اقتصادی هستند که اتفاقا اقتصادی‌ترین حوزه‌ها با آنان در رقابت هستند. وقتی یک بنگاه رسانه‌ای برای خودش در اقصی نقاط جهان شعبه دارد، حرف می‌زند و در فعالیت‌های اقتصادی حضور دارد، طبیعتا در ایران هم می‌تواند چنین اتفاقی بیفتد.

چرا که نه؟ وقتی شما می‌توانید رسانه‌ای را تولید کنید که این رسانه مخاطبان خودش را داشته باشد و مخاطب آن حاضر باشد هزینه پرداخت کند، طبیعتا درآمد به جود می‌آید. رسانه می‌تواند خودش را توسعه دهد و نمایان کند. در کشور ما در بحث رسانه جدیتی نبوده و نگاه یک مزاحم به جریان رسانه وجود داشته است. همیشه با ناامنی مواجه بوده‌ایم. هیچ‌وقت یک رسانه، به خصوص در بخش دولتی، نتوانسته است انباشت تجربه و اقتصاد داشته باشد.

اگر فضا مهیا شود رسانه قطعا می‌تواند حرف‌های خوبی برای گفتن داشته باشد.در عرصه‌ رسانه‌ای می‌تواند مرجع منطقه‌ای و بین‌المللی باشد که همه به آن رجوع کنند و در عرصه اقتصادی هم می‌تواند ده‌ها زیر شاخه داشته باشد که این زیرشاخه‌ها می‌توانند نیروهای متعددی را به کار گیرند که در حقیقت درآمدزایی خوبی نیز خواهد داشت.

هزینه تولید یک خبر برای شما چقدر است؟

بستگی دارد که داخل شهر یا بیرون شهر باشد. برای مثال خبری مثل حمله موش‌ها به فیروزآباد مشهد را بالای 2 میلیون تومان برایش هزینه کردیم. خبرنگار اعزام و هزینه‌های جانبی سفرش را روزنامه متقبل شد.بستگی کامل به موقعیت و ارزش خبر دارد. پوشش خبر حضور مذاکره‌کنندگان هسته‌ای در نشست وین هر سفرش که خبرنگار را اعزام می‌کنیم 4 تا 5 میلیون تومان هزینه دارد. هزینه‌هایی مثل بلیت، هتل، اینترنت و غیره.

 مهم‌ترین موانع در برابر توسعه اقتصادی در کار رسانه چیست؟

خبرنگاری و رسانه مهم‌تر از آنکه اقتصادی باشد کار دل است. یعنی آدم باید با تمام وجود علاقه‌مند به این حوزه باشد. اگر شرایط پایدار باشد اتفاقا توسعه اقتصادی صورت می‌گیرد. الان هم شرایط بد نیست. اینطور نیست که دائما در برابر بی‌پولی قرار داشته باشیم. باید حداقل‌هایی وجود داشته باشد. باید بیشتر تلاش کرد تا با توجه به شرایط جامعه و تورمی که وجود دارد در ابتدا درآمد کفاف زندگی را بدهد و پس از آن به توسعه اقتصادی در رسانه بپردازیم.

خبرنگار