موانع رشد صادرات کالا

به قلم : محمدرضا محمدی

کارشناس اقتصادی

اتخاذ سیاست های راهبردی در زمینه صادرات کالاهای غیر نفتی می تواند اقتصاد ایران را از رکود خارج کند و آرام آرام به رشد پایدار برساند. سیاست های اقتصادی باید بر اساس شناخت درست از وضعیت و موقعیت تولید و صادرات تهیه و تدوین شود.

صادرات کالاهای غیر نفتی یک فرصت مناسب برای خروج از رکود اقتصادی و رسیدن به رشد پایدار است و تا زمانی که ساختار صادرات به درستی اصلاح و ترمیم نشود نمی توان انتظار داشت بنگاه های تولیدی بتوانند در تولید و اشتغال نقش مهمی ایفا کنند، زیرا تولید بدون بازار تقاضای مؤثر تقریبا کاری بیهوده است، از این رو پرداخت تسهیلات دولتی به بنگاه های تولیدی کوچک برای تأمین سرمایه در گردش بدون استراتژی است و تقریبا می توان گفت تأثیری در تولید و اشتغال نخواهد داشت و مشکل رکود همچمنان باقی خواهند ماند، زیرا زمانی بنگاه های تولیدی می توانند از رکود خارج شوند که دارای بازار تقاضای مؤثر برای کالاهای تولیدی باشند. ایجاد بازار تقاضا با تسهیل صادرات کالاهای تولیدی به کشورهای منطقه با ظرفیت بیش از چند صد میلیون می تواند اقتصاد ما را از وضعیت کنونی خارج کند و آرام آرام به رشد پایدار برساند.

رکود در اقتصاد ایران به دلیل نبود بازار تقاضاست و تا زمانی که ساختار بازار تقاضا اصلاح نشود نمی توان انتظار داشت ما به رشد پایدار اقتصادی دست یابیم. برخلاف نظر گروهی از افراد مشکل بنگاه های تولیدی تنها نبود سرمایه در گردش نیست.

برخی از بنگاه های تولیدی به رغم این که از تأمین سرمایه مناسبی برخوردارند نمی توانند بازار تقاضای مؤثری برای کالاهای تولید شده داشته باشند. از این رو تا زمانی که بازار تقاضا به عنوان عامل اصلی رونق و توسعه ایجاد نشود نمی توان انتظار داشت با تزریق نقدینگی برای تأمین سرمایه در گردش برخی از بنگاه های تولیدی کوچک تولید و اشتغال به وضعیت مناسب برسد.

یکی از راه های تقویت بازار تقاضا، اصلاح ساختار صادرات کالاست که تولید کننده ایرانی همواره در این زمینه با مشکلات گوناگونی روبه روست. بی تردید کشورهای همسایه و منطقه می توانند یکی از بازارهای فعال تولیدکنندگان ایرانی باشد، اما به دلیل ساختار نامناسب صادرات کالاهای ایرانی همواره با موانع چندگانه ای روبه رو هستند.

ساختار صادرات کالا به دلیل سیاست های دولتی و خصوصی دارای مشکلات و موانع زیادی است. نبود آمار و اطلاعات دقیق علمی در بازار صادرات کالا و عدم شناسایی دقیق بازارهای منطقه یکی از مشکلات است. تقریبا آمار دقیقی در زمینه نیازها و تقاضاهای مشتریان بازارهای مختلف وجود ندارد؛ بنابراین نمی توان برنامه ریزی و مدیریت درستی بر صادرات کالا داشت.

یکی از مشکلات مهم در صادرات کالا نبود کیفیت لازم و استاندارد بین المللی است. بسیاری از کالاهای تولید داخل دارای استاندارد واقعی نیستند، بنابراین در بازارهای منطقه مشتری ندارند و تا زمانی که کیفیت تولید در ایران به استاندارد بین المللی نرسد بازار جهانی از این کالاها استقبال نمی کند.

تولید ایران در عموما دارای ساختار سنتی است. از این رو مشتری مداری و خدمات پس از فروش تقریبا معنا و مفهومی منطقی ندارد. بازار منطقه مایل نیست کالایی از ایران بخرد که کسی به صورت حرفه ای پس از خرید پاسخگوی او نباشد.

همچنین باید از ضعف تشکل ها و اتحادیه های صادراتی یاد کرد که نمی توانند در بازار جهانی حضور ثمربخشی داشته باشند. برخی از این اتحادیه ها حتی با وظایف و کارکرد خود آشنا نیستند و درک درستی از تولید و صادرات ندارند.

دیپلماسی سیاسی و اقتصادی هم در رشد صادرات کالاهای غیر نفتی مهم هستند. از این رو هر چه قدر دیپلماسی ما در عرصه های بین المللی فعال تر باشند امکان حضور کالاهای ایرانی در کشورهای خارجی بیشتر می شود.

قوانین موجود در گمرگ یکی از موانع صادرات کالا به شمار می رود. گاه به دلیل ساختار بروکراتیک و اداری بسیاری از فرصت ها از دست می روند و امکان تازه ای برای صدور فراهم نمی شود. دولت می تواند با اصلاح این ساختار شرایط را برای صدور کالا به کشورهای دیگر تسهیل کند.

در صادرات کالای غیر نفتی مسئله قیمت بسیار مهم است. هزینه تمام شده کالا در ایران به دلیل این که ساختار تولید در بسیاری از مواقع سنتی است زیاد است از این رو قیمت تمام شده کالا در ایران نیز با برخی از کشورها بسیار متفاوت است و همین عاملی است تا از کالاهای ایرانی استقبال زیادی نکنند.

ساختار سنتی تولید در ایران آسیب های زیادی به صادرات کالا می رساند. صاحبان صنایع تولیدی در ایران دارای رویکرد مدرن نیستند از این رو حاضر به صرف هزینه های تبلیغاتی و معرفی کالا به کشورهای دیگر نمی شوند و همین مسئله عاملی است تا کالای ایرانی در خارج از کشورهای غریب و مهجور باشد.

یکی دیگر از مشکلات صادارات نبود خلاقیت در تولید و توزیع است. بسیاری از تولیدکنندگان سنتی در ایران هنوز با همان نگاه قدیمی کالا را تولید، بسته بندی و توزیع می کنند. در صورتی که نوآوری و خلاقیت در تولید محصول جدید و ارائه بسته بندی مدرن و تدوین شیوه های نوین صادراتی می تواند به رشد صادرات کالاهای غیر نفتی ایران بسیار کمک کند.

بی تردید تسهیل امور صادرات کالاهای غیر نفتی می تواند گام مهمی برای تولید و اشتغال و خروج از رکود اقتصادی به شمار آید.