سومین «مرورگر ملی» از اول ساخته می شود

مرورگر ملی یکی دیگر از آن پروژه های ملی و بومی سازی فناوری است که بارها مرحله وعده و افتتاح و فازبندی و تخصیص بودجه را سپری کرده، اما چون به سرانجام مشخصی نرسیده و روشن نیست در چه مرحله ای است باز هم هر زمانی انتظار می رود پروژه ای جدید سر برآورد و چنین هم می شود.

این روزها در حالی  که سرنوشت پروژه هایی همچون سیستم عامل ملی و جویشگرهای بومی پس از سال ها صرف بودجه، خروجی ملموسی نداشته است. بار دیگر پژوهشگاه ICT (مرکز تحقیقات مخابرات) وزارت ارتباطات بعد از بلاتکلیفی سرنوشت دو مرورگر ملی قبلی، ساخت یک مرورگر ملی جدید را در دستور کار گذاشته است.

دهم مهر ماه سال 92 بود که خبر رونمایی از مرورگر ملی ساینا در سازمان فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات داده شد. در آن زمان سرپرست مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت اعلام کرد که در حال حاضر این پروژه مراحل تست و آزمون اولیه را طی می کند و پس از نسخه آزمایشی، نسخه اولیه آن آماده عرضه خواهد بود.

اجرای این پروژه و ساخت مرورگر به ظاهر ایرانی که سازگار با دو سیستم عامل ویندوز و لینوکس طراحی شده بود، در آن زمان به مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت (متما)، شرکت ایمن رایانه امیرکبیر و مپنا به سفارش سازمان فناوری اطلاعات ایران سپرده شد.

فلسفه تشکیل مرورگر ملی این بود که مرورگرهای موجود معمولاً متناسب با نیازمندی های امنیتی و فرهنگی مورد انتظار در شبکه  ملی اطلاعات ایران نیستند، بنابراین اقدام به ایجاد مرورگر ایرانی ساینا با در نظر گرفتن نکات امنیتی و قابلیت های متناسب با نیازهای فرهنگی جامعه شده است.

البته در همان سال انتقادات زیادی به نحوه اجرای این طرح وارد شد و برخی آن را هزینه های میلیاردی برای تغییراتی ساده و در واقع فارسی سازی فایرفاکس اعلام کردند.

برای نمونه یک کارشناس حوزه نرم افزار گفته بود: ساینا به دلایل مختلف، تنها یک کپی تمام و فارسی شده از مرورگر فایرفاکس است و نه تنها یک مرورگر بومی و ایرانی نیست، بلکه بررسی های تخصصی جمعی از فعالان عرصه نرم افزار در داخل کشور نشان می دهد این مرورگر صرفاً یک ورژن شخصی سازی شده  (Customize) از مرورگر FireFox بوده است.

کارشناسان در آن زمان اعلام کردند که با یک بررسی ابتدایی و کلیک روی فایل اجرایی saina. Exe  می بینیم که حتی هنوز کپی رایت این مرورگر با جمله «تمام حقوق برای مرورگر فایرفاکس محفوظ است» به چشم می خورد.

مرورگر ملی دوم کلید خورد

یک سال بعد؛ در تیرماه سال 93 خبری با عنوان طرح کلان ملی ساخت مرورگر نرم افزاری «ناپ» منتشر شد که این بار ظاهراً با بودجه شورای عتف و توسط دانشگاه امیرکبیر در دستور کار قرار گرفت.

این بار هم مجری طرح کلان ملی ساخت مرورگر نرم افزاری ناپ، هدف از ساخت آن را ایجاد مرورگری منطبق با فرهنگ و زبان فارسی با تسهیل فرآیند مرور صفحات و تسهیل کاربری و رواج استفاده از وب برای اقشار متنوع جامعه و همچنین نیازهای بومی و امنیتی در داخل کشور شمرد؛ هدفی که درباره ساینا هم اعلام شده بود.

آنچنان که مجری طرح گفته بود از 18 فازی که به طرح کلان مرورگر اختصاص دارد، فاز آغازین پروژه مرورگر که تمرکز آن روی مطالعات جامع روی مرورگرهای موجود و تعیین نیازمندی های مرورگر به صورت کلی و اجزای درونی آن بوده، به صورت کامل به اتمام رسیده است. فاز دوم طرح که ساخت مرورگر پایه است در حال اجرا است که با اتمام این دو فاز می توان گفت 10 درصد طرح به صورت کامل انجام شده است.

سه ماه بعد از آن اعلام اولیه، مجری طرح گفت که این پروژه هنوز بودجه جدیدی دریافت نکرده و در حال حاضر با بودجه اولیه ای که شورای عتف در اختیار دانشگاه صنعتی امیرکبیر قرار داده در حال اجراست. او اعلام کرد که مرورگر، فناوری بسیار پیچیده ای است که برای نمونه های خارجی مطرح در سایر کشورها معادل هزاران میلیارد تومان در این رابطه سرمایه گذاری شده است.

مرورگر ملی سوم هم از راه رسید

اما در حالی  که هر دو طرح مذکور به فراموشی سپرده شده بودند و خبری از خروجی و سرنوشت آنها نبود، هفته قبل ظاهراً این بار نوبت مرکز تحقیقات مخابرات وزارت ارتباطات بود که طرح جدیدی را در دستور کار قرار دهد.

این بار وعده ساخت مرورگر ملی به عنوان یکی از زیرشاخه های جویشگر بومی داده شده است؛ یعنی زیرشاخه پروژه ای که خود با اما و اگر های بسیاری روبه رو است و از سال 91 در فهرست وعده ها و اقدامات وزارت ارتباطات قرار داد و خود به نتیجه قابل قبولی نرسیده است. در حالی  که قرار بود حمایت های وزارت ارتباطات از جویشگر بومی به سمت یکپارچه شدن خدمات هدایت شود، اما شاهد هزینه همزمان وزارت ارتباطات برای چندین موتور جست وجو و تمرکز نکردن روی یک پروژه شاخص بودیم.