گزارش «فرصت امروز» از دومین کنفرانس ملی فرهنگ سازمانی و دومین دوره جایزه مسئولیت اجتماعی مدیریت / مرزبندی های اخلاق حرفه ای در اقتصاد ایران

فرصت امروز: دومین کنفرانس ملی فرهنگ سازمانی با رویکرد اخلاق حرفه ای و مراسم اعطای دومین جایزه مسئولیت اجتماعی مدیریت به همت انجمن مدیریت ایران در تاریخ 24 و 25 بهمن ماه امسال در دانشگاه خاتم برگزار شد. در این همایش، دکتر علی اکبر صالحی معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، مهندس محمدرضا نعمت زاده وزیر اسبق صنعت، معدن و تجارت و مشاور ارشد صنعتی وزیر نفت، دکتر مجید قاسمی رئیس انجمن مدیریت ایران و رئیس شورای سیاست گذاری کنفرانس و همچنین استادان، دانشجویان، پژوهشگران و تحلیلگران حضور یافتند و استادان برجسته پیرامون مسئولیت های اجتماعی و تجارب برتر در این حوزه، فرهنگ سازمانی و اخلاق حرفه ای، نگرش دانشی، منشور اخلاقی، چالش های اخلاقی در فناوری و. . . به سخنرانی پرداختند.

اهمیت هدفگذاری در فرهنگ سازمانی

در این کنفرانس دکتر صالحی، معاون رئیس جمهور درخصوص فرهنگ سازمانی با رویکرد اخلاقی گفت: اخلاق امری بدیهی است که باید در همه امور منجمله در خانواده و در زندگی فردی جاری باشد. البته به رغم بدیهی بودن ما باید در این خصوص مطالعات علمی داشته باشیم.

وی با اشاره به آیات مرتبط قرآن کریم و ذکر نکات مرتبط پیرامون فرهنگ سازمانی، افزود: ما گاهی بین ساختار و رفتار در فرهنگ سازمانی تفکیک قائل نمی شویم. ما برای اصلاح فوراً روی ساختار تمرکز می کنیم، اما رفتار هم بسیار اهمیت دارد و بسیاری از معضلات ما ریشه در رفتار سازمانی دارد. مدیریت باید بر دل ها باشد و در یک مجموعه ضمن اینکه اعضا باید به طور حرفه ای فعالیت کنند، با پذیرش قلبی نسبت به مدیریت خود، موفق تر عمل خواهند کرد.

دکتر صالحی درخصوص ابعاد مختلف اخلاق ادامه داد: اگر ما اخلاق را به طور کامل درک کنیم، وحدانیت را نیز در آن می یابیم. امر به معروف و نهی از منکر نیز جزو اخلاقیات است. پیامبر می فرمایند «رحمت خدا بر کسی باد که اگر کاری به او واگذار شد، به نحو احسن انجام دهد.» یعنی ما باید مسئولیتی که برعهده گرفته ایم به نحو احسن انجام دهیم و اگر از عهده کاری برنمی آییم، اخلاق حکم می کند که انجام آن را برعهده نگیریم. ما باید در اخلاق شجاعت داشته باشیم، زیرا صداقت نتیجه شجاعت است. بهتر است ما در مدیریت مان شجاعت داشته باشیم.

وی در پایان به اهمیت هدفگذاری در فرهنگ سازمانی اشاره کرد و گفت: هدف از توجه و تلاش در این حوزه، آن است که ما با ارائه خدمت هم نوع خودمان را راضی و خشنود کنیم و موظفیم در چارچوب مقررات، به خواسته های مردم عمل کنیم چرا که عبادت به جز خدمت خلق نیست.

نخستین اصل اخلاق مداری در کسب و کار

مهندس نعمت زاده، وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت و مشاور ارشد صنعتی وزیر نفت، پیرامون اهمیت اخلاق حرفه ای کسب و کار اظهار داشت: پیامبر اکرم (ص) فرموده اند «من برای تکمیل مکارم اخلاق مبعوث شده ام» و این نشان از جایگاه ارزشمند اخلاق در آموزه های فرهنگی ما دارد. اخلاق به معنای عام در صداقت، امانت، خیرخواهی، احترام به دیگران، خوشرویی و خوش کرداری و. . . دیده می شود.

وی در ادامه به جنبه های اخلاق در کسب و کار اشاره کرد و افزود: اولین اصل اخلاق مداری در کسب و کار، شناخت و آگاهی نسبت به کسب و کار است. همچنین رعایت قوانین و مقررات و استانداردها، رعایت شئونات، عرفیات و انصاف، دیگر اصول اخلاق حرفه ای هستند. در کسب و کار، بزرگ ترین سرمایه اعتماد است. وقتی عملکرد شفاف و روشن باشد، اعتماد شکل می گیرد؛ شفافیت در زمان، در قیمت ها، معرفی کالا و. . . . توجه به حقوق ذی نفعان، پایبندی به تعهدات، دقت و صحت در حساب و کتاب، مهم است. مسئولیت پذیری روشن است ولی بسیار سخت است، یعنی اگر مسئولیتی قبول کردیم باید مسئول بمانیم. در بحث رقابت پذیری و رقابت مندی سالم می توان برد-برد عمل کرد و رقابت سالم داشت.

وی در پایان به مواردی پرداخت که برای رعایت اخلاق حرفه ای باید از آنها پرهیز شود که عبارتند از: پرهیز از تخریب رقبا، پرهیز از اضرار دیگران، عدم خیانت به حقوق دیگران، عدم تبعیض، پرهیز از سوء استفاده از فرصت ها، پرهیز از گران فروشی و کم فروشی، پرهیز جدی از هرگونه خلاف گویی و. . ..

تعهد به مسئولیت اجتماعی و جذب سرمایه گذاری بنیادی

در نخستین روز از کنفرانس با رویکرد مسئولیت اجتماعی، دکتر مجید قاسمی، پیرامون تعهد به مسئولیت اجتماعی مدیریت گفت: سازمانی که دارای فرهنگ یکپارچه، مبتنی بر ارزش های والای اخلاقی مانند همبستگی، یکدلی، تعهد، مشارکت، اجتناب از زیاده طلبی و. . . باشد، روحیه پاسخگویی و حفظ منافع ملی و صیانت حقوق دیگران را خواهد داشت، در چنین سازمانی فرهنگ سازمانی زیربنای انجام مسئولیت های اجتماعی است.

وی با تعریف مسئولیت اجتماعی در حوزه شرکتی، منطقه ای و جهانی افزود: سازمان ها جزیی از محیط جامعه هستند و باید خود را مسئول بدانند که در مقابل منابعی که از جامعه دریافت می کنند، منافعی را به جامعه منتقل کنند. توجه به مسئولیت های قانونی و اقتصادی از طریق رعایت اصول اخلاقی و پایبندی به قوانین و مقررات، می تواند موجب ارتقای مزیت رقابتی و حداکثرکردن ارزش، بهبود کیفیت، رفاه و خشنودی آحاد جامعه شود.

وی با تبیین مسئولیت اجتماعی مدیریت، ادامه داد: تعهد به مسئولیت اجتماعی در حوزه ملی و بین المللی می تواند در جذب سرمایه گذاری های بنیادی موثر باشد و زمینه های رشد و توسعه ملی و پیشرفت اجتماعی را فراهم سازد.

وی همچنین به برخی از ابعاد مسئولیت اجتماعی مدیریت، از قبیل شفافیت در رهبری و فرآیند های سازمانی، مسئولیت حفظ و ارتقای سلامت اداری، مسئولیت در قبال سلامت محصولات، مسئولیت در مقابل پاسخگویی، سرمایه گذاری اجتماعی مسئولانه و . . . پرداخت و تصریح کرد: مهم ترین بخش مسئولیت اجتماعی شرکت ها این است که اهداف و استراتژی های خود را براساس همزیستی سازنده با جامعه و پیشرفت دوجانبه بنا کنند.

مدل مفهومی مسئولیت اجتماعی بانک پاسارگاد

در ادامه کنفرانس روز 24 بهمن، به تجارب بانک پاسارگاد در مسئولیت اجتماعی، به عنوان نخستین سازمانی که گزارش عملکرد خود را در حوزه مسئولیت های اجتماعی، به صورت مکتوب منتشر می کند و همچنین معرفی مدل جایزه مسئولیت اجتماعی مدیریت پرداخته شد؛ مدل مفهومی مسئولیت های اجتماعی بانک پاسارگاد، در هرمی با چهار سطح تبیین شده که از سطوح پایین به بالا عبارتند از: سطح یک-مسئولیت های اقتصادی (ارائه خدمات بانکی مورد نیاز مردم و ایجاد منافع منصفانه، متقابل و سودآور، مسئولیت پذیری در برابر پیامدهای اقتصادی)، سطح دو-مسئولیت های قانونی (رعایت قوانین و پرهیز از ایجاد هزینه های اجتماعی و. . .)، سطح سه-مسئولیت اخلاقی (التزام به رعایت ارزش ها و فرهنگ سازمانی، پایبندی به اصول اخلاقی و. . .)، سطح چهار-مسئولیت انسانی (فعالیت های انسان دوستانه، اعطای کمک مالی و معنوی عام المنفعه، مشارکت در آگاهی رسانی و آموزش و. . .)

اخلاق حرفه ای در اقتصاد یا اخلاق در اقتصاد حرفه ای

در دومین روز از کنفرانس ملی فرهنگ سازمانی با رویکرد اخلاق حرفه ای، دکتر مجید قاسمی، رئیس انجمن مدیریت ایران، با اشاره به مرزبندی های اخلاق، اخلاقیات و قوانین گفت: اخلاق به حوزه های اخلاق حرفه ای، اجتماعی، شخصی و هنجاری قابل بخش بندی است. همچنین بحث اخلاق حرفه ای در علم اقتصاد یا اخلاق در اقتصاد حرفه ای موضوعی است که بسیار مغفول مانده است. به ظاهر اقتصاد، علمی است که به اخلاق کاری ندارد و در هر صورت بدون اخلاق هم قادر است موفق باشد، اما اقتصاددانان و دست اندرکاران حرفه اقتصاد، از جنبه های مختلف بر زندگی آحاد مردم اثر می گذارند. سیاست های اقتصادی به ندرت به نفع آحاد مردم در تمام نسل های بشر است. در بیشتر موارد، اصلاحات به نفع یک گروه و به ضرر گروه دیگر تمام می شود.

وی درخصوص ارزشگذاری بر اخلاق حرفه ای افزود: رعایت اخلاق حرفه ای، هزینه فرصت دارد، ولی هزینه های اجتماعی برخاسته از نادیده گرفتن این اخلاق هم در نفس خود قابل ملاحظه است. در نگاه نوع دوستی در مقابل نگاه خودبینی، اصل بر این است که منافع دیگران هم مد نظر قرار بگیرد. استفاده از چارچوب های اخلاقی در سیاست گذاری های اقتصادی بر این باور تکیه دارد که رعایت اخلاق حرفه ای عامل تحقق برخی از منافع جمعی می شود که در نهایت با اثرگذاری مثبت بر سرمایه اجتماعی، عاملی در گسترش توسعه درازمدت می گردد و رضایت جمعی را افزایش می دهد.

وی با ارائه مثال هایی در حوزه ارتباط هویتی اخلاق حرفه ای، به ضرورت تولید شاخص شدت رعایت اخلاق حرفه ای در اقتصاد اشاره کرد و گفت: برای ساخت این شاخص، لازم است شاخصه هایی را ردیابی کرد. وی با تبیین شاخصه ها و شاخص ترکیبی، ادامه داد: ساخت شاخص های رعایت اخلاق حرفه ای در علم اقتصاد و رفتارهای اقتصادی باید ترویج داده شود. شناخت شاخصه ها باید به عنوان یک مبحث جدی مورد بحث و نقد متخصصان قرار بگیرد. اندازه گیری شاخصه ها باید با استفاده از اطلاعات و آمار و کاربرد دانش انجام شود. محدوده های برازنده در هر مورد باید با نقد و بررسی کارشناسی ردیابی شود.

برنامه های دیگر کنفرانس

در ادامه دکتر ناصر میرسپاسی، به ضرورت ارتقای مسئولیت اجتماعی و اخلاق حرفه ای پرداخت. دکتر محمدرضا حمیدی زاده، نگرش دانشی زیربنای توسعه فرهنگ و اخلاق را تبیین کرد و پس از آن دکتر نسرین جزنی به تشریح منشور اخلاقی و نحوه تدوین آن پرداخت. دکتر غلامرضا خاکی رفتار اخلاقی فتوت مدار سازمانی را تشریح کرد و دکتر احمد طباطبایی، پیرامون فرهنگ انگیخته و اخلاق حرفه ای در راینوری ایرانی به بحث و بررسی پرداخت.

در ادامه دکتر منوچهر منطقی، درخصوص مدل مفهومی فرهنگ سازمانی با رویکرد اخلاق در صنایع با فناوری پیشرفته، دکتر جواد فقیهی پور پیرامون کدهای اخلاقی و رفتاری کارکنان، دکتر ایرج سلطانی درخصوص نقش اخلاق حرفه ای در تقویت اشتیاق شغلی کارکنان و دکتر پرویز زارعی پیرامون فرهنگ و مدیریت صداقت و اعتماد به ایراد سخن پرداختند. آقایان دکتر خشایار خازن و دکتر علاءالدین رفیع زاده، چالش های اخلاق در فناوری همگرا و وضعیت اخلاق حرفه ای در مدیریت دولتی (با تأکید بر سیاست های کلی نظام اداری) را بررسی کردند.

بیانیه کنفرانس و جایزه مسئولیت اجتماعی

در پایان، بیانیه دومین کنفرانس ملی فرهنگ سازمانی با رویکرد اخلاق حرفه ای توسط خانم دکتر آذر صائمیان، دبیر کنفرانس قرائت شد و جایزه مسئولیت اجتماعی به بنگاه های اقتصادی، سازمان های مردم نهاد و اعضای حقیقی برگزیده به این شرح اعطا گردید؛ در حوزه بنگاه های اقتصادی، از هلدینگ توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو)، شرکت هلدینگ نسیم سلامت پاسارگاد، شرکت گسترش انرژی پاسارگاد، کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران، شرکت مخابرات و شرکت فناپ تقدیر شد. همچنین به خانم دکتر گیتی آزادی و آقای احسان عباسی، آقای دکتر سیدمحمد پورحسینی و موسسه مهرگان، نامه سپاس مسئولیت اجتماعی مدیریت تعلق گرفت.