انتقاد مرکز پژوهش های مجلس از وزارت صمت / مدیریت نامناسب در توسعه كسب وكارهای كوچک

فرصت امروز: مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی به بررسی وضعیت فرش دستباف ایران پرداخته و از کاهش 60درصدی ارزش افزوده واقعی فرش دستباف ایران در سال های 1383 تا 1391 خبر داده است؛ محصولی که زبانزد عام و خاص در جهان است و نمی شود نامی از فرش دستباف برده شود و نام ایران نیاید. بازوی پژوهشی مجلس در این گزارش، مشکلات ساختاری و مدیریتی فرش دستباف در کشور را ریشه یابی کرده و از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت را فاقد بدنه و مأموریت مناسب و پررنگ در حوزه توسعه كسب وكارهای كوچک و متوسط، توسعه روستایی و فقرزدایی خوانده است.

براساس این گزارش، فرش دستباف از صنایعی به شمار می رود كه نقشی اساسی در اشتغال زایی و تأمین نیاز اقتصادی خانواده ها و در عین حال، رشد اقتصادی كشور دارد. با وجود اینکه قوانین و مقررات متعددی به خصوص پس از انقلاب اسلامی به منظور توسعه فرش دستباف به تصویب رسیده است، ولی فرش دستباف، رونق سابق خود را به خصوص در نواحی عشایری و روستایی ندارد و همانطور كه آمارها نشان می دهد، سهم ایران از بازارهای جهانی از 41درصد در سال 2003 به 31درصد در سال 2013 كاهش یافته است.

علاوه بر این ارزش افزوده واقعی فرش دستباف ایران (به قیمت ثابت 1390) در دوره (1383-1391) كاهش حدود 60درصدی را تجربه كرده و از 122.53 میلیارد ریال به 49.51 میلیارد ریال رسیده است. به نظر می رسد مشکلات ساختاری و مدیریتی فرش دستباف، مانع از رشد جهشی و حضور رقابت پذیر این صنعت و نقش آفرینی آن در الگوی پیشرفت و عدالت و اقتصاد مقاومتی شده است.

مرکز پژوهش ها همچنین نوشته است: «به نظر می رسد یکی از دلایل اساسی فراموشی تدریجی بافندگان به خصوص در نواحی روستایی و عشایری، گذار تمركز حمایت های دولتی از بافندگان واقعی به سمت تجار و بازرگانان، كاستی در بدنه ساختاری مدیریت فرش دستباف و ناكارآمدی نظام برنامه ریزی و مدیریت فرش دستباف باشد. طبق مصوبه شورای عالی اداری مورخ 20 فروردین ماه 82 تحت عنوان «ساماندهی ساختار مدیریتی فرش دستباف»، كلیه امور مربوط به سیاست گذاری، برنامه ریزی، نظارت و هدایت و حمایت صنعت فرش دستباف از سایر دستگاه های اجرایی منتزع و در یک واحد سازمانی در حوزه مركزی وزارت بازرگانی تجمیع شد. اجرای این مصوبه سبب از دست رفتن بدنه لازم برای مدیریت فرش دستباف، به عنوان یکی از مهم ترین هنرصنعت های كشور شد كه نقش عمده ای در تأمین منابع ارزی، توسعه روستایی و حفاظت از آثار هنری فرهنگی كشور داشت.»

این گزارش ادامه می دهد: در حال حاضر وزارت صنعت، معدن و تجارت فاقد بدنه و مأموریت مناسب و پررنگ در حوزه توسعه كسب و كارهای كوچک و متوسط، توسعه روستایی و فقرزدایی است. تمشیت امور هنرصنعت فرش دستباف با ابعاد گوناگون و پراكندگی جغرافیایی وسیعی كه دارد، در قالب یک مركز ستادی تحت عنوان مركز ملی فرش دستباف در وزارت صنعت، معدن و تجارتی كه عمده وقت و همت آن مصروف صنایع بزرگی مانند خودرو، معادن، فولاد و . . . است، نمی تواند سبب توسعه مستمر فرش دستباف شود. ساختار سیاستگذاری فرش دستباف باید به نحوی تغییر یابد كه پیوندهای پسین و پیشین فرش دستباف با تولیدكنندگان مواد اولیه به ویژه با بخش كشاورزی و تولید مواد خام اعم از پشم، ابریشم، رنگ های گیاهی در روستاها به شکل بهتری ایجاد شود و تمركز حمایت های دولت از تجار، به سمت حمایت از توسعه زنجیره های صادرات محور مردم نهاد گذار کند.

بنابراین به اعتقاد کارشناسان بهبود نظام مدیریت و برنامه ریزی فرش دستباف امری ضروری به نظر می رسد. از سوی دیگر برنامه جامع توسعه فرش دستباف، مشتمل بر مولفه های سیاست های تأمین مالی، توسعه زیرساخت ها، بازاریابی داخلی و خارجی، حرفه آموزی، بهبود امنیت شغلی بافندگان، تأمین بهینه مواد خام، بودجه ریزی، بهبود استانداردهای نیروی كار، بهبود رقابت پذیری، تولید اطلاعات مدیریتی و به كارگیری متخصصان دانشگاهی مجرب باید تدوین و اجرا شود.

این گزارش همچنین نوشت: در این راستا اطلاعات طرح تدوین نظام جامع مدیریت هنرصنعت فرش دستباف ایران باید به روزرسانی و استفاده شود. از دیگر راهکارهای عملیاتی برای توسعه این هنرصنعت، می توان به مواردی مانند تدوین منابع و اعتبارات بودجه ای مجزا (تحت عنوان برنامه توسعه فرش دستباف روستایی) با اهداف روشن و قابل نظارت در قوانین بودجه سنواتی، توسعه «الگوی قراردادی عادلانه با حفظ حقوق قالیبافان» راه اندازی سامانه احراز هویت فرش ایرانی، به منظور حفظ هویت و اعتبار فرش ایرانی و جلوگیری از جعل آن توسط كشورهای رقیب و توانمندسازی اتحادیه ها و تعاونی های روستایی و تعاونی های فرش دستباف روستایی برای مدیریت زنجیره تأمین فرشبافی روستایی اشاره كرد.