کاهش قیمت نفت نمی‌تواند تهدیدی برای روسیه باشد

پس از یک خوش‌آمدگویی سرد در اجلاس سران گروه 20 به نظر می‌رسد ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه دست‌کم براساس توضیح رسمی که در مورد ترک زودهنگام این اجلاس توسط وی داده شد به استراحت بیشتری نیاز دارد.

با درنظر گرفتن وضعیت روسیه در جامعه جهانی و بحران حل نشده اوکراین که همچنان جان بسیاری از انسان‌های بی‌گناه را می‌گیرد، اوضاع برای روسیه می‌توانست بسیار بدتر از یک خوش‌آمدگویی سرد در اجلاس گروه 20 باشد. با این همه و با توجه به وضعیت حال حاضر روسیه احتمال اعمال تحریم‌های جدید علیه این کشور بالا نبوده و ذخایر نفت و گاز روسیه همچنان در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد.

شاید این موضوع کمی کوته‌بینی باشد، اما روسیه قبلا و در زمان بحران طولانی اقتصادی در جهان با اتکا به منابع طبیعی خود نشان داده که می‌تواند از چنین بحران‌هایی به سلامت عبور کند. هرچند نوسانات فعلی قیمت نفت در بازارهای جهانی و تحریم‌های وضع شده توسط غرب علیه روسیه شرایط را با رکود اقتصادی سال 2008 به کلی متفاوت کرده است، اما اصول و زیرساخت‌های اقتصادی روسیه همچنان مانند گذشته باقی مانده و اقتصاد این کشور به واسطه میزان پایین بدهی‌های این کشور و افزایش ذخایر مالی خارجی تقویت شده است. علاوه بر این حضور کشورهای غربی در صنعت نفت و گاز روسیه بیشتر از هر زمان دیگری است.

این تنوع اقتصادی البته به سادگی برای روسیه حاصل نشده است، اما یک دلیل ساده و موثر می‌توان برای آن برشمرد، منابع طبیعی زیر زمینی نظیر نفت و گاز ثروت عظیمی را نصیب این کشور می‌کند. اما روس‌ها از وخامت اقتصادی حاصل از رکود اقتصادی سال 2008 درس گرفته و پس از آن شرکت دولتی روس نفت و همچنین شرکت گازپروم به شکل روز افزونی مسیر را برای حضور غول‌های بزرگ نفتی نظیر بریتیش پترولیوم، اکسون، شل، استت اویل و توتال در پروژه‌های کمتر توسعه‌یافته نفتی و گازی روسیه هموار کردند.

گفتنی است تخمین زده می‌شود که شرکت‌های نفتی غربی رقمی بالغ بر 35 میلیارد دلار در صنعت نفت و گاز روسیه سرمایه‌گذاری کرده‌اند و انتظار می‌رود مطابق برنامه ریزی‌های قبلی شان صدها میلیون دلار دیگر در آن سرمایه‌گذاری کنند. در این بین شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات در زمینه نفت و گاز نظیر هلیبرتون و اشلامبرگر پنج درصد از خدمات و محصولات خود را از طریق بازار روسیه به فروش می‌رسانند.

نکته مهم در این بین آن است که غول‌های نفتی غربی همچنان به تعهدات خود در فعالیت‌های تجاری شان در روسیه پایبند بوده و همین موضع سبب شده تا روند اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه کند شده و از میزان تاثیرگذاری آن کاسته شود.

با این همه اما نمی‌توان گفت که تحریم‌ها کاملا بی‌تاثیر بوده چرا که برخی شرکت‌ها همکاری‌های خود با روسیه را متوقف کردند و این موضوع مسکو را مجاب کرده تا به دنبال شرکای تجاری دیگری خصوصا در میان شرکت‌های داخلی باشد. در همین راستا به نظر می‌رسد روس نفت به‌زودی نام شریک جدید خود را برای انجام فعالیت‌های اکتشافی در منطقه قطب شمال اعلام کند.

این در حالی است که پیش از این قرار بود شرکت اکسون این نقش را بر عهده داشته باشد. در همین راستا به نظر می‌رسد که چینی‌ها در حال حاضر بهترین جایگزین برای شرکای غربی روسیه برای شراکت و سرمایه‌گذاری بلندمدت در صنعت نفت و گاز باشد. گفتنی است چینی‌ها پیش از این با انعقاد قرارداد همکاری در زمینه فعالیت در میادین نفتی روسیه واقع در شرق این کشور و انعقاد یک معامله طولانی مدت با مسکو برای واردات گاز حضور پر رنگ خود را در صنعت انرژی روسیه در غیاب شرکت‌های نفتی غربی که به واسطه تحریم‌ها از معامله با روسیه محروم شده‌اند نشان داده‌اند.

در این رابطه شرکت‌های روس نفت و گازپروم در داخل همکاری‌های خود را افزایش داده‌اند و ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه برای کاهش اثرات تحریم‌ها دستور ایجاد یک شرکت ارائه‌کننده خدمات در زمینه صنعت نفت و گاز را صادر کرده است.

لازم به ذکر است اتکای روسیه به توانایی داخلیش و شرکت‌های روس نفت و گازپروم چندان تبلیغاتی و بی‌ثمر نبوده است. موفقیت اخیر شرکت گازپروم در استخراج و صدور سومین محموله نفت خام از سکوی نفتی این شرکت در محدوده قطب شمال که حجم صادرات نفت خام از آن به یک میلیون و چهارصد هزار بشکه در سال بالغ می‌شود نمایانگر این موضوع است. استفاده از ظرفیت‌های فنی و تکنولوژیکی داخلی روسیه پیش از این نتایج بسیار امیدوار‌کننده و چشمگیری در پروژه‌ها و فعالیت‌های نفتی این کشور در شرق سیبری در پی داشته و به نظر می‌رسد اتکای روس‌ها به ظرفیت‌های داخلی‌شان محدوده غربی سیبری را در آینده‌ای نزدیک به بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت در این کشور بدل خواهد کرد.

صحبت از نفت و گاز بدون اشاره به وضعیت قیمت آن در بازارهای جهانی و بازیگران اصلی این محصول در جهان یک بحث ناقص است. ترکیبی از افت ناگهانی و شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی که محصول ترکیبی از افزایش تولید، کاهش تقاضا و افزایش تولید نفت از سنگ‌های نفت زا در ایالات متحده سبب افزایش تولید و به دنبال آن افزایش عرضه نفت در بازار شد که کاهش ناگهانی قیمت آن در بازارهای جهانی را موجب شده است.

در این شرایط معمولا هزینه تولید هر بشکه نفت خام مورد توجه کارشناسان قرار می‌گیرد و در زمانی که قرار به ارزان فروشی در بازار باشد معمولا اوپک جلوتر از دیگران حرکت می‌کند. در همین رابطه نفت برنت دریای شمال در ماه نوامبر متوسط قیمت 81دلار در هر بشکه را ثبت کرد. این درحالی است که اوپک تمام تلاشش را خواهد کرد تا قیمت نفت خام خود را در بالاترین حد ممکن حفظ کرده و در عین حال سهمش از بازارهای نفتی را حفظ کند.

کشورهای عضو این کارتل نفتی در جلسه آینده خود در بیست و هفتم ماه نوامبر در وین مسیر بسیار دشوار و طولانی را برای مشخص کردن وضعیت قیمت نفت در آینده در پیش خواهند داشت. در اجلاس پیش رو تمرکز اعضا روی افزایش تولید و کاهش قیمت خواهد بود اگرچه مسائلی نظیر تبانی عربستان سعودی و امریکا برای افزایش تولید نفت خام در بازارهای جهانی بر هرگونه اقدام و تصمیم‌گیری اعضای اوپک برای بهبود وضعیت بازار سایه افکنده است.

با توجه به کم‌رنگ شدن نقش امریکا در نیمکره شرقی و با در نظر داشتن وضعیت فعلی قیمت نفت در بازارهای جهانی کشورهای عضو اوپک استقبال گرمی را از روسیه به عمل خواهند آورد. نکته مهمی که در این بین باید به آن توجه کنیم آن است که امریکا در حال حاضر توان شرکت در یک رقابت نفتی نفسگیر با تولید‌کنندگان سنتی این محصول که شامل روسیه نیز می‌شود را ندارد.

تولید نفت از سنگ‌های نفت‌زا در امریکا در حالی که روسیه نیز چنین منابعی را در اختیار دارد به‌زودی تاثیر خود را به دلیل نوسانات نفتی در بازارهای جهانی از دست خواهد داد. در این بین قیمت تمام شده تولید نفت در روسیه به مراتب پایین‌تر از تولید نفت در ایالات متحده است. مطابق پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی میزان سرمایه‌گذاری در استخراج نفت از سنگ‌های نفت زا در امریکا در سال 2015 به میزان 15‌درصد کاهش خواهد یافت و این موضوع در کاهش تولید نفت از این منابع تاثیرگذار خواهد بود.

در پایان باید دید که آیا این کاهش سرمایه‌گذاری در زمینه تولید نفت از سنگ‌های نفت‌زا در امریکا توان کافی برای تاثیرگذاری بر قیمت نفت در بازارهای جهانی را خواهد داشت یا خیر.

فراموش نکنیم که عناصر اثرگذار دیگری نظیر وضعیت امنیتی شکننده در لیبی و عراق نیز وجود داشته و وقوع هرگونه تغییر در وضعیت امنیتی و اقتصادی این کشورها می‌تواند تاثیرات عمده‌ای بر قیمت نفت در بازار داشته باشد. با عنایت به مطالب مذکور و در نظر گرفتن شرایط فعلی روسیه به نظر نمی‌رسد که این کشور آسیب جدی از جنگ قیمت نفت که هم‌اکنون در بازارهای جهانی در جریان است، ببیند و به عقیده ناظران و تحلیلگران بازار نفت روس‌ها به سلامت از این وضعیت عبور خواهند کرد.