افزایش 6‌درصدی تعداد شهرهای دارای تنش آب

بروز خشکسالی در ایران، بر تعداد شهرهای دارای تنش آبی می‌افزاید. از آنجا که منابع آب در کشور میزان ثابتی است، افزایش جمعیت و توسعه صنعت و کشاورزی رشد تقاضا را به همراه داشته و منابع موجود پاسخگوی نیازهای فزاینده کشور نخواهند بود. براساس آمارهای وزارت نیرو سال گذشته 517 شهر دارای تنش آبی بوده‌اند که امسال این رقم به 547 شهر رسیده‌است. برای اطلاع از وضعیت منابع آبی کشور، گفت‌وگویی با فرهام گرکانی، مدیر دفتر مدیریت بحران و پدافند غیر‌عامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور انجام دادیم.

***

چند شهر کشور دچار بحران آب است؟

منظور از شهرهای دارای تنش براساس تعاریف اخیر، شهرهایی هستند که در شرایط افزایش مصرف نمی‌توانند آب خود را تامین کنند و در نقطه سر به سر تامین و مصرف قرار دارند. این شهرها در چنین شرایطی می‌توانند دچار مشکل شوند. براساس آخرین تخمین‌ها در تابستان سال جاری 547 شهر می‌توانند دچار تنش بشوند.

امسال از این 547 شهر چه تعدادی دچار تنش جدی هستند؟ بیشتر در کدام نقاط کشور مشکل داریم؟

اوج مصرف آب در نیمه تیر تا هفته اول شهریور ماه رخ می‌دهد و هنوز وارد این دوره نشده‌ایم. بیشتر مشکلات در مناطقی است که منابع آبی ندارند، برای تامین آب تمهیداتی انجام شده که پاسخگوی نیاز این شهرها نبوده‌است. مثلا در استان کرمان تقریبا منابع آب زیرزمینی وجود ندارد و منابع آب سطحی محدود است. این شهر یک یا دو سد کوچک دارد و تامین آب آن به منابع زیرزمینی وابسته است. در کرمان بستر به‌صورت سنگی است و هیچ ورودی از دشت‌های اطراف ندارد. بنابراین تغذیه در این دشت محدود می‌شود. اگرچه در کرمان نسبت به سال گذشته تامین آب بیشتر انجام شده، اما هنوز به حجمی که نیازهای مردم این شهر را مرتفع کند، نرسیده‌ایم.

در استان هرمزگان و کردستان وضعیت چگونه است؟

تمهیداتی در سد قشلاق انجام شد تا آب را از قسمت غیر‌قابل برداشت سد خارج کرده و نیازهای شهر سنندج را تامین کنیم. بنابراین می‌توان گفت این شهر از لیست شهرهای مشکل‌دار خارج شده است. در هرمزگان تامین آب معمولا وابسته به سیلاب‌های دوره‌ای است. در سال آبی 93-92 طی دو روز نزدیک به 50‌میلیون متر مکعب آب وارد سد استقلال شد و تقریبا مصرف یک سال را تامین کرد. اما امسال چنین ورودی به سد وجود نداشت و سد استقلال خالی است. بنابراین مجبور شدیم که طرح‌های اضطراری شامل رهاسازی آب از سد شمیل و نیان را در منطقه اجرا کنیم. به این ترتیب رهاسازی آب در پایین دست برداشت شد و به خط انتقال شهر بندرعباس تزریق شد.

خبر رسیده که جیره‌بندی آب در استان‌های مختلف داریم. این موضوع را تایید می‌کنید؟

خیر، جیره‌بندی برنامه‌ریزی شده نداریم. جاهایی هست که وقتی پیک مصرف آب می‌رسد دیگر شبکه جوابگو نیست و قطعی‌های مقطعی رخ می‌دهد. یا به دلیل اشکالات فنی در شبکه، ممکن است آب قطع شود.

آیا امسال چاه جدید برای تامین آب شرب شهرها حفر شده‌است. چه میزان چاه کشاورزی با هدف تامین شرب از کشاورزان خریداری شده است؟

یکی از فعالیت‌هایی که برای تامین آب شهرها خیلی سریع جواب می‌دهد، حفر چاه یا اجاره چاه‌های کشاورزی با‌کیفیت است. معمولا طرح‌های آبرسانی خیلی زمان‌بر است. در سال 93، 392 چاه را برای شهرهایی که تنش‌دار حفر و تجهیز کردیم. 37 مخزن، شش ایستگاه پمپاژ و هفت تصفیه‌خانه نیز در این سال وارد مدار شده ‌است. یعنی حدود 8هزار لیتر در ثانیه از طریق ظرفیت چاه‌هایی که حفر شده به ظرفیت برداشت اضافه شده‌است. اما معمولا به دلیل تغییر شرایط طبیعی و خشکسالی، ظرفیت آبدهی چاه‌ها در کشور کم می‌شود.

چاه‌های کشاورزی نیازی به تصفیه آب ندارند؟

چاه‌هایی را خریداری می‌کنیم که از نظر کیفی وضعیت مطلوبی داشته باشند. ضمن اینکه از نظر کیفی و سایر مسائل هم آب چاه کاملا کنترل می‌شود. البته یکی از مزایای چاه این است که تصفیه نمی‌خواهد. بهترین روش تصفیه که ما استفاده می‌کنیم عبور دادن آب از صافی است. زمین خودش مثل یک صافی عمل می‌کند، زیرا چاه‌هایی که داریم در عمق 100 تا 350‌متری زمین قرار دارند. از این بستر که عبور می‌کند کل مواد بیماری‌زا و مضر آب حذف می‌شود و در مقابل املاح مفید به آن اضافه می‌شود. معمولا آب چاه را مستقیم وارد مخزن کرده و پس از کلرزنی وارد شبکه می‌کنیم.

در مورد روستاها هم جیره‌بندی آب نداریم؟

بحث تامین آب روستاها خیلی سخت‌تر است. زیرا روستاها پراکنده هستند. در حال حاضر برای تامین آب روستا مجتمع‌های آبرسانی روستایی پیگیری می‌شود. در بیشتر روستاهای کشور منبع تامین آب، چاه و آب زیرزمینی است. بعضا روستاهایی وجود دارند که چاه آنها خشک شده‌است. بنابراین آبرسانی سیار به این روستاها در دستور کار است. سال گذشته به حدود پنج هزار و پانصد روستای بالای 20‌خانوار و زیر 20‌خانوار آبرسانی سیار انجام شده است که حدود 3هزار روستا از این تعداد، تحت پوشش شرکت آب و فاضلاب کشور قرار ندارند.

چند درصد روستاهای کشور تحت پوشش برنامه‌های آبرسانی هستند؟

60هزار روستا در کشور وجود دارد. براساس قانون، وزارت نیرو مکلف است به روستاهای بالای 20‌خانوار آبرسانی کند. تعداد این روستاها نزدیک به 38‌هزار روستا است. براساس آمار سال 92، حدود 32‌هزار روستا تحت پوشش طرح‌های آبرسانی شرکت آب و فاضلاب کشور قرار دارند. یعنی بیش از 75‌درصد روستاهای بالای 20‌خانوار را تحت پوشش داریم.