مسعود نیلی، اقتصاددان ایرانی در اتاق ایران مطرح کرد / رشد اقتصادی سال 96 در گرو کیفیت سیاست گذاری

اسب چموش اقتصاد ایران در سال 96 به کجا می رود و سواره اش چه می شود؟ سوالی که مسعود نیلی، اقتصاد دان ایرانی در شامگاه شنبه در میان فعالان بخش خصوصی در اتاق ایران با طرح آن، سعی کرد پاسخی مبتنی بر واقعیت برای آن بیابد. تحلیل های نیلی نه تنها با بررسی وضعیت موجود که به چندین دهه عقب تر هم رفت. راهکارهای نادرست در این چند دهه و چالش هایی که به دنبال همین راهکار ها دامن اقتصاد کشور را گرفت، ایران را در سال های اخیر با شش چالش بزرگ روبه رو کرد و به گفته او با دو عدم قطعیت داخلی و خارجی نیز در سال96 افزون خواهد شد.

چالش های بحران منابع آب کشور، مسائل زیست محیطی، صندوق بازنشستگی، بودجه دولت، نظام بانکی و بیکاری که همه در به وجود آمدن آن سهیم بوده و در بهبود آن باید نقش داشته باشند. به تعبیر نیلی از آنجایی که این چالش ها از جنسی نیستند که بتوان حتی با 18 ساعت کار در شبانه روز آنها را حل و فصل کرد، نباید به بهبود کامل آنها در آینده نزدیک امیدوار بود و تنها شکل گیری یک گفتمان ملی می تواند اقتصاد کشور را نجات دهد و به گفته او با توجه به این وضعیت، وعده حل کامل مشکلات اقتصادی در انتخابات پیش رو، نمی تواند مبتنی بر واقعیت باشد و کمرنگ و بی اعتبار است.

این اقتصاددان برجسته در تشریح عوامل موثر بر ایجاد این چالش ها با این توضیح که چشم انداز رشد اقتصادی 96 را بهانه ای قرار داده تا در کنار بخش خصوصی عمیق تر به شرح مشکلات اقتصادی بپردازد، گفت: براساس اطلاعات اقتصادی کشور که از سال 1338 منتشر می شود، تولید ناخالص داخلی بدون نفت در سال های 1355، 1367 و 1386 سه نقطه چرخش داشته و در دو زمان 12 ماهه، در سال های  74-73 و91-90 گرفتار شرایط بحرانی بوده است.

رشد از سال 86 متوقف شد

مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی گفت: درآمد سرانه غیرنفتی کشور در فاصله سال های 1355 تا 1367، 60 درصد کاهش یافته و دلایل این افت مربوط به کاهش تولید ناخالص داخلی و افزایش قابل توجه جمعیت بوده است. او در ادامه توضیح داد: از سال 1368 تا 1386 تولید ناخالص داخلی یک مسیر رشد نسبتا ناهموار را به جز در فاصله سال های 1380 تا 1386 که رشد باثباتی داشتیم، طی کرد و در کل در این فاصله  اقتصاد ما رشد داشته و درآمد سرانه تقریبا دوبرابر شده.

اما از سال 1386 تاکنون نیز رشد متوقف شده و برآیند درآمد سرانه ثابت مانده است. به گفته او، اگر رشد اقتصادی در سال جاری 7 درصد رشد را تجربه کرده باشد، تولید ناخالص داخلی سرانه کشور در سال 95 تقریبا معادل سال 1386 خواهد بود. نیلی در ادامه اقتصاد سال 87-86 را ناشناخته دانست. به گفته او پس از این سال است که همه شاخص های اقتصادی کشور گرفتار روند نزولی می شوند.

به گزارش «فرصت امروز»، مشاور اقتصادی رئیس جمهور در بخش دیگری از تحلیل هایش از ثبات در اقتصاد کلان کشور، فعال شدن ظرفیت های خالی، نهایی شدن برجام و تحولات اقتصاد جهانی به عنوان چهار عامل تاثیرگذار در افزایش تولید ناخالص داخلی در سال 95 نام برد.

این اقتصاددان سال 94 را به دلیل کاهش قیمت و صادرات نفت، بدترین سال برای درآمدهای نفتی برشمرد و گفت: اما وزارت نفت پس از برجام، خودش را برای افزایش صادرات آماده کرد و در راستای افزایش صادرات نفت اقدامات خوبی را انجام داد. همچنین در صادرات غیرنفتی یک نقطه چرخش از زمستان گذشته دیده می شود و این صادرات نیز افزایش داشته است.

او با اشاره به شاخص های اقتصاد کلان در سال 95، این شاخص ها را در رشد اقتصادی، تورم تک رقمی و از سویی دیگر رکود اشتغال، منحصر به فرد دانست و گفت: رشد اقتصادی بالای 7 درصد و تک رقمی شدن حتمی تورم تا پایان سال، تصویری جذاب از اقتصاد را نشان می دهد.

مشاور اقتصادی دولت یازدهم چهره نگران کننده و زشتی هم برای این سال تصویر کرد و گفت: متوسط ورود سالانه به بازار کار تا پاییز 1393 کمتر از 60 هزار نفر بوده اما از پاییز 93 به بعد به تفکیک هر فصل نسبت به مدت مشابه سال قبل، ورود متقاضی به بازار کار به طور متوسط یک میلیون و 70 هزار نفر بود و در فصل اول و دوم سال 1395 (سالانه فصلی) متقاضی شغل به بازار کار یک میلیون و 200 هزار نفر بوده است.

به گفته او همین موضوع باعث شده به رغم میزان اشتغال 700 هزار نفری که در بازار کار طی سال 95 ایجاد شد اما 500 هزار نفر به تعداد بیکاران اضافه شود. نیلی این وضعیت را ادامه دار دانست و توسعه آموزش عالی بدون ارتباط با توسعه کشور را از مهم ترین دلایل این اتفاق دانست.
 
رشد اقتصادی 96 و دو عدم قطعیت

به گفته این مشاور اقتصادی دولت، بخش قابل توجهی از رشد اقتصادی سال 95 تحت تاثیر سیاست گذاری خارجی بوده اما کیفیت این سیاست گذاری در رشد اقتصادی96 موثر خواهد بود. مسعود نیلی مواجهه اقتصاد ایران را با دو مسئله در سال 96 اجتناب ناپذیر دانست.

او گفت: در سال آینده با دو عدم قطعیت بزرگ مواجه خواهیم شد. در بعد داخلی انتخابات ریاست جمهوری را خواهیم داشت که جدا از جنبه سیاسی به هر حال اثراتش را بر مسائل اقتصادی خواهد داشت و در عدم قطعیت خارجی تحولاتی در آمریکا اتفاق افتاده که تاثیرگذار است. همه در بهت و شک هستند و به گفته بسیاری از تحلیلگران تحولات بزرگی در راه است.

نیلی گفت: برای کشور ما که در سال های مساعد نیمه دوم دهه 1990 میلادی و نیمه اول 2000 را از دست داد، این عدم قطعیت را نمی توان نادیده گرفت و در نهایت در چشم انداز رشد اقتصادی در سال 96، رشدی نزدیک به متوسط و بلند مدت دیده می شود.

به گفته این اقتصاددان، اقتصاد حافظه بلند مدت دارد و اثرات هر اتفاقی بعدها خود را نشان می دهد و هیچ اشتباهی بدون مجازات نمی ماند. به عقیده نیلی اقتصاد اسب چموشی است که اصلا احترام سواره اش را نگه نمی دارد.

او در بیان دلایل پیچیده و متعدد شدن مشکلات اقتصادی کشور، توضیح داد: درآمد سرانه سال 95 تقریبا 70 درصد درآمد سال 1355 است. به رغم کاهش 30  درصدی درآمد سرانه نسبت به سال 55، مصرف نسبت به آن سال 5/1برابر افزایش و تولید ناخالص داخلی کاهش پیدا کرد اما همزمان با تداوم مصرف مواجه بوده ایم و دارایی های مان یعنی انرژی، آب، هوا، صندوق بازنشستگی، نظام بانکی و دارایی های دولت را مصرف کرده ایم. منابع انرژی را به قیمت ارزان در اختیار مردم قرار داده ایم و امروز هوای قابل تنفس نداریم. به سهم کاهش سرمایه گذاری مصرف ادامه پیدا کرد. مقدار تشکیل سرانه ثابت سرمایه در فاصله ای که درآمد سرانه هم کم شده بود، کاهش پیدا کرد.

به گفته این اقتصاد دان برجسته، نباید در این شرایط به حل تمام این چالش ها امیدوار بود. او سیاسیون، اقتصاددانان و جامعه کارآفرین را خطاب قرار داد و گفت: خواهش من این است تا با تشکیل گفتمان ملی از سر آگاهی و به دور از هیجانات سیاسی این مسائل را حل کنیم. او در توصیه ای گفت: حل این مسائل، جای بازی سیاسی ندارد و انسجام ملی می طلبد. همه در کشور درباره مصارف و مخارج صحبت می کنند اما هیچ کس راجع به منابع صحبتی نمی کند.

مشاور رئیس جمهور گفت: اقتصاد ایران ظرفیت مزایده سیاسی را ندارد و باید با گفتمان ملی آنها را حل کرد. فراموش نکنیم گفتمان ملی فراتر از تعامل دولت و بخش خصوصی است.

به گزارش «فرصت امروز» نشست چشم انداز اقتصاد ایران در سال 1396 به همت دبیرخانه شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی با حضور مشاور اقتصادی رئیس جمهور، نایب رئیسان اتاق ایران و جمعی از فعالان اقتصادی برگزار شد. نیلی در پایان به سوالات بخش خصوصی پاسخ داد.