کنار رفتن ابرهای تحریم از درخشش فناوری اطلاعات

شرایط اقتصادی ایران در دوران تحریم و پس از آن تفاوت‌هایی آشکار دارد. اگرچه بارها در خصوص تغییرات مثبت و روند رو به جلوی اقتصاد این کشور پس از خروج از تحریم‌ها بحث شده و کارشناسان اقتصادی و سیاسی از چشم‌اندازهایی گوناگون به تحلیل شرایط ایران پیش و پس از تحریم پرداخته‌اند، اما کلماتی چون نفت، صادرات نفتی و. . . جزو تکراری‌ترین سرفصل‌های مقالات تحلیلی در خصوص اقتصاد ایران محسوب می‌شود. این در حالی‌است که بنا بر اطلاعات و آمارهای موجود، ایران در بخش‌های متعدد دیگری نیز پتانسیل‌های مناسبی برای پیشرفت و خروج از رکود اقتصادی در دست دارد.

تغییرات زیرساختی در ارکان مختلف اقتصادی و اشتغال‌زایی برای قشر جوان ایرانی تنها در بخش‌های شناخته شده‌ای چون صنعت نفت محقق نمی‌شود، بلکه می‌توان تغییرات و ایجاد اشتغال را در بخش‌های نوینی چون فناوری اطلاعات و تکنولوژی نیز جست‌وجو کرد؛ بخش‌هایی که اگرچه نامی پرآوازه دارند اما در سال‌های تحریم به سبب انزوا و دور ماندن از تبادل اطلاعات در سطح بین‌الملل، اندکی مهجور مانده‌اند.

توجهاتی که به نقاطی مشخص معطوفند

الیزابت مک براید، کارشناس اقتصادی بخش خاورمیانه در پایگاه خبری سی ان بی‌سی، در مقاله‌ای از زاویه‌ای متفاوت به شرایط ایران پس از تحریم نگاه کرده است. در این مقاله به تأکید مقامات ایرانی برای افزایش مبادلات نفتی و در نتیجه افزایش درآمدهای نفت و پتروشیمی در دوران پساتحریم اشاره شده است.درواقع، آنچه در دوران پساتحریم بیش از هر بخش مورد توجه کارشناسان خارجی و داخلی بوده مسئله نفت و مبادلات نفتی است.

اگرچه به نظر می‌رسد امضای تفاهم‌نامه‌هایی در خصوص فعالیت کشورهای غربی در بخش‌هایی چون صنعت و معدن، خودروسازی و. . . نیز در اولویت‌های بعدی دولت این کشور قرار دارد، اما شواهد حکایت از حضور مستمر نفت در بودجه ایران در سال‌های پس از تحریم دارد. مک براید معتقد است با وجود آنکه نفت و بخش‌های پیوسته به آن به‌طور منطقی برای دولت ایران حائز اهمیت است، اما تنها کافی است نگاهی به دامنه سنی جوان کشور ایران و اشتیاق آنان برای دسترسی به اینترنت پرسرعت، دانلود نرم‌افزارهای به‌روز و دسترسی به تکنولوژی مدرن داشته باشیم تا متوجه اهمیت این بخش در اقتصاد کنونی ایران شویم.ایران پتانسیل زیادی برای توسعه شرکت‌های فعال در عرصه تکنولوژی و فناوری اطلاعات دارد و بخش‌خصوصی در دوران تحریم ثابت کرده می‌تواند بخشی قابل اتکا در این حوزه باشد.

خلاقیت جوانان ایرانی؛ تضمینی برای تولید و صادرات

نشریه وال استریت ژورنال در گزارشی به فعالیت‌های چند سال اخیر جوانان ایرانی در بخش نرم‌افزارهای رایانه‌ای و اپلیکیشن‌های تلفن همراه پرداخته است. براساس این گزارش، بسیاری از جوانان ایرانی به‌ویژه ساکنان پایتخت این کشور علاقه بسیاری به فعالیت در حوزه‌های مذکور دارند و نرم‌افزارهای بومی پرطرفداری نیز طراحی کرده‌اند، نرم‌افزارهایی که گاه با قرار گرفتن در دنیای مجازی هزاران و حتی میلیون‌ها بازدید‌کننده داشته‌اند. از سوی دیگر به راه افتادن اپلیکیشن‌های مختلف و پرقدرتی که امکان دانلود و بارگیری نرم‌افزارهای متنوع تلفن همراه و رایانه‌های شخصی را فراهم می‌کنند، باعث شده بسیاری از شرکت‌های مجازی موفق به کسب درآمدهای بالا و حتی اشتغال‌زایی در سطح گسترده باشند.

نکته جالب جوان بودن اغلب گردانندگان شرکت‌های اینترنتی و کارآفرینان فعال در عرصه تکنولوژی است.با این حال، در شرایط تحریم بسیاری از کارآفرینان بخش فناوری به سبب محدودیت‌های مختلف توان همکاری با شرکت‌های معتبر غربی را نداشتند و در حوزه‌ای بسیار محدود‌تر از حد توانایی‌هایشان فعالیت می‌کردند. اکنون و در شرایط پساتحریم، افزایش تعامل بین کارآفرینان حوزه فناوری ایران و موفق‌ترین کارآفرینان غربی، می‌تواند راه پیشرفت ایران در این بخش را هموار‌تر کند.

اشتغال‌زایی برای جوانان فرهیخته و نخبه

نشریه تایمز در مقاله‌ای به پتانسیل بالای جوانان ایرانی برای ادامه تحصیل در مقاطع عالی فناوری پرداخته است. شرایط پساتحریم فرصت مناسبی برای جوانان نخبه فراهم می‌کند تا با آرامش بیشتری رشته‌های تخصصی را دنبال کنند. اکنون فرصت ویژه‌ای برای همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در سطح آموزش عالی فراهم شده است. این مسئله به‌ویژه برای فارغ‌التحصیلان رشته‌های فناوری اطلاعات و انواع شاخه‌های تکنولوژی اهمیتی دوچندان دارد. در دوران تحریم بسیاری از فارغ‌التحصیلان این رشته برای ادامه تحصیل یا کاریابی، عازم کشورهایی چون کانادا، انگلستان، ایالات متحده، آلمان و... می‌شدند.

اگرچه مهاجرت تحصیلی پدیده‌ای منحصر به ایران یا امری ناگوار نیست، اما کنترل سیر مهاجرت‌ها و فراهم کردن امکان اشتغال برای متخصصان فارغ‌التحصیل در این حوزه، در دوران پساتحریم با سهولت بیشتری امکان‌پذیر خواهد بود. درواقع بسیاری از نخبگان بخش فناوری اطلاعات به سبب شکست در تلاش‌های خود برای کاریابی و عدم اطمینان از آینده حرفه‌ای خود به مهاجرت‌های اجباری متوسل می‌شوند. جذب این نخبگان و ایجاد فرصت‌های حرفه‌ای، ظرفیت دولت برای پیشرفت هر چه سریع‌تر در بخش‌های تولید و صادرات را ایجاد کرده و امکان تحول را فراهم می‌کند.