کتابفروشی های محلی و کارکرد فرهنگی آنها

در سال های نه چندان دور، کتابفروشی هایی در سطح برخی محلات تهران و سایر شهرها وجود داشتند که تنها یک کتابفروشی نبودند و به نوعی پل ارتباطات و تعاملات فرهنگی برای اهالی آن محله و همچنین پاتوقی برای نویسندگان و اهالی قلم بودند.

البته در حال حاضر هم می توان کم و بیش چنین کتابفروشی هایی را در برخی از خیابان ها و محلات دید، اما شاید تعداد آنها نسبت به گذشته بسیار اندک باشد، زیرا برخی از آنها تعطیل شده اند و برخی دیگر هم کارکردهای قبلی را ندارند.

بخشی از تضعیف کتابفروشی های کوچک و محلی به اقتصاد و شرایط اقتصادی حاکم بر کشور برمی گردد که به نوعی تمام بخش ها را متاثر کرده است و قاعدتا حوزه کتاب هم از آن بی نصیب نمانده است. اما بخش دیگر این است که در شهری مانند تهران محل تجمع کتابفروشی ها در طول زمان تغییر کرده است و کتابفروشی ها به مرور گسترش پیدا کرده اند و در حال حاضر علاوه بر خیابان انقلاب، در سایر مناطق تهران هم کتابفروشی هایی وجود دارند.

البته کتابفروشی های محلی که عمدتا کتابفروشی های کوچکی هم هستند، در شهر پراکنده اند و به نظرم فروشگاه های بزرگ کتاب و شهرکتاب ها تاثیراتی بر تضعیف یا تعطیلی آنها گذاشته اند، اما تاثیر عمده ای که به کتابفروشی های کوچک و محلی لطمه می زند، بحث نمایشگاه بین المللی کتاب و نمایشگاه های فصلی است.

راهکار این موضوع هم آن است که یا نمایشگاه های کتاب به شکل فروشگاه درنیاید و کارکرد فروشگاهی نداشته باشند، یا اگر هم به این شکل در می آید، کتابفروشی های کوچک و محلی هم بتوانند از سیستم تخفیف موجود در نمایشگاه ها استفاده کنند. حتی می توان برخی مشوق های مالیاتی را برای کتابفروشی های محلی و کوچک در نظر گرفت که اینها کاربری خود را تغییر ندهند، زیرا تا یک زمانی صاحبان این کتابفروشی ها می توانند در مقابل درآمد کم مقاومت کنند.

این در حالی است که بالاخره یک کتابفروشی هزینه هایی مانند هزینه های آب، برق و عوارض دارد که دولت و مجموعه های ذیربط می توانند از طریق مشوق های مالیاتی، این هزینه ها را کاهش دهند و به گونه ای مؤثر واقع شوند تا کتابفروشی ها تعطیل نشوند.

البته همان طور که اشاره شد در مقابل این تعطیل نکردن، کتابفروشی های محلی و کوچک باید فروش داشته باشند و برای فروش از تخفیفاتی که می توان برای این کار در نظر گرفت، استفاده کنند. در واقع باید تلاش شود با تقویت بنیه مالی کتابفروشی های کوچک و محلی و اختصاص تخفیفات مالیاتی، اینها سر پا بمانند و نقش خود را در ارتباطات و تعاملات فرهنگی میان اهالی یک محله و اهالی قلم حفظ کنند.

در واقع اگر به شکل کلان تر به این موضوع نگاه کنیم، برای اینکه کتابفروشی های کوچک و محلی کارکردهای فرهنگی خود را حفظ کنند، دولت و رسانه ها باید کمک هایی را انجام دهند.

اما در مورد این موضوع که تضعیف یا تعطیلی کتابفروشی های کوچک و محلی چه تأثیری بر تضعیف ارتباطات فرهنگی اهالی یک محله و به تبع آن کاهش خرید کتاب و فرهنگ کتابخوانی دارد، باید به این موضوع اشاره کنم که این موضوع قطعا بی تاثیر نیست. اگر هر فرد بتواند کتابی را که نیاز دارد، در محله خود و نزدیک محل زندگی اش تهیه کند، قطعا مسافت دوری را برای تهیه کتاب طی نمی کند.

بخش دیگر این است که وجود کتابفروشی های کوچک و محلی می تواند فرهنگ کتابخوانی را تشویق کند و حتی در این زمینه مدارس هر محله می توانند به عنوان یک مشوق، دانش آموزان را ترغیب کنند که از کتابفروشی های محلی اقدام به خرید کتاب کنند.

البته در حال حاضر دیگر کتابفروشی های محلی و کوچک چندان گسترده و زیاد نیستند و شاید در هر محله یا چند محله، یک یا دو کتابفروشی وجود داشته باشد که بخشی از آنها هم نوشت افزار فروشی است. در واقع زمانی که دانش آموزان اقدام به خرید نوشت افزار و لوازم التحریر و کتاب های درسی می کنند، باید تشویق شوند که از این کتابفروشی ها، کتاب هم خریداری کنند.

موضوع دیگر تقویت کتابخانه های عمومی است و زمانی که این کتابخانه ها تقویت شوند، اقبال به کتابخوانی بیشتر می شود. یکی از دلایلی که مردم اقدام به خرید کتاب می کنند، این است که دسترسی به کتابخانه های عمومی ندارند.

در واقع به همان اندازه که کتابفروشی های محلی و کوچک دارای کارکردهای فرهنگی هستند، کتابخانه های عمومی هم می توانند کارکردهای این چنینی داشته باشند و این نکته مهمی است که مسئولان باید مدنظر داشته باشند.

نویسنده و کارشناس کتاب