کشاورزی عمودی ایده‌ای برای آینده

جمعیت کره زمین روندی افزایشی دارد، این خود به‌معنای نیاز به منابع غذایی بیشتر است. از طرف دیگر ممکن است در آینده نزدیک تأمین غذای کافی برای همه امکان‌پذیر نباشد. کمبود زمین حاصلخیز، نبود منابع آب به علت عدم بارش کافی و افزایش میانگین دما در اثر گرم‌تر شدن اقلیم زمین، منابع انسانی و مالی ناکافی همگی از عواملی هستند که امکان توسعه و افزایش سطح زیر کشت را کم می‌کند. شرایطی که توصیف شد، ناامید‌کننده به  نظر می‌رسد اما قابل حل است. گاهی برای حل مشکلات باید چارچوب‌ها را تغییر داد، زیرا ممکن است در ساختار موجود امکان یافتن راه‌حل وجود نداشته باشد.

کشاورزی عمودی یکی از راهکارها برای غلبه بر کمبود آب و فضای کشاورزی است. کشاورزی عمودی، یک مفهوم یا تکنیک جدید است به این معنا که شهر‌ها از دیدگاه کشاورزی تا حد زیادی به خود وابسته شوند. پایه این تکنیک هم به‌صورت تعبیه واحدهای پرورش محصولات مختلف کشاورزی در داخل مجتمع‌های بزرگ آپارتمانی و آسمانخراش‌هاست یا واحد‌های تولیدی کشاورزی مستقل به‌صورت برج‌هایی بلند، جایی که می‌توان محصولات دامی، ماکیان، ماهی و انواع گیاهان را در شرایط کنترل شده، پرورش داد. با اطمینان می‌توان انتظار داشت که روش کشت و کار محصولات در کشاورزی عمودی، جدید و به‌روز خواهد بود. در این روش از سیستم‌های هیدروپونیک و ائروپونیک برای پرورش گیاهان استفاده خواهد شد.

طرفداران این تکنیک اعتقاد دارند این روش بسیار مؤثرتر از کشاورزی سنتی است. به دلیل شرایط کنترل شده، تمام محصولات، ارگانیک تولید می‌شوند، هیچ سم و حشره‌کشی در روند تولید استفاده نمی‌شود. خسارت حاصل از تنش‌های محیطی مانند باد، توفان، تگرگ، برف و باران، خشکی و دمای بالا و پایین از چرخه کشت حذف می‌شوند. این مزیت وقتی پراهمیت‌تر می‌شود که تغییرات اقلیمی در نظر گرفته شود. به‌صورت کلی در اثر گرم‌تر شدن جو زمین، الگوهای هواشناسی به مرور زمان کمتر و کمتر قابل پیش‌بینی می‌شوند و این تکنیک یک راهکار خوب برای مقابله با این مشکل به نظر می‌رسد.

کشاورزی عمودی نیاز به زمین کشاورزی بیشتر را کاهش می‌دهد. این خود می‌تواند راهی برای حفاظت از جنگل‌ها، مراتع و به‌صورت کلی منابع طبیعی باشد. پایه این روش کشت در شهرهاست (تخمین زده می‌شود که تا سال 2050 حدود 80 درصد جمعیت زمین در شهر‌ها زندگی می‌کنند) پس نیاز به حمل‌و‌نقل و جابه‌جایی محصولات تولیدی کاهش می‌یابد و در نتیجه میزان مصرف سوخت و تولید گاز‌های آلاینده نیز کمتر می‌شود.

همچنین استفاده از ماشین‌های کشاورزی برای انجام عملیات کاشت، داشت و برداشت به حداقل می‌رسد و محیطی سالم‌تر برای انسان‌ها ایجاد می‌شود. در این تکنیک به دلیل استفاده از روش‌های مدرن برای کشاورزی و امکان بازیافت آب عملکرد استفاده از آب بسیار بالا رفته و مصرف برای تولید یک واحد محصول کشاورزی نسبت به روش‌های سنتی بسیار کاهش می‌یابد (در حدود 70 درصد آب دنیا در کشاورزی مصرف می‌شود و این آب به علت کاربرد سموم و کود‌ها آلوده می‌شود).

در این سیستم پرورش محصولات در گلخانه‌های بزرگ صورت می‌گیرد که امکان بازیافت رطوبت حاصل از تبخیر و تعرق ممکن است. به دلیل کشاورزی در تمام فصول عملکرد به ازای سطح افزایش می‌یابد (حدود چهار تا شش برابر، این افزایش برای محصولاتی مانند توت‌فرنگی تا 30 برابر هم امکان‌پذیر است). حذف فعالیت آدمی از منابع طبیعی می‌تواند سبب کاهش و در نهایت توقف انقراض گونه‌های جانوری شود. کشاورزی سنتی فشار حذف‌کننده بر گونه‌های جانوری که در اطراف مزارع و باغ‌ها زندگی می‌کنند، وارد می‌آورد.

فراهم‌سازی امکانات مالی برای ایجاد واحد‌های کشاورزی عمودی ممکن است در حال حاضر برای تمام کشور‌ها و دولت‌ها میسر نباشد. آنالیز با جزییات قابل اعتماد، برای تولید به روش کشاورزی عمودی در دسترس نیست و در هر منطقه و شرایط ممکن است متفاوت باشد. ممکن است هزینه‌های اضافی لازم برای تأمین نور، گرما و انرژی از سودمندی این تکنیک بیشتر باشد. نمی‌توان با اطمینان گفت که کشاورزی عمودی سطح کشاورزی سنتی را کاهش می‌دهد زیرا این روش در صورت اجرایی شدن، می‌تواند مکمل روش‌های سنتی باشد. امکان کشت محصولاتی مانند برنج، گندم و ذرت شاید در حال حاضر در این سیستم مقرون‌به‌صرفه نباشد. علاوه بر تمام اینها، مواردی مانند گرده‌افشانی که برای تولید بسیاری از محصولات ضروری است و اگر قرار باشد تولید در محیط‌هایی عاری از حشرات صورت بگیرد، گرده‌افشانی متکی بر نیروی انسانی خواهد بود که کاری سخت و پرهزینه است.

در حال حاضر امکانات تکنولوژیک ایجاد کشاورزی عمودی موجود است و در چندین شهر دنیا (اینچون در کره‌جنوبی، دوبی، نیویورک، لس‌آنجلس، لاس‌وگاس، سیاتل، تورنتو، پاریس، شانگهای و پکن) طرح‌های پایلوت این نوع کشاورزی ایجاد شده است. در سال 2013 انجمن کشاورزی عمودی در شهر مونیخ آلمان ایجاد شد و در سال‌جاری میلادی در ایالات متحده، کانادا، اروپا و آسیا گسترش یافت. به نظر می‌رسد حدود پنج تا 10 سال با عملی شدن یا اقتصادی شدن این نوع کشاورزی فاصله وجود داشته باشد. در حال حاضر کشاورزی سنتی کم و بیش قابلیت تأمین خوراک آدمی را دارد. به هر حال همان‌گونه که توضیح داده شد در آینده نیاز به تغییر چارچوب کشاورزی برای فائق آمدن بر مشکلات وجود دارد و این روش یک راهکار مؤثر به نظر می‌رسد.

* کارشناس کشاورزی