ترانزیت ساختار اقتصاد کشور را متحول می کند / اتصال به خارج، اولویت راه های ایران

طراحی کریدورهای ده گانه جاده ای و کریدورهای شرق به غرب و شمال به جنوب ریلی اصلی ترین برنامه زیربنایی اقتصاد حمل و نقل ایران در طول سال های گذشته را ساخته است.

با وجود آنکه در دولت قبل تعداد زیادی طرح زیرساختی در نقاط مختلف کشور کلنگ زنی شد که بسیاری از آنها نه منابع مالی مشخصی داشتند و نه در چارچوب برنامه هایی بلندمدت تدوین شده بودند، اما در طول سال های گذشته با اتکا به برنامه هایی که هدفی مشخص دارند تلاش شده شانس ایران برای عرض اندام در بازارهای جهانی حمل و نقل ارتقا یابد.

برنامه ریزی کلان اقتصادی ایران در دهه70 برای جایگزین کردن درآمدهای پایدار با اتکای به درآمدهای نفتی در حالی ادامه پیدا کرده که با اجماع اقتصاددانان، اولویت بخش هایی که مزیت نسبی اقتصاد در آن نهفته است بهترین جایگزین خواهد بود و در این بین ترانزیت یکی از اصلی ترین گزینه ها به شمار می رود.

جایگاه خاص جغرافیایی ایران که باعث شده این کشور به پلی رسمی برای اتصال شرق به غرب و شمال به جنوب منطقه به شمار رود، اهمیت افزایش توان زیرساختی کشور در این حوزه را نشان می دهد و از این رو بهبود امکانات مساوی با افزایش بهره وری اقتصادی تعریف می شود.

در این چارچوب وزارت راه وشهرسازی در دو حوزه مجزا کار خود را پیگیری کرده و به نظر می رسد در سال های آینده این برنامه نتایجی قابل توجه به همراه خواهد داشت. نخستین محور در ارتقای زیرساخت ها تکمیل کریدورهای ده گانه ای است که در حوزه جاده ای تعریف شده و هدف اصلی آنها تسهیل اتصال مرزهای زمینی و آبی کشور به همسایگان خواهد بود.

دو کریدوری که در حال حاضر اجرای آنها در دستور کار قرار گرفته با محوریت خلیج فارس تعریف شده اند تا یکی از آنها تمام طول سواحل ایران در خلیج فارس و دریای عمان را با ساختاری آزادراهی به یکدیگر متصل کند و دیگر طرح از بندر امام خمینی آغاز شده و با عبور از نوار مرزی غرب کشور به مرز بازرگان برسد.

حوزه ریلی نیز با همین فلسفه به کار خود ادامه می دهد. پس از آنکه اتصال ریلی به ترکمنستان با مرز ریلی جدید اینچه برون تقویت شد، ایران توافق های رسمی خود را  برای اتصال به افغانستان و عراق در دستور کار قرار داد و مذاکرات با ارمنستان نیز با شکلی جدی تر پیگیری شد. اگر به این اقدامات اتصال حیاتی به آذربایجان و سپس آغاز به کار خط ریلی هند - روسیه با محوریت ایران اضافه شود، اهمیت برنامه های اقتصادی اتصال به همسایگان بیش از پیش خود را نشان خواهد داد؛ اتصالی که می تواند جایگاه ایران را در عرصه اقتصادی منطقه  به طور قابل توجهی بهبود بخشد.

حمل و نقل تضمین کننده جایگاه اقتصاد ایران

یک کارشناس عرصه ریلی معتقد است با توجه به موقعیت مناسب ایران در منطقه و فضایی که پس از توافق هسته ای به وجود آمده، ارتباط گرفتن با کشورهای خارجی چه در سطح همکاری های اقتصادی و چه زیرساختی برای آینده اقتصادی ایران اهمیت بسیار بالایی خواهد داشت.

محمد سعیدی در گفت و گو با «فرصت امروز» تاکید کرد: با وجود تمام اقداماتی که به منظور حفظ جایگاه حمل و نقل ریلی ایران در طول دوران تحریم صورت گرفت، محدودیت در ارتباط گیری با کشورهای خارجی باعث شده ایران از برخی تحولات عقب بماند و فضای به وجود آمده پس از توافق هسته ای این فرصت را به وجود آورده که این خلأ جبران شود.

  به گفته وی، ایران توانسته در بخش های مهمی از عرصه ریلی مانند ساخت واگن اثرگذاری خود را نشان دهد و حالا زمان آن رسیده تا با همکاری بین المللی این جایگاه را ارتقا بخشد. در این بین اتصال به کشورهای همسایه و امکان برقراری برنامه های سفری و اقتصادی مشترک با کشورهای خارجی باعث افزایش نفوذ کشور و به دست آوردن شرکای تجاری مطمئن می شود و از این رو تاثیرگذاری حمل و نقل در اقتصاد ایران تضمین خواهد شد و آینده با ثبات بیشتری به وجود خواهد آمد.

علی اکبر نیکو اقبال، کارشناس و صاحب نظر مسائل اقتصادی نیز در گفت وگو با «فرصت امروز» به تصویر کلان حمل و نقل در اقتصاد ایران پرداخت و گفت: اگر ما قصد داریم از شعار طولانی عبور از اقتصاد نفتی عملکردی رسمی به وجود آوریم، قطعا به  وجود آوردن زیرساخت های اقتصادی که وابستگی به نفت را کاهش می دهد بیشترین اهمیت را خواهد داشت و در این بین حمل و نقل یکی از اصلی ترین بخش ها به شمار می رود.

به گفته وی، اهمیت حمل و نقل از چند منظر مشخص می شود. نخست با توجه به جایگاه جغرافیایی ایران، بهبود زیرساخت ها به افزایش همکاری تجاری با همسایگان و درآمدزایی ارزی منجر می شود. از سوی دیگر اقتصاد ایران برای رشد و توسعه نیاز به زیرساخت هایی دارد که نقل و انتقالات را در کوتاه ترین، ارزان ترین و ایمن ترین مسیر انجام دهد و ازاین رو ارتقای زیرساخت ها می تواند در این حوزه نیز کارایی قابل توجهی داشته باشد و در نهایت حمل ونقل توان بسیار بالایی برای جذب سرمایه های خارجی و اشتغال زایی دارد و می توان از این ویژگی برای بهبود شرایط اقتصاد کلان بهره گرفت.

با وجود برنامه ریزی های کلانی که در طول سال های گذشته برای بهبود زیرساخت های حمل و نقل و اتصال به همسایگان خارجی صورت گرفته، هنوز محدودیت  منابع مالی اصلی ترین معضل دولت در پیگیری این طرح هاست؛ معضلی که با اجرای برجام و افزایش امید سرمایه گذاران با جذب بخش خصوصی داخلی و خارجی کمرنگ تر شده، اما برای اجرایی کردن طرح هایی که چهارگوشه ایران را به همسایگان متصل می سازد هنوز نقشی حیاتی ایفا می کند.

ارتباط با نویسنده: j.hashemi1992@gmail.com