چگونه لامپ قاچاق تبدیل به تولید داخلی می شود

تبدیل شدن قاچاقچیان به تولیدکننده، دلالی و قاچاق لامپ‌های ارزان چینی از طریق تجارت چمدانی، بخش کوچکی از مشکلاتی است که تولیدکنندگان لامپ با آن مواجه هستند و هر روز فضای تولید را برای آنها تاریک‌تر می‌کند. پای حرفشان که می‌نشینی، داستان‌های جالبی برای گفتن دارند؛ داستان‌هایی که تعجب انگیز و در عین حال تلخ است.

اما با این حال احمد محسنی، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان لامپ و محمد صاحبی، عضو این انجمن در «فرصت امروز» حضور یافتند تا درباره مشکلات این صنعت گفت‌وگو کنیم. از سال 1373 صنعت تولید لامپ کم مصرف وارد ایران و بخش خصوصی از سال 1374 وارد این صنعت شد. این صنعت نیز مانند همه صنایع دیگر با موانع متعددی دست و پنجه نرم کرده است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این صنعت به گفته محسنی، قاچاق لامپ به داخل کشور است. این صنعت هم به دلیل مشکلات جاری در تمام صنایع نمی‌تواند با همه ظرفیت خود فعالیت کند و از سوی دیگر ورود محصولات قاچاق به بازار شرایط را کمی برای رقابت نابرابر‌تر کرده است.

احمد محسنی در این‌باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «اگر کارخانه‌های تولید لامپ با صددرصد ظرفیت فعالیت کنند، می‌توانند نیاز تمام بازار را برطرف کنند، اما متاسفانه اکنون کارخانه‌های تولید لامپ با 10 تا 20 درصد ظرفیت فعالیت می‌کنند. شرکتی که ظرفیت این را دارد تا 31 میلیون لامپ تولید کند، در سال جاری فقط دو میلیون و 700 هزار لامپ تولید کرده است.»

او می‌افزاید: «در شرایطی که مواد اولیه تولید همه صنایع وارداتی است و شرایط به‌گونه‌ای شده که بیش از نیمی از تولیدکننده‌ها به واردکننده تبدیل شده‌اند، چه می‌توان کرد؟ یعنی تولید معنا ندارد و همه مونتاژ است.» اما قاچاق در این صنعت گویی شکل نوینی به خود گرفته است. تا پیش از این لامپ‌های قاچاق از طریق مرز عراق به کشور وارد می‌شد که عمدتا هم از کیفیت بسیار پایینی برخوردار بود و بارها مورد اعتراض تولیدکنندگان لامپ قرار گرفت. حالا اما شرایط تغییر کرده است.

صاحبی درباره تغییر شکل قاچاق بیان می‌کند: «شرایط به شکلی است که شخص در شهرهای مرزی مجوز تاسیس کارخانه تولید لامپ می‌گیرد، سوله‌ای هم اجاره و قطعات قاچاق را از آن سوی مرز وارد می‌کند و پس از سر هم‌بندی با یک مهر استاندارد و بدون دردسر تعرفه بالا، لامپ را وارد بازار می‌کند.»

مجوزها بیش از حد نیاز

وقتی صحبت از صدور مجوز برای فعالیت کارخانه‌ها در یک موضوع مشترک می‌شود، اصولا تولیدکنندگان نوک پیکان خود را به سمت وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌گیرند، زیرا معتقدند وزارتخانه باید ظرفیت‌های صنایع را بررسی کند و بیش از حد نیاز در یک موضوع مجوز صادر نکند.

محسنی در این‌باره معتقد است: «در حال حاضر وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تولید 400 میلیون لامپ پروانه بهره‌برداری صادر کرده است، نیاز کشور 70 تا 80 میلیون است که با این شرایط می‌توان گفت بیش از نیاز داخلی نیز پروانه بهره‌برداری صادر شده با این حال هنوز بخش اعظمی از نیاز بازار از طریق واردات تامین می‌شود. وزارت صنعت به هیچ عنوان با انجمن‌های فعال در حوزه صنعت مشورت نمی‌کند.»

یارانه تولید لامپ چه شد؟

در سال 1387 طبق مصوبه هیات وزیران، یارانه‌ای برای تولید لامپ‌های کم مصرف به تصویب رسید تا به تولیدکنندگان لامپ پرداخت شود و در همین راستا میزان تولید لامپ کم مصرف در کشور افزایش پیدا کند، اما به اعتقاد انجمن تولیدکنندگان لامپ این حمایت نتوانسته به هدف مورد نظر خود برسد.

محسنی می‌گوید: «ما در جلساتی درخواست کردیم به جای اینکه با تک تک تولیدکنندگان قرارداد بسته شود، با انجمن که توانایی هر یک از اعضای خود را می‌شناسد، قرارداد ببندند تا اگر برای اشباع بازار به عدد موردنظر نرسیدیم انجمن اقدام به واردات ‌کند که تولیدکننده تقویت شود نه بازاری، اما این پیشنهاد قبول نشد و فقط این مبلغ به تعدادی از کارخانه‌ها داده شد که بیشتر نقش دلالی را پررنگ کرد.»

از سوی دیگر واردات لامپ‌های چینی نیز سنگی در راه تولید انداخته است که زمانی هم موجب شد تا صحبت از سرطان‌زا بودن لامپ‌های کم مصرف مطرح شده و تولیدکنندگان ایرانی را نیز درگیر خود کند.

دبیر انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان لامپ درباره این اتفاق توضیح می‌دهد: «شخصی در وزارت بهداشت به انتشار مقاله‌ای در روزنامه همشهری اقدام کرد که در آن به سرطان‌زا بودن لامپ‌های کم مصرف اشاره شده بود. با او تماس گرفتم و مبنای این مقاله را پرسیدم؟ دلیل قانع‌کننده‌ای نیاورد. در آن زمان توضیح دادم که UV موجود در لامپ‌های کم مصرف ایرانی کمتر از خورشید است، پس چگونه می‌تواند سرطانزا باشد؟ دلیل این اتفاق این بود که ما جلوی ورود لامپ‌های کم کیفیت چینی را گرفته بودیم و بازار برای اینکه جنس‌های تازه وارداتی خود را بتواند بفروش برساند، چنین چیزی را به لامپ‌های ایرانی نسبت داده بود.»

مشکلات صنعت تولید لامپ آن قدر زیاد است که روشنایی این صنعت را به 10 درصد رسانده یعنی یک لرزش ساده کافی است تا این صنعت در ایران خاموش شود. افزایش قیمت مواد اولیه، بروز مشکلات در تامین مواد مورد نیاز، کمبود نقدینگی، قاچاق لامپ‌های کم‌مصرف و غیره از دلایل این اتفاق هستند و تا زمانی‌که هنوز سوی چراغی مانده، باید به آنها رسیدگی کرد.