پیش‌ بینی‌ هایی برای بازار بسته‌ بندی در سال آینده

سال 1393 هم به اتمام رسید، درحالی‌که اتفاقات مثبت بسیاری در رابطه با صنعت بسته‌بندی طی این سال رخ داد. اکنون در میان تولید‌کنندگان محصولات مصرفی، بسیاری از تولید‌کنندگان به دنبال استراتژی احیای خود در بازار پس از رکود و احتمالا کاهش تحریم‌های جهانی و مراجعه به کارشناسان بازاریابی و برندینگ هستند. در حوزه آموزش شاهد برگزاری برخی دوره‌های جدید بودیم که ثمره آن در آینده مشخص خواهد شد. به‌نظر می‌رسد در حوزه بسته‌بندی کم‌کم دوره‌های کاربردی و تخصصی‌تر در بازار آموزش مورد توجه قرار گیرد. همچنان که پیش‌تر نیز عنوان کرده بودیم، مادامی که دوره‌های مرتبط با بسته‌بندی کاربردی و متناسب با نیاز بازار طراحی نشود نتایج مشخصی را نمی‌توان انتظار داشت. از جمله اقداماتی که ما پایه‌گذار آن بودیم، طراحی دوره تخصصی مدیریت خرید و کاهش هزینه در بسته‌بندی بود که در سال آتی برای نخستین بار برگزار خواهد شد.

از دیگر نقاط مثبتی که امسال شاهد آن بودیم حضور چند مجموعه بسته‌بندی در نمایشگاه صنایع دستی تهران بود که بی‌شک در سال‌های آتی موجب تاثیرات عملی در حوزه صنایع دستی خواهد شد. تماس از نزدیک صنعت محصولات دست‌ساز با ارائه‌کنندگان بسته‌بندی می‌تواند به‌مراتب مشکلات صنعتگران و هنرمندان را رفع و امکان مانور بیشتر در گسترش بازار را بدهد. در نمایشگاه امسال بسته‌بندی و چاپ تهران هم نقاط قابل توجهی وجود داشت. بخش لیبل‌ها را شاید بتوان یکی از نقاط قوت این نمایشگاه عنوان کرد. همچنین شاید بتوان گفت که شرایط اقتصادی جامعه باعث شد تا بسته‌های Standup جایگاه ویژه‌ای در این نمایشگاه و در بازار بسته‌بندی ایران پیدا کند. به‌نظر می‌آید در سال آتی نیز همچنان شاهد نوآوری و توسعه در این حوزه باشیم.

اوضاع جهانی بسته‌بندی

در فاصله سال‌های 2009 تا 2013 بازار جهانی بسته‌بندی رشد قابل ملاحظه‌ای از جهت ارزش و وزن تجربه کرده است. برآوردهای صورت گرفته ارزش این بازار را در سال 2013 بیش از 582 میلیارد دلار نشان می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود طی سال‌های 2013 تا 2018 این رشد سرعت بیشتری به خود بگیرد و در سال 2018 حجم بازار به بیش از 420 میلیارد دلار دست یابد.

در این سال دو رویداد مهم بین‌المللی در آلمان اتفاق افتاد:

Interpack 2014

در خرداد ماه سال‌جاری، صنعت بسته‌بندی شاهد برگزاری مهم‌ترین رویداد خود بود. نمایشگاهی با بیش از 2700 غرفه از بیش از 60 کشور دنیا که در دوسلدرف آلمان گرد هم آمده بودند. این نمایشگاه هر چهار سال یکبار شاهد حضور تولید‌کنندگان ماشین‌آلات فرآوری و بسته‌بندی، مواد بسته‌بندی، امکانات و خدمات تولیدی و طراحان بسته‌بندی است.

Save Food 2014

نخستین بار در سال 2010 با همکاری FAO و شرکت نمایشگاه‌های دوسلدرف (آلمان) کنگره‌ای با موضوع نقش بسته‌بندی در کاهش اتلاف غذایی برگزار شد که با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شد. برگزاری نمایشگاه interpack 2014 از این لحاظ اهمیت داشت که برای دومین بار کنگره ارزشمندی با هدف استفاده از بسته‌بندی در کاهش اتلاف غذا برگزار شد و توجه جهانیان را به این مقوله حساس و تبعات آن برای آیندگان جلب کرد. در همایش امسال شاهد نمایندگانی از شرکت‌های معروف همچون Tetra Laval، انجمن فرآوری و تجهیزات آلمان (VDMA)، مدرسه بسته‌بندی میشیگان، شرکت BOSCH، بخش غذا و کشاورزی سازمان ملل (FAO) و نستله بودیم.

روندهای ایرانی در سال 1394
ادامه رشد شهرنشینی

براساس آمارهای موجود می‌توان انتظار روند صعودی را برای جمعیت شهرنشین ایرانی در سال 1394داشت. این مقدار در حدود 72 درصد از جمعیت ایران است که انتظار می‌رود در سال‌های آتی نیز بر تعداد شهرنشینان افزوده شود. رشد شهرنشینی به افزایش نیاز به محصولات بسته‌بندی منجر می‌شود. در حالی‌که مردم روستانشین تمایل و دسترسی بیشتری به استفاده از محصولات تازه دارند شهرنشینان باید از محصولات بسته‌بندی شده استفاده کنند که سلامت و دسترسی آنان را به غذا تضمین کند.

تغییرات دموگرافیک در جمعیت مصرف‌کننده

براساس آمار موجود جمعیت ایران در سال 1394 از مرز 79 میلیون نفر عبور خواهد کرد. با توجه به افزایش مداوم جمعیت طی سال‌های آتی می‌توان انتظار داشت جمعیت مصرف‌کننده در سال‌های آتی در حال افزایش باشد. آنچه مسلم است در حال حاضر میانگین سنی جامعه ایرانی از 27 سال عبور کرده و انتظار می‌رود این موضوع بر کیفیت خرید و پارامترهای حساسیت در خرید تاثیر‌گذار باشد. نمودار زیر به‌طور خلاصه آهنگ رشد جمعیت طی 16 سال را نشان می‌دهد. می‌توان انتظار داشت که طی سال آینده و سال‌های بعد، در پی این افزایش میانگین سنی، به تدریج امنیت غذایی و راحتی مصرف در صدر اولویت‌های خرید و بسته‌بندی محصول مصرفی قرار گیرد. 

علاوه بر این فاکتورها می‌توان گفت که در صورت مشاهده بهبود در اوضاع سیاسی و روابط بین‌المللی سال آینده را بیشتر باید سال نوآوری در محصولات معمولی مصرفی دانست. قطعا بسته‌بندی در این شرایط به رشد قابل توجهی دست خواهد یافت. احتمال می‌رود درخصوص برندهای لوکس نیز شاهد تازه‌واردانی باشیم که درصدد دستیابی به بازارهای خاص و مشتریان خاص هستند. در غیراین‌صورت فاکتورهای اقتصادی باعث خواهد شد در برخی بازارها شاهد افت کیفیت با هدف کاهش قیمت تمام شده بسته‌بندی باشیم.

نکاتی برای بهبود بسته‌بندی در سال آتی

چنان که می‌دانیم هدف‌گذاری در بسته‌بندی برمبنای تحلیل دقیق نقش فاکتورهای جغرافیایی، جمعیت شناختی، روان شناختی و رفتاری از مصرف‌کننده است. این تیم پس از تحلیل شرایط بازار و سنجش عوامل مختلف، صاحبان برند را به رعایت نکات زیر در سال آتی دعوت می‌کند:

- با توجه به حساسیت‌های پیش آمده در سال‌جاری نسبت به تقلب در مواد‌غذایی انتظار می‌رود دقت مردم در انتخاب و تشخیص محصولات تقلبی بالاتر رود.

- به‌نظر می‌رسد شرایط اقتصادی کنونی در سال آینده مجالی برای بازی با حجم ظاهری بسته‌بندی در مقابل حجم واقعی نگذارد. توصیه می‌شود تولید‌کننده در اعلام حجم واقعی محصول شفاف‌تر عمل کند.

- یکی از استراتژی‌های مناسب برای شرایط رکود اقتصادی تمرکز بر بهبود و مدیریت تامین بسته‌بندی است. توصیه می‌شود شرکت‌های تولید‌کننده از کارشناسان باتجربه برای کنترل کیفی بسته‌بندی‌های خریداری شده استفاده کنند. همچنین استفاده از طراح بسته‌بندی مسلط و مجرب در سفارشات بسته‌بندی می‌تواند به کاهش هزینه در چاپ، متریال یا ساختار بسته‌بندی منجر شود.

- در شرایط رکود اقتصادی توجه به لیبل‌ها بیشتر می‌شود. در صورت ادامه شرایط اقتصادی کنونی بسته‌بندی‌ها باید درخصوص محصول شفاف‌تر طراحی شوند. برای شرکت‌هایی که در بازارهای شدیدا رقابتی قرار دارند توصیه می‌شود روی طراحی لیبل و جانمایی اطلاعات بسته‌بندی مرور مجددی داشته باشند.

- همواره برای تمایز در بازار و استفاده بهینه از بسته‌بندی فرصت‌هایی وجود دارد. به برند و نیازهای خود از بسته‌بندی فکر کنید و به هیچ‌وجه به سمت کپی‌برداری (Copycat) از برندهای بین‌المللی پیش نروید. یکی از تجربه‌های عمده تیم ما در سال‌جاری که با این توصیه گره خورده است در همکاری مشترک استودیو با تنها تولید‌کننده عسل پروبیوتیک در ایران بود. طرح بسته‌بندی که ثبت شده است نخستین‌بار در نمایشگاه صنایع غذایی شیراز رونمایی شد. واکنش بازدید‌کنندگان به این بسته‌بندی خیره‌کننده بود. این تجربه برای ما یک پیام شفاف داشت: مصرف‌کنندگان را بیش از این تشنه خلاقیت نگذاریم.

*سپهر سرمست؛دکترای بسته بندی/ندا غفراللهی؛فوق لیسانس طراحی صنعتی