با نخستین بودجه دولت دوازدهم / کلاف 7 ساله یارانه نقدی شکافته می شود؟

هفت سال از زمان اجرای قانون هدفمندی یارانه ها گذشته است و به نظر می رسد که این هفت سال بی شباهت به هفت خوان رستم در شاهنامه فردوسی نبوده است. دولت های دهم و یازدهم در همه این هفت سال به سختی توانستند بار پرداخت یارانه های نقدی را به دوش بکشند و آن را با عسرت و مرارت به سال بعدی برسانند و در انتظار روزی باشند تا این کلاف هفت ساله سرانجام شکافته شود. این درحالی است که مخالفت های اجتماعی با حذف یارانه های نقدی، این شهامت را از دولت ها گرفته تا قانون هدفمندی یارانه ها را به درستی اجرا کنند و آب رفته را به جوی بازگردانند. اما به نظر می رسد که دولت دوازدهم برای حل این چالش خیز برداشته و گام هایی را برای اصلاح قانون هدفمندی یارانه ها در لایحه بودجه سال آینده برداشته است.

با این همه، برداشت دو برابری دولت از صندوق توسعه ملی، افزایش سه برابری عوارض خروج از کشور، افزایش قیمت حامل های انرژی، افزایش 10درصدی حقوق کارکنان دولت، قطع یارانه بیش از 30 میلیون یارانه بگیر در بودجه سال آینده و... از جمله مهم ترین ویژگی های لایحه بودجه سال 97 است؛ همه این موارد باعث شده بودجه سال آینده به یکی از پرحرف و حدیث ترین بودجه سال ها و دهه های اخیر تبدیل شود و چشم های بسیاری به سمت بهارستان و تصمیم مجلس در تصویب لایحه دولت دوخته شود.

اما شاید یکی از نگران کننده ترین بندهای بودجه سال آینده برای اقشار وسیعی از مردم، حذف 30میلیون نفر از دریافت یارانه نقدی باشد؛ بر اساس لایحه دولت، حدود 30میلیون ایرانی در سال 97 از دریافت یارانه نقدی حذف می شوند. بررسی لایحه بودجه سال آینده نشان می دهد درحالی که دولت در هر سال حدود 42هزار میلیارد تومان برای یارانه های نقدی پرداخت می کرده، این رقم را برای سال آینده تا 23 هزار میلیارد تومان کاهش داده است.

بنابراین با کاهش 19هزار میلیاردی هزینه یارانه نقدی باید در انتظار حذف گسترده یارانه بگیران بود؛ اگر قرار باشد تنها 23 هزار میلیارد تومان بابت یارانه نقدی 45هزار و 500 تومانی در سال آینده پرداخت شود، یعنی باید نزدیک به نیمی از یارانه بگیران حذف شوند تا رقم 23هزار میلیارد تومانی، پاسخگوی پرداخت  یارانه نقدی باشد. با این همه، کدام گروه ها در سال آینده از فهرست یارانه بگیران حذف می شوند و کدام گروه ها همچنان یارانه می گیرند؟

کدام گروه ها همچنان یارانه می گیرند؟

درحالی که طرح قطع یارانه بیش از 30 میلیون نفر در سال آینده انتقاداتی را علیه دولت دوازدهم شکل داده است، آخرین خبرها نشان می دهد که یارانه شش گروه خاص همچنان در سال آینده برقرار می ماند. به گزارش خبرآنلاین، نتیجه آخرین نشست ها در سازمان برنامه و بودجه حکایت از آن دارد که در پروسه قطع یارانه های فراگیر 45 هزار و 500 تومان، سال آینده یارانه کسانی که تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی قرار دارند، برقرار مانده و افزایش نیز خواهد داشت. در عین حال، قرار است یارانه بازنشستگان و مستمری بگیرانی که تا سقف دو میلیون تومان حقوق دریافت می کنند نیز همچنان برقرار باقی بماند.

تصمیمات اتخاذ شده نشان می دهد یارانه روستاییان و عشایر و همچنین زنان سرپرست خانوار نیز قطع نشده و همچنان هر ماه از سوی دولت به حساب شان واریز می شود. گروه های نیازمند تحت پوشش تأمین  اجتماعی هم در زمره یارانه بگیران باقی می مانند. کارگران ساختمانی، رانندگان برون شهری، قالی بافان، صیادان و 250هزار نفر طلبه و خادمان مساجد و باربران به گفته جعفرزاده ایمن آبادی نماینده مجلس در سال آینده جزو گروه های نیازمند تحت پوشش تأمین  اجتماعی بوده و مشمول دریافت یارانه خواهند بود. به این ترتیب می توان جمعیت هدف تعیین شده برای قطع یارانه ها را طبقه متوسط شهری و کسانی دانست که از حقوق و دستمزد ماهانه برخوردار بوده و قادر به اداره زندگی خود هستند.

در همین زمینه، عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی چند روز پیش گفته بود که جمعیتی بین 9 تا 10 میلیون ایرانی در بدترین شرایط زندگی می کنند. به این ترتیب، می توان اطمینان داشت که یارانه این افراد هم در سال آینده قطع نشده و قطع یارانه غیرنیازمندان، این امکان را برای دولت فراهم می کند که به فراخور جمعیت هدف، حتی نسبت به افزایش یارانه این دسته از افراد اقدام کند.

قانون هدفمندی یارانه ها

این قانون در بیست و هشتم آذرماه سال 89 به اجرا درآمد و بر اساس آن، قرار شد بخشی از درآمد ناشی از افزایش قیمت حامل های انرژی در قالب یارانه نقدی به مبلغ 45 هزار و 500 تومان پرداخت شده و بخش دیگری از این درآمد نیز در قالب یارانه به بخش تولید و سلامت پرداخت شود؛ اما بررسی ها نشان می دهد تعیین مبلغی نامناسب برای پرداخت به خانوارها به صورت نقدی، مانع از اجرایی شدن بخش های دیگر قانون هدفمندی یارانه ها شده است. به این ترتیب، می توان قانون هدفمندی یارانه ها را در پرداخت نقدی یارانه به خانوارهای ایرانی خلاصه کرد، درحالی که قرار بود این قانون، رقابتی شدن اقتصاد و بهبود زیرساخت ها در حوزه تولید و سلامت را رقم بزند.

 این قانون هرچند برای دوره ای پنج  ساله تصویب شد، اما در حال حاضر، هفت سال از اجرای آن می گذرد و بررسی ها نشان می دهد در صورت تداوم این روند، هدررفت وسیعی از سرمایه که تاکنون رقم خورده است، تداوم خواهد داشت. اما مخالفت اجتماعی با عدم قطع یارانه ها در حالی است که بحران اصلی اقتصاد ایران، بیکاری در وهله اول و تورم در وهله دوم است و تداوم پرداخت یارانه بی تردید، رفع مشکلات در هر دو بخش را ناممکن خواهد کرد.

اقتصاد ایران در شرایطی تحت فشار شدید ناشی از تداوم پرداخت یارانه قرار دارد که بررسی ها نشان می دهد مبلغ 45هزار و 500 تومان، با قیمت های کنونی و رشد تورم در این دوره هفت ساله برای خانوارها نیز چندان کارایی نداشته و این تجربه در هیچ نقطه ای از دنیا به صورت فراگیر و بی وقفه آزموده نشده است. به این ترتیب، ایران را می توان نخستین و تنها کشوری دانست که به صورت فراگیر و بدون پالایش و غربال برخورداران و نیازمندان نسبت به پرداخت یارانه نقدی به اتباع خود اقدام کرده است.

در قانون بودجه سال آینده پیش بینی شده است دولت تا مبلغ 37هزار میلیارد تومان را برای هزینه کرد جهت پرداخت یارانه نقدی و غیرنقدی خانوارها اختصاص دهد. در این قالب 23هزار میلیارد تومان بابت یارانه نقدی خانوارها پیش بینی شده که این مبلغ کفاف یارانه نزدیک به 42 میلیون ایرانی را خواهد داد. این اعتبار در بودجه امسال برابر با 48 هزار میلیارد تومان بود.

* «خوان هشتم» نام شعری از مهدی اخوان ثالث است.

ارتباط با نویسنده: ivankaramazof@yahoo.com