رضایت عمومی از مسیر اقتصاد

تازه ترین گزارش «وضعیت احساسات» که هرساله از سوی موسسه گالوپ منتشر می شود، نشان می دهد که مردم جهان در سال 2018 غمگین تر، عصبانی تر و هراسان تر از هر زمان دیگری شده اند و این سه احساس در سالی که گذشت، بالاترین رکورد را به ثبت رساند. البته نکته مثبت این گزارش نشان دهنده آن است که استرس مردم نیز تا اندازه ای کاهش یافته و این به آن معناست که در مجموع، جهان در سال ۲۰۱۸ دقیقا به همان اندازه سال ۲۰۱۷ درگیر فلاکت بوده است.

با این حال، متاسفانه جهان در سال ۲۰۱۷ بالاترین رکورد شاخص فلاکت را به ثبت رساند و بر این اساس، در ۱۲ ماه اخیر که جهان تحت سلطه جنگ، بحران های سیاسی و شرایط اضطراری بشردوستانه قرار داشت، کشور چاد در جایگاه منفی ترین کشور جهان ایستاد و پس از آن کشورهای نیجر، سیرالئون و عراق به ترتیب در جایگاه های بعدی قرار گرفتند. در سوی دیگر این فهرست نیز کشورهای آمریکای لاتین، جایگاه های مثبت را به خود اختصاص دادند.

موسسه گالوپ با انجام ۱۵۱ هزار نظرسنجی از افراد بالغ ۱۴۰ کشور جهان در سال ۲۰۱۸ این تحقیق را شکل داد. این موسسه احساسات مردم جهان را از سال ۲۰۰۶ تاکنون هر سال رصد کرده است. براساس این بررسی، در سال ۲۰۱۸ از هر ۱۰ نفر ۴ نفر اعلام کرده اند که در روز پیش از نظرسنجی، ناراحتی زیادی را از سر گذرانده اند، یک سوم از آنان اعلام کردند تحت استرس بوده اند و نزدیک به ۳ نفر از هر ۱۰ نفر گفتند که درد فیزیکی زیادی را تحمل کرده اند. همچنین یک چهارم از افراد غم را تجربه کرده و ۲۲درصد نیز عصبانی بوده اند.

درباره موسسه گالوپ

جورج هاوس گالوپ یکی از متخصصان استفاده از روش‏های آماری در مطالعه افکار و عقاید عمومی، در ۲۷ دسامبر ۱۹۳۵ موسسه استخراج عمومی را بنیاد نهاد که به نام خود وی گالوپ خوانده می‏شود. مخارج این موسسه از حق اشتراک موسسات تبلیغاتی و تولیدی در ایالات متحده آمریکا تامین می‏شود. بسیاری از کشورهای جهان در مواردی گوناگون، برای اطلاع از افکار عمومی به این موسسه مراجعه می‏کنند. با این حال، گالوپ به عنوان بزرگ ترین و معتبرترین مرکز آمارگیری جهان در رابطه با افکار عمومی، غالبا در خدمت اهداف و منافع قدرت‏های سیاسی و اقتصادی جهان نیز قرار گرفته است.

در آخرین گزارش موسسه گالوپ که نتیجه کار مطالعاتی و نظرسنجی در سال ۲۰۱۸ میلادی است، مشخص شده که مردم جهان برای دومین سال پیاپی غمگین تر، خشمگین تر و ترسناک تر از هر زمانی شده اند. در این تحقیق پرسش هایی با هدف درک عواطف و نگاه مردم به زندگی طرح شده و معیارهای سنتی تحقیقات از جمله تولید ناخالص داخلی کشورها، مدنظر قرار نگرفته است. به گزارش یورونیوز پرسش های طرح شده در این نظرسنجی شامل این پرسش ها بوده که آیا دیروز احساس خوبی داشتید؟ آیا دیروز با احترام با شما رفتار شده است؟ آیا دیروز خندیده اید یا دست کم لبخند زده اید؟ آیا دیروز چیز جالبی آموخته اید یا کار جالبی انجام داده اید؟ آیا شما بیشترین ساعات روز را با غم و اندوه، استرس، دردهای فیزیکی، نگرانی و خشم سپری می کنید؟ همانطور که اشاره شد، نتایج این تحقیق نشان داده است که در سال گذشته میلادی به طور متوسط از هر۱۰ نفر ۴ نفر اعلام کرده اند که زندگی روزمره شان توأم با نگرانی های زیادی است و از هر۱۰ نفر ۳ نفر نیز گفته اند همواره دچار استرس هستند و دردهای فیزیکی بسیاری را تحمل می کنند. یک چهارم مصاحبه شوندگان هم دچار غم و اندوه بودند و 22درصد از آنها نیز همواره خشمگین هستند.

براساس نتایج این تحقیق، ایران نیز در کنار ۱۰ کشوری قرار گرفته است که مردم شان بدترین وضعیت را در سال گذشته میلادی تجربه کرده اند؛ کشور هایی چون چاد، نیجر، سیرالئون، عراق، لیبریا، گینه، فلسطین و کنگو. اما فارغ از اینکه نتایج این نظرسنجی تا چه حد در مورد مردم ایران نزدیک به واقعیت است، سوال مهم این است که روحیه مغموم مردم تا چه حد تحت تاثیر شاخص های اقتصادی است و تا چه حد می تواند بر این شاخص ها اثرگذار باشد؟

ویژگی های رفاه شادی آفرین

در همین زمینه، علی اصغر سعیدی، جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران معتقد است: عالمان علوم اجتماعی دو نوع رفاه برای افراد در نظر می گیرند که شامل رفاه ذهنی و رفاه عینی است. به باور آنها، احساساتی چون شادکامی و سعادت از جنس رفاه ذهنی و دسترسی به مایحتاج زندگی از قبیل خوراک، پوشاک، مسکن و اشتغال در قالب رفاه عینی می گنجند. پس از جنگ جهانی دوم که دولت های رفاه ظهور کردند، در نخستین گام تلاش کردند رفاه عینی را فراهم کنند و سپس به این نتیجه رسیدند که صرفاً رفاه عینی کافی نیست و باید ببینند که مردم در جوامع از زندگی خود نیز رضایت دارند؟

این جامعه شناس ادامه داد: برای مثال، ممکن است بنگاهی، انواع تسهیلات را در اختیار کارکنان خود قرار دهد اما مهم این است که فرد احساس شادی کند. این شادکامی در فعالیت او بسیار اثرگذار خواهد بود. به بیان ساده تر، سطح دستمزد ها نشان دهنده رفاه عینی برای کارکنان است اما این شاخصی نیست که کارایی را در محل کار بالا ببرد. بلکه این فرد باید احساس وفاداری به محیط کار خود داشته باشد تا بتواند کارش را با لذت بیشتری انجام دهد و پیامد شادکامی و احساس سعادت، کارایی بالاتر است.

او با بیان اینکه نخستین نتیجه شادکامی، ارتقای سرمایه اجتماعی فرد با نشانه هایی چون حس اعتماد و تقویت روابط اجتماعی است. بنابراین، احساس شادکامی در وهله نخست روی سرمایه اجتماعی اثر می گذارد و در عین حال، انواع امنیت را تحت تاثیر قرار می دهد. در مقابل، وقتی افراد احساس شادکامی نمی کنند، این ناشی از آن است که احساس امنیت ندارند و از وضعیت شان نگران هستند.

سعیدی گفت: احساس شادکامی یا غم روی مصرف افراد نیز اثرگذار است و ممکن است افراد با مصرف کردن احساس شادی دریافت کنند؛ به ویژه اکنون که کشور ما با تحریم و مشکلات اقتصادی مواجه است. به طور کلی ارتباط میان احساس شادکامی و مصرف یک ارتباط متقابل است. چنانکه قدرت خرید پایین، روی احساس سعادت انسان ها اثر می گذارد؛ به این دلیل که رفاه ذهنی با رفاه عینی نیز در ارتباط است.

عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی تهران در پاسخ به این پرسش که آیا کاهش یا افزایش رشد اقتصادی می تواند روی احساس شادکامی افراد اثرگذار باشد، توضیح داد: به هر حال وضعیت این شاخص تا حدودی روی احساس افراد اثرگذار است، اما نمی توان گفت که هر جامعه ای که وضعیت اقتصادی بهتری دارد جامعه سعادتمندتری است؛ چه آنکه، تحقیقاتی که در غرب انجام گرفته نشان می دهد که پس از جنگ جهانی دوم که دولت ها به دنبال ارتقای رفاه عینی بوده اند، لزوماً در ارتقای رفاه ذهنی موفق نبوده اند و گاهاً نتیجه معکوس بوده است. برخی اندیشمندان علوم اجتماعی، دلیل این رفتار معکوس جوامع را در گسترش جامعه اطلاعاتی می بینند؛ به بیان بهتر، انتشار تصویر و اخبار نابرابری های موجود در جهان، نظیر قحطی و گرسنگی یا آسیب های ناشی از سیل یا زلزله در یک نقطه از جهان سبب می شود که مردم مرفه در سایر کشور ها نیز کمتر احساس سعادت کنند.

به گفته سعیدی، ایران نیز شرایط خاص خود را دارد؛ سال ها درگیر جنگ و تحریم بوده و اکنون نیز با افزایش حوادث طبیعی مواجه شده است. این وقایع تاثیر خود را روی افکار و احساس مردم گذاشته است. از طرفی به نظر می رسد سیاست های اجتماعی ایران هنوز بسته است و اعطای آزادی های اجتماعی بیشتر به گروه ها به ویژه جوانان تا اندازه ای می تواند احساس شادکامی در کشور را ارتقا ببخشد.

این استاد دانشگاه در پایان گفت: در بررسی عوامل موثر بر غم در میان مردم کشور کمتر باید به دنبال مسائل اقتصادی بود و تغییر در سیاست های اجتماعی نیز می تواند به بهبود شادکامی در میان مردم کمک کند. حال آنکه ارتقای احساس شادکامی می تواند به بهبود شاخص های اقتصادی کشور نیز بینجامد. البته این سیاست می تواند در سطح بنگاه نیز به نتایج مشابهی منتهی شود.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com