اجبار در فروش مواد اولیه پتروشیمی‌ به صنایع تکمیلی

صحبت از عرضه و تقاضای محصولات پتروشیمی و رسیدن به یک تعادل است، در واقع با آزادسازی قیمت محصولات پتروشیمی از سوی وزارت صنعت معدن و تجارت و تایید شركت ملی صنایع پتروشیمی وضعیت برای صنایع پایین‌دستی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت با این وجود، در این شرایط معاون وزیر نفت بر این باور است که «اكنون بازار تا حد زیادی به تعادل رسیده است‌» اما صاحبان صنایع تکمیلی پتروشیمی این باور را ندارند و برای دستیابی به این مهم درخواست‌هایی دارند، درخواست‌هایی که مهم‌ترین آن در کنار یک نرخی‌شدن قیمت‌ها، تسهیل در تامین مواد اولیه است.

مشکلات و مسائل صنایع پـایـیـن‌دستی پتروشیمی موضوع امروز نیست، از دیرباز این صنایع به دلیل برخی سیاست‌ها همواره در تنگنا بودند و رکود اقتصادی در چند سال گذشته نیز بر مشکلات و دغدغه‌های آنها افزوده شده، به همین دلیل است که در چند سال اخیر شاهد ورشکستگی تعدادی از صنایع وابسته به پتروشیمی بودیم و هستیم.

سـیـد مـحـسن صفایی، مدیرعامل گروه صنعتی همارشتن در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «باید دید منظور از رسیدن به تعادل از سوی مقامات دولتی چیست وقتی در رکود اقتصادی قرار داریم، چگونه در این فضا عرضه و تقاضا به تعادل برسد. تشخیص در این زمینه براساس چه فاکتورهایی صورت گرفته است.»

فضای کار برای تولیدکنندگان داخلی دشوار است

وی معتقد است: «با وجود ارز آزاد برای صنایع پایین‌دستی پتروشیمی‌ها فضای کار برای تولیدکنندگان داخلی دشوار اما برای خارجی‌ها تسهیل یافته است. این اقدام از سوی وزارت مربوط یعنی جفا بر صنعت داخلی. اگر این رویه، سیاست کاری است بهترین کار عدم صدور مجوز برای آغاز فعالیت جدید صنایع پایین‌دستی است تا حداقل افراد بیشتری به دلیل بی‌اطلاعی از شرایط به سینه قبرستان نروند. بهتر است ابتدا صنعت رو به موت احیا شود.» این اظهارات تند و صریح این فعال بخش خصوصی موید عمق مشکلات این بخش از صنعت وابسته به پتروشیمی است، صنعتی که در چند سال اخیر پررونق بوده و همچنان نیز است زیرا صاحبان پتروشیمی به دلیل وجود امتیازات متعدد تمایل زیادی برای صادرات مواد تولیدی خود دارند.

انتقاد از انحصار پتروشیمی‌ها

اما در این میان اصغر خطیبی، مدیرعامل شرکت سیندژ درباره رسیدن تعادل میان عرضه و تقاضای بازار پتروشیمی در کشور نقطه نظر دیگری دارد و به «فرصت امروز» می‌گوید‌: «صنعت بالادستی پتروشیمی از شرایط انحصاری خاصی برخوردار است و از آنجا که بازار گسترده‌ای در دنیا و ایران دارند از موقعیت تـصـمـیـم‌گـیری بالایی برخوردارند، این فضا موجب شده تا فروش مواد مورد نیاز صنایع پایین‌دستی داخلی برای آنها از اهمیت بسیار کمی برخوردار باشد. در حقیقت به نظر می‌رسد این تعامل به نوعی براساس اجبار صورت می‌گیرد.»

بر این اساس، این‌گونه اسـتـنـباط می‌شود که پتروشیمی‌ها گاهی براساس فشار سیاسی نیاز اولیه صنایع پایین‌دستی را تامین می‌کنند، از این رو رضایت این بخش هیچ‌گاه تامین نمی‌شود.

کمبود نقدینگی صاحبان پایین‌دستی پتروشیمی

این فعال بخش خصوصی با تایید این مطلب می‌گوید: «در تیرماه امسال با افزایش قیمت مواد اولیه محصولات پتروشیمی کمی بازار به تعادل رسید، اما مشکل اصلی نقدینگی صاحبان پایین‌دستی پتروشیمی‌ است که ناچارند به‌صورت سلف مواد مورد نیاز را از بورس خریداری کنند و در حداقل زمان تمامی پول را پرداخت کنند، در غیر‌این صورت ابتدا باید جریمه پرداخت کنند، در صورت عدم پرداخت قرارداد فسخ می‌شود.»

بر این اساس تعادل حاکم بر بازار ناشی از حجم نقدینگی صنایع پایین‌دستی بود. صنایعی که به دلیل عدم حمایت بانک‌ها ناچارند برای ادامه حیاتشان تمامی نقدینگی‌شان را به کار گیرند. این در حالی‌است که صاحبان پتروشیمی‌ها مواد مورد نیاز خود را از دولت تامین می‌کنند و می‌توانند بعدها به حساب دولت هزینه را واریز کنند. البته راهکارهای متعددی برای حل این معضل و تعامل بهتر میان صنایع بالادستی و پایین دستی پتروشیمی‌ها وجود دارد. اگر پتروشیمی‌ها به تدریج به فروش نقدی و اعتباری روی بیاورند، علاوه بر حذف دلال‌ها در برقراری تعادل بازار مشکلات این صنایع نیز حل خواهد شد؛ همچنین بهبود تولید و رونق در صنایع پایین‌دستی و از بین رفتن رکود اقتصادی را نیز حاصل می‌شود.

خطیبی این فعال بخش خصوصی در این زمینه می‌گوید: «بهره‌مندی از روش فروش نقدی و اعتباری در صنعت پتروشیمی آثار مثبتی دارد کافی‌ است صاحبان پتروشیمی‌ها با دریافت اسنادی این امکان را به صنایع پایین‌دستی بدهند. متاسفانه بخش‌خصوصی با وجود تمامی مشکلاتش ناچار شده سرمایه خود را در زمان خرید مواد اولیه به گردش دربیاورد تا تعادل در بازار ایجاد شود و صنایع بالادستی بدون هیچ نگرانی فعالیت داشته باشند.»

بدون شک رسیدن به تعادل در بازار عرضه و تقاضای محصولات پتروشیمی به نفع تولید‌کننده و مصرف‌کننده است. در صورتی که راهکاری اندیشه شود که صنایع تکمیلی پتروشیمی‌ها بتوانند با آرامش بیشتر مواد اولیه خود را تامین کنند با حذف واسطه‌ها قیمت‌ها واقعی خواهد شد. هر چند به اعتقاد برخی از کارشناسان حذف واسطه‌ها برای صنایع پایین‌دستی پتروشیمی‌ به ضرر آنها است.