کیفیت، شاخصه و شناسنامه محصول است

امروزه سلامت و کیفیت مواد‌غذایی در جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با گسترش روزافزون زندگی ماشینی و نقش بازارهای جهانی که در بخش صادرات، واردات و انتقال مواد‌غذایی و محصولات کشاورزی از نقطه‌ای به نقطه دیگر فعالیت دارند، بهداشت و سلامت جوامع هم به همین اندازه در معرض انواع بیماری‌ها قرار گرفته است. در مقابل، سیستم کیفیت و سلامت نیز در حال پیشرفت است و هر روز یک گام به جلو برمی‌دارد اما همچنان در برخی موارد با چالش‌هایی روبه‌رو است.

به هر روی، این زندگی ماشینی باعث شده تا گاهی در این چرخه جهانی، با انتقال بیماری‌ها، آسیب‌هایی هم به مصرف‌کننده برسد. در این چرخه ماشینی و پیشرفته ممکن است با انتقال مواد‌غذایی، بیماری‌ها نیز به سرعت منتقل شوند، بنابراین نیاز داریم که به این نکات دقت شود و به‌جز موضوع سلامت، کیفیت مواد‌غذایی را نیز مورد توجه قرار دهیم. عده‌ای این دو مقوله را جدای از هم می‌دانند اما به نظر من نه‌تنها این دو مقوله مهم از هم جدا نیستند، بلکه بر هم تاثیرگذار هستند.

در مجموع هر عاملی که کیفیت را کاهش دهد در سلامت غذا هم تاثیر دارد. سازمان غذا و دارو به‌عنوان دستگاه مسئول حفظ سلامت جامعه، در این راستا برنامه‌های متعددی را اختصاصا از دو سال پیش آغاز کرده است، ضمن اینکه کیفیت محصولات غذایی و تاکید بر تولید داخل و کاهش واردات هم برای ما بسیار مهم است. البته در دیدگاه‌ها و افق جهانی از واردات ممانعت به عمل آورد و با توجه به اینکه ایران عضو ناظر سازمان تجارت جهانی (WTO) است و برنامه‌های دولت مبنی بر عضویت دایمی در این سازمان بین‌المللی است، پس باید کیفیت کالاها و محصولات تولیدی را نیز ارتقا دهیم.

افت کیفیت کالاهای داخل در دهه‌های اخیر به دلایل مختلف بر بازار هم اثر گذاشته است. کیفیت یکی از شاخصه‌ها و شناسنامه کالا محسوب می‌شود که در بازار داخل و خارج محصول را معرفی و جایگاه رقابتی آن را تعریف می‌کند. با ارتقای کیفیت در تولید محصولات، مصرف‌کننده نیز یک محصول باکیفیت و سلامت را مصرف می‌کند.

اهداف و سیاست‌های دولت در این بخش بر مبنای حضور در بازارهای جهانی و گرفتن سهمی از آن است و برای رسیدن به این مهم، تولید محصولات سالم و باکیفیت نقش بسیار زیادی دارد. در بخش واردات با ایجاد کمیته‌های تخصصی سعی کرده‌ایم سلامت و ایمنی کالا را ارتقا دهیم. در زمینه کالاهای پرمصرف نیز سازمان غذا و دارو راهکارهایی ارائه کرده و برخوردهای سختگیرانه و کنترل‌های شدیدی در مبادی ورودی اجرا می‌کند تا محصولات سالم و باکیفیت وارد کشور شود.

با این همه، مشکلاتی نیز در مبادی ورودی داریم. بیش از 75 درصد از محصولات وارداتی از طریق مبادی مناطق جنوبی و گرمسیر کشور وارد و ترخیص می‌شوند و هر یک روز تاخیر می‌تواند بر کیفیت و سلامت محصول اثر بگذارد. تمهیداتی هم در این خصوص اندیشیده‌شده و با اداره گمرک توافق‌هایی انجام داده‌ایم تا واحدهای تولیدی که شرایط فنی و بهداشتی مورد تایید دارند، از تسهیلات گمرکی استفاده کنند.

این تسهیلات کمک می‌کند که مواد اولیه با کیفیت، بدون تاخیر و با نظارت مسئول فنی واحد تولیدی وارد کشور شود که در نهایت در پروسه تولید، محصول سالم‌تری خواهیم داشت. پیش از این دیدگاه‌های وزارت بهداشت در حفظ سلامت و کیفیت محصولات، دیدگاه بازرسی بود و واحدهای تولیدی با دید بازرسی مورد بررسی قرار می‌گرفتند اما اکنون این دیدگاه‌ها تغییر کرده و بازرسی‌ها بر مبنای ارزیابی عملکرد است.

یکی از مشکلات ما برای کنترل کیفیت و سلامت مواد‌غذایی، موضوع موازی‌کاری در دستگاه‌های نظارتی است. چند سالی است که در این زمینه بحث‌هایی وجود دارد و هنوز مسئولان برای تصمیم‌گیری به اجماع نرسیده‌اند. به نظر من هم مسئولیت نظارت بر مواد خوراکی و آشامیدنی باید صرفا بر عهده یک واحد نظارتی و کنترلی باشد. این در حالی است که اکنون با تعدد ارگان‌های نظارتی مواجهیم که در نظارت‌ها، همپوشانی ندارند و موازی‌کاری می‌کنند. در نتیجه هم مصرف‌کننده و هم تولیدکننده هر دو متضرر و با اختلاف سلیقه ارگان‌های متعدد درگیر می‌شوند.

نزدیک به 15 سال است که موضوع نظارت واحد بر محصولات غذایی مطرح است اما هنوز نتایج درخور و مثبتی حاصل نشده است. امید که با تعامل و همراهی ذی‌نفعان، ارگان واحدی متولی تامین سلامت و کیفیت مواد خوراکی و آشامیدنی تعیین شود.

* معاون فنی اداره کل نظارت بر فرآورده‌های خوراکی، بهداشتی و آرایشی سازمان غذا ودارو