«فرصت امروز» در گفت وگو با رؤسای اتحادیه پیراهن دوزان، اتحادیه خیاطان تهران و عضو مراکز خرید تهران به بررسی ابعاد جدیدی از حادثه پلاسکو پرداخته است / آوار پلاسکو روی قلب تهران

آتش سوزی آن هم مرتبط با صنف پوشاک نخستین بار نیست که در تهران اتفاق می افتد. اما این بار تنها صحبت از یک حادثه و سوختن یک باب مغازه نیست. این بار ساختمان 54ساله پلاسکو با 15طبقه و حدود 600مغازه روی سر کاسبان و آتش نشانان و. . . آوار شده است. از تعداد از دست رفتگان هیچ آمار مشخصی در دست نیست.

شهرداری مدارکی رو کرده که بارها به ساکنان و مسئولان این ساختمان در موارد ایمنی و خطرآفرین بودن نحوه چینش کالا در این ساختمان بزرگ اما قدیمی هشدار داده، اتحادیه ها و اصناف می گویند برای رعایت ایمنی از طرف واحدهای صنفی تنها می توانند اخطار بدهند، سازمان اماکن تنها در صورتی ورود می کند که واحدها تخلف یا جرمی مرتکب شده  باشند و صدها حرف و حدیث دیگر.

اما لاشه مهیب پلاسکو همچون بختکی دهشتناک روی نبض شهر تهران افتاده و افکار وحشتناکی ایجاد می کند؛ اینکه چند ساختمان دیگر در تهران و ایران چنین وضعیتی دارند؟ چند بازار و ساختمان دیگر در تهران وجود دارد که عمری بالای 50سال دارند و در معرض چنین خطراتی هستند؟ تلفات مالی و ارزش ریالی کارگاه ها و فروشگاه ها و اجناس درون شان چقدر برآورد می شود؟ آیا برای صدور پروانه کسب موارد ایمنی هم لحاظ می شود یا تنها به متراژ واحد صنفی توجه می شود؟

«فرصت امروز» تلاش کرده به این سوالات پاسخ دهد و البته نکات جدیدی نیز از ابعاد این حادثه به دست آورده است. اینکه از حدود چهار تا پنج سال پیش بازشدن اتصالات آهن ها و پایه های اصلی ساختمان به اطلاع مالک ساختمان یعنی بنیاد مستضعفان رسیده اما اقدامی نشده و اینکه حتی کپسول های آتش نشانی موجود در طبقه 10 این ساختمان که نخستین جرقه های حادثه را روشن کرده، خالی بوده اند.

***

جواد درودیان، رئیس اتحادیه پیراهن دوزان تهران می  گوید:

انگشت ها به سمت بنیاد

بیش از 410 واحد صنفی مستقر در ساختمان قدیمی پلاسکو متعلق به اتحادیه پیراهن دوزان تهران بوده است. جواد درودیان ضمن تایید این نکته در مورد حادثه رخ داده اضافه می کند: بعید می دانم که از اعضای صنفی کسی زیر آوار مانده باشد.

وی در مورد حضور بعضی از صاحبان واحدهای صنفی در ساعات اولیه صبح در ساختمان می گوید: روزهای پنجشنبه  مراسم زیارت عاشورا داشتیم. این افراد هم به این دلیل آنجا حضور داشتند که به محض اینکه متوجه آتش سوزی می شوند، به سراغ کپسول های آتش نشانی می روند، اما کپسول ها خالی بوده اند!

وی اضافه می کند که با تماسی که با آتش نشانی داشته اند، در عرض سه تا چهار دقیقه به محل حادثه می رسند. اما سرعت مشتعل شدن موادی که همگی پارچه بوده ، ابتکار عمل را از آنها گرفته است.

وی در مورد دلیل اصلی آتش سوزی اضافه می کند: اتصالی برق و نشت گاز را به عنوان دلایل اصلی این حادثه عنوان می کنند چون در بعضی از مغازه ها کپسول های پیک نیکی داشتند و بعضی برای خود اجاقی تعبیه کرده بودند. در واقع رعایت نکات ایمنی کمترین اهمیت را داشته است.

رئیس اتحادیه پیراهن دوزان تهران در مورد اینکه چرا رعایت موارد ایمنی در صدور پروانه کسب کمترین اهمیت دارد، می گوید: به این مسائل توجه می شود و مثلا داشتن کپسول آتش نشانی از این دست است اما این مسائل تنها در شروع کار یک واحد صنفی است و در ادامه کار پیگیری و سرکشی انجام نمی شود و مثلا نمونه اش خالی بودن کپسول ها در همین حادثه وحشتناک است.

وی در ادامه در مورد استحکام ساختمان و اینکه چرا یک واحد صنفی نباید تنها در صورت حضور در یک مکان ایمن پروانه کسبش صادر  شود، اضافه می کند: من حدود چهار سال پیش عضو شورای این ساختمان بودم. همان زمان آهن های این ساختمان  از هم باز شده بود و قرار بوده که این آهن ها و ستون های ساختمان با جوشکاری بازسازی شوند، اما خرابی هایی از این دست را به صاحب ساختمان یعنی بنیاد مستضعفان هم اطلاع دادیم و نامه زدیم اما از حدود چهار سال پیش تاکنون هیچ اقدامی صورت نگرفت.

وی ادامه می دهد: در نامه ها قید کردیم که اگر حتی زلزله ای با قدرت 2 تا 3 ریشتر هم رخ بدهد، این ساختمان به اصطلاح می خوابد چون آهن ها و اتصالات پایه ای ساختمان از هم باز شده بود.

وی این آسیب ساختمانی را به دلیل کهولت سن این بنا دانسته و می گوید باید طی این پنجاه و اندی سال که از عمر پلاسکو می گذرد، ترمیم و بازسازی صورت می گرفت که متاسفانه اقدامی نشده است.

درودیان ضمن تایید اخطارهایی که از طرف شهرداری به مسئولان ساختمان رسیده، می گوید این اطلاعیه ها همان زمان هم به دست ما رسید و ما به بنیاد اطلاع دادیم اما کوتاهی شد و این کوتاهی در نهایت به این فاجعه منجر شده.

این رئیس اتحادیه در مورد این پرسش که صاحبان واحدهای صنفی چقدر در این حادثه مقصر هستند که در ساختمانی ناایمن به کسب وکار پرداخته اند، می افزاید: همان زمان که برای ترمیم و بازسازی ساختمان به بنیاد نامه زدیم، این نکته را هم در نامه گنجاندیم که بخشی از هزینه ها را خود شورای پلاسکو و به نوعی واحدهای صنفی می پردازند اما در نهایت اقدامی نشد.

وی در مورد بیمه  این مغازه ها هم می گوید: بعضی از مغازه ها بیمه بوده و بعضی نبوده اند! درودیان در مورد ارزش مالی ساختمان تخریب شده، می گوید: این ساختمان 17 طبقه دارای بیش از 600واحد صنفی بوده که حدود 400واحد تخریب شده و حدود 200واحد که در بخش پشتی ساختمان هستند، سالم مانده  و تخریب نشده اند بلکه بیشتر بخش جلویی ساختمان از بین رفته است.

وی در مورد ارزش سرقفلی این واحدها نیز اضافه می کند: ارزش سرقفلی این مغازه ها بین  700 تا 900میلیون تومان بوده است که با این حساب حدود 400میلیارد تومان تنها سرقفلی مغازه های از بین رفته است.

وی کمک دولت برای احیای کسب وکار این افراد را ضروری می داند. مثلا در اختیار گذاشتن واحدهای فروشگاهی در جشنواره ها و نمایشگاه ها راهکاری برای کوتاه مدت است.

وی بازار را با مشکلی مواجه نمی داند و می گوید: این واحدها اکثرا اجناس شان بیرون از ساختمان پلاسکو و در انبارهای شان بوده و مشکلی برای پوشاک شب عید نداریم.

***

حبیب طهماسبی نیک، رئیس اتحادیه خیاطان تهران:

ایمنی، قانونی برای صدور پروانه کسب شود

این فعال صنفی ضمن ناگوار خواندن این حادثه تلخ از دست رفتن جان تعدادی از هموطنان، تلفات مالی این حادثه را نیز بسیار بالا ارزیابی می کند و می گوید: می توانم بگویم هر کدام از صاحبان واحدهای صنفی در پی این حادثه به خاک سیاه نشسته اند چون در ماه های منتهی به عید به سر می بریم و حجم بالایی از اجناس در این واحدها و انباری های شان دپو شده بود. از آنجایی که عدم رعایت موارد ایمنی یکی از مسائلی است که به عنوان مهم ترین دلیل این حادثه از آن یاد می شود، از طهماسبی نیک پرسیده ایم که در هنگام صدور پروانه کسب، موارد ایمنی بررسی می شود؟

وی در پاسخ به این پرسش می گوید: رعایت موارد ایمنی یا توجه به محیط زیست تنها طی یکی دو ماه اخیر آن هم در حد تذکر و یادآوری به متقاضیان پروانه کسب اعلام می شود اما دریافت پروانه کسب منوط به ایمن بودن واحد صنفی نیست. در واقع در این میان خلاء قانونی داریم و اگر این امر در قامت قانون ارائه شود، شاید در موارد اینچنینی شاهد تلفات کمتری باشیم.

رئیس اتحادیه خیاطان تهران که جمعی از صاحبان مغازه های پلاسکو از اعضای صنفی اتحادیه اش بوده اند، آماری از تلفات جانی اعضای اتحادیه اش ندارد و می گوید مطمئن نیست که کسی آسیب دیده باشد یا نه.

طهماسبی نیک در ادامه و در مورد حجم کالاها و ابزارهای واحدهای صنفی ساختمان پلاسکو می گوید: بخشی از واحدها به فروش پوشاک می پرداختند و بخش زیادی هم تولیدکننده و مرکز پخش بودند. در هر واحد صنفی تولیدکننده حداقل تا 200میلیون تومان ابزار و وسایل دوخت و دوز وجود دارد. همچنین حجم اجناس و مواد اولیه هر مغازه بین 50 تا 250میلیون تومان برآورد می شود.

این فعال صنفی در پایان و در مورد این مسئله که آیا با از دست رفتن بیش از 2هزار میلیارد تومان پارچه و پوشاک شب عید، بازار دچار کمبود جنس می شود و ممکن است شاهد به هم خوردن اوضاع بازار پوشاک باشیم یا نه، می گوید: از آنجایی که رکود سنگینی بر بازار پوشاک حاکم بوده و انبارهای زیادی مملو از اجناس مختلف هستند، بسیار بعید و دور از ذهن است که برای تهیه پوشاک شب عید مشکلی وجود داشته باشد.

***

شاهرخ کشاورز، عضو هیأت رئیسه انجمن مراکز خرید:

پنج بازار 50ساله تهران در معرض خطر است

پلاسکو با همه داستان هایی که در پشت دیوارهایش و لابه لای سنگ و گلش نهفته بود، اینکه بانی تولدش که بود و چه سرنوشتی داشت، حدود 54 سال عمر کرد و همیشه به عنوان یکی از مراکز خرید استراتژیک تهران به حساب می آید. چه زمانی که به عنوان نخستین نوع بلندمرتبه سازی تهران ساخته شد و وجهی مدرن به چهره این شهر بخشید و چه در سال های بعد که به عنوان مرکز مهم و بزرگ تولید و عرضه پوشاک در یکی از مهم ترین چهارراه های تهران سر به فلک کشیده بود.

اما همه فعل هایی که به پلاسکو مربوط است، زمان گذشته دارند چون دیگر پلاسکویی در کار نیست. اما نکته ای که در اینجا با علامت سوال بزرگی مطرح است، مربوط به این مسئله است که اگر عمر پلاسکو و عدم رسیدگی به وضعیت ایمنی اش را از مهم ترین عوامل رخداد چنین فاجعه ای بدانیم، دیگر چه مراکز خرید و پاساژهایی در تهران از چنین وضعیتی برخوردار هستند؟ چند مرکز خرید بالای 50سال در تهران داریم.؟ چه باید کرد و چرا همچنان صدور تاسیس مرکز خرید از خرید ماست در سوپرمارکت ها هم زمان کمتری می برد؟

شاهرخ کشاورز در این باره به «فرصت امروز» می گوید: مرکز خرید پلاسکو عضو انجمن نبوده و در زمان عضوگیری، اصلا عضو این انجمن نشده اند.

وی همچنین اشاره می کند که انجمن قدرت اجرایی ندارد و تنها می تواند فرهنگ سازی کند. این عضو انجمن مراکز خرید می گوید: ما حتی از تعداد پاساژ های تهران آمار دقیقی نداریم و در هر خیابانی یک ساختمان به پاساژ تبدیل شده در حالی که ممکن است موارد ایمنی زیادی رعایت نشده باشد.

کشاورز در ادامه و در مورد تعداد بازارهای مسن تهران که باید به لحاظ سیم کشی، لوله کشی، گازکشی و سایر موارد ایمنی مورد بازرسی های دوره ای قرار بگیرند، می گوید: پنج بازار و مرکز خرید بالای 50سال در تهران داریم.

وی بازار بزرگ فردوسی در چند متری پلاسکو را یکی از این مراکز می داند. همچنین بازار صفویه، بازار کویتی ها و بازار بزرگ تهران از این دست هستند. پنجمی هم که پلاسکو بود که از دست رفت.

کشاورز می گوید یکی از مشکلات عمده در مراکز خرید این است که مراکز خرید واحدهای صنفی خود را می فروشند و از مالکیت خودشان خارج می کنند به همین دلیل و در هنگام تصمیم گیری مثلا برای بازسازی باید چند ده نفر نظر بدهند و به همین دلیل تصمیم گیری ها در یک پروسه طولانی انجام می شود یا اصلا انجام نمی شود.

کشاورز در پایان خطراتی را از جنس آنچه برای پلاسکو رخ داد، در کمین سایر بازارهای مسن تهران می داند و معتقد است ایمن سازی ویژه ای برای این مراکز خرید و بازارها صورت نگرفته است و چه بسا در صورت بروز هر گونه مشکلی، حوادث بزرگی در این زمینه رخ دهد.

کشاورز در پایان و در مورد ارزش ریالی ساختمانی که تخریب شده، می گوید: در این مورد باید سن بنا و مسائل ریز و درشت زیادی را لحاظ کرد اما هر مغازه در کمترین حالت ممکن تا 5میلیارد تومان قیمت داشته باشد که با یک حساب سرانگشتی می توان حجم ضرر و زیان مالی این حادثه را به لحاظ ساختار فیزیکی واحد صنفی برآورد کرد.

***

تا همین چند روز پیش آتش نشانی شغل سخت و زیان آور نبود

کسب وکار، شغل، درآمدزایی؛ هر چه که نامش را بگذاریم در مورد آتش نشان ها معنا و تعابیر دیگری دارد. پای ثابت شغل آتش نشانی، استرس است و آتش و سوختن و حتی مرگ. تلخ و گزنده اتفاق می افتد اما حیرت انگیز است که تنها چند روز پیش یعنی در اوایل نیمه دوم دی ماه این شغل پردود و آتش به فهرست مشاغل سخت و زیان آور در ایران اضافه شده است! همانند یک کارمند ساده اداره حقوق می گیرند بین یک میلیون و 200هزار تومان تا کمی بیش از 2 میلیون تومان. با همین حقوق و دستمزد ابراهیم وار به میان شعله های آتش می روند بی آنکه گلستانی در انتظارشان باشد.

برای شروع شغل آتش نشان شدن باید حداقل 18سال و حداکثر 25سال سن داشت. قد روی 170 سانتی متر و آمادگی جسمانی بالا. ساعت کار آتش نشان 24ساعت کار و 48ساعت استراحت است. برای ورود به شغل آتش نشانی می توان از دوران دبیرستان وارد رشته ایمنی و آتش نشانی شاخه کار و دانش شد.

همچنین در دانشگاه و در مقطع کاردانی می توان گرایش های نجات، اطفای حریق، ایمنی و حفاظت از ساختمان های بلند را خواند. کارشناسی این شغل هم در حوزه مدیریت عملیات و پیشگیری دایر است. این رشته حتی در مقطع کارشناسی ارشد هم تدریس می شود.

آتش نشان هم آتش می نشاند و هم عملیات امداد و نجات انجام می دهد. افرادی دارای مهارت که متاسفانه در فاجعه پلاسکو جمعی از آنها را از دست دادیم، در کانون همه حوادث مرد اول و شماره یک به حساب می آیند. چه آنجا که نجات می دهند و چه آنجا که آمار کشته شدن شان در میان باشد. همیشه نمره های بالا را می گیرند. کسانی که یک عمر کارشان آتش نشانی بوده حالا هیچ آبی آتش دل خانواده های شان را نمی نشاند.