بازاریابی شبکه ای در ایران بررسی می شود / نتورک مارکتینگ؛ نسبتا محدود اما موفق

نتورک مارکتینگ یا بازاریابی شبكه ای برای نخستین بار در سال 1945 به كار گرفته شد و امروزه این تجارت با بیش از 70 سال قدمت توانسته شركت های بزرگ و مطرح را در جهان تشویق كند تا از این روش برای فروش محصولات شان استفاده کنند.

در ایران هم حدود پنج سالی است که وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز فعالیت تجارت نتورک را به چند شرکت اعطا کرده است. این در حالی است که در کشورمان همچنان مشکلات و موانعی برای توسعه نتورک مارکتینگ وجود دارد که عدم آشنایی مردم، عدم فرهنگ سازی، برخی خلأهای قانونی و نبود زیرساخت های لازم از جمله آنها است.

در حالی که نتورک مارکتینگ می تواند طیف وسیعی از تمام کالاها و محصولات مورد نیاز افراد جامعه را در بر بگیرد، فعالان این حوزه معتقدند که بازاریابی شبکه ای در کشورمان چندان محدود نیست و با توجه به اینکه رقم هایی که در تجارت نتورک ایران جابه جا می شود، رقم های کوچکی نیست، می توان گفت نتورک مارکتینگ در ایران به نسبت موفق بوده است.

 «فرصت امروز» در این گزارش شرایط و وضعیت نتورک مارکتینگ را در کشورمان مورد بررسی قرار داده است.

***

علی مهرابیان:

تجارت نتورک در حال رسیدن به بلوغ است

علی مهرابیان، مدیرعامل شرکت سرور پارس معتقد است در حال حاضر شرایط به گونه ای شده که مردم می توانند کالاهای مورد نیازی را در اینترنت سرچ و اقدام به خرید آن کنند. بنابراین در نتورک مارکتینگ چندان محدود نیستیم.

به نظر شما شرایط تجارت نتورک در کشورمان به چه صورت است و این شکل از تجارت به چه میزان کارایی دارد؟

نتورک مارکتینگ در کشورمان در حال رسیدن به بلوغ است و هر چند یک سری موانع قانونی وجود دارد، اما در ابتدای بلوغ تجارت نتورک در ایران هستیم با میزان سایت های بسیار زیادی که این کار را انجام می دهند و معروف شده اند. هم اکنون بسیاری از تجارت های بزرگ روی اینترنت و نتورک انجام می شود که بسیاری از تجارت های سنتی هم به تدریج دارند تمایل نشان می دهند که به تجارت الکترونیک وارد شوند.

با توجه به آنچه اشاره کردید، در حال حاضر این نوع تجارت در کشورمان نهادینه شده است یا هنوز راه زیادی برای دستیابی به آن وجود دارد؟

به نظر من در حال حاضر کارآمدی زیادی دارد، فقط مباحث مربوط به فرهنگ سازی باقی می ماند که در شهرهای بزرگ این نوع تجارت جا افتاده است اما در شهرهای کوچک آن طور که باید و شاید جا نیفتاده است. البته به دلیل بازار رقابت کمتری که در شهرهای کوچک وجود دارد، بسیاری به ناچار به سمت فضای اینترنت کشیده می شوند و بسیاری از فروشگاه ها زمانی که راه اندازی می شوند، هدف اول شان در ابتدا شهرستان ها و سپس تهران است، هر چند جای کار وجود دارد.

البته فقط در مورد ایران این گونه نیست و حتی در آمریکا که 83 درصد مردم از اینترنت استفاده می کنند در آنجا هم هنوز جای کار دارد و فروشگاه های اینترنتی با متدها و روش های جدید در حال جذب مشتری هستند و خریدوفروش اینترنتی را برای مشتریان تسهیل می کنند و کشورمان هم از این موضوع مستثنا نیست و جای کار زیادی وجود دارد.

در کشور ما باید اتفاقات زیادی در رابطه با این موضوع رخ دهد که به دلیل نبود زیرساخت های لازم، نبود فرهنگ سازی لازم و عدم خلاقیت از سوی افرادی که این موضوع را راهبری می کنند، این اتفاقات هنوز رخ نداده است.

با توجه به تجربه ای که در این زمینه دارید، در حال حاضر نتورک مارکتینگ چه نوع تجارت هایی را دربرمی گیرد؟

تقریباً بسیاری از تجارت ها وارد نتورک مارکتینگ شده است و از خریدوفروش گل اینترنتی تا آهن را می توان مشاهد کرد. شاید کالاها و محصولاتی که کمتر به صورت اینترنتی چه در ایران و چه در کل دنیا به فروش می رسد، مواد اولیه ای است که فراتر از نیاز مشتری نهایی است.

در حال حاضر مشتری نهایی به دنبال بسیاری از نیازهای خود در فضای اینترنت است و آنها را پیدا می کند، مگر محصولاتی که نیاز به لمس از نزدیک دارد. به طور کلی فروش پوشاک اینترنتی هنوز تا حدودی ضعیف است، هر چند برخی از سایت هایی که در این زمینه کار می کنند، سعی در تقویت این موضوع دارند.

به نظر می رسد همچنان در تجارت نتورک با محدودیت هایی مواجه هستیم. به نظر شما این محدودیت ها طبیعی است؟

البته نمی توانیم به صورت 100درصدی بگوییم که در این موضوع خیلی محدود هستیم زیرا مردم می توانند هر کالای مورد نیازی را در اینترنت سرچ و اقدام به خرید آن کنند و بنابراین نمی توانیم بگوییم که در این موضوع چندان محدود هستیم و نرخ رشد بالایی هم داریم.

زمانی که به آمار نرخ رشد استفاده از اینترنت در ایران نگاه کنیم، حدود 40 درصد از مردم از اینترنت استفاده می کنند و با این ضریب نفوذی که داریم، نشان دهنده نیاز مشتری است و زمانی که فردی به سمت استفاده از اینترنت می آید، یعنی می خواهد نیازی را برطرف کند و آن نیاز هم می تواند کالایی باشد که از فروشگاه های اینترنتی خریداری می کند.

البته شاید عدم اعتماد در برخی از مسائل وجود داشته باشد به خصوص در مورد کالاهایی که عدد و رقم بالا است، مانند خریدوفروش خودرو که فرد خریدار نتواند به حرف فروشنده اعتماد کند که این هم زیرساخت ها و سامانه های خود را نیاز دارد و افرادی در این میان هستند که قابل اعتماد باشند و بتوانند این کار را مدیریت کنند. به عبارت دیگر در مورد برخی از محصولات به یک سری تأیید ها نیاز داریم.

این در حالی است که هم اکنون ایران خودرو و سایپا به صورت اینترنتی فروش خودرو را انجام می دهند به خصوص که مرکز توسعه تجارت الکترونیک شدیدا این موضوع را کنترل می کند و به شدت سطح اعتماد را بالا برده است و پلیس فتا هم مسائل را پیگیری می کند. در مجموع در کشورمان دانش قانونی نتورک مارکتینگ افزایش یافته است و به همین دلیل بسیاری از نگرانی هایی که شاید تا چند سال پیش وجود داشت، برطرف شده است.

***

میثم حسنی:

نتورک مارکتینگ موجب افزایش تولید ملی می شود

میثم حسنی،عضو کمپین آری به تولید ملی و از مدیران فروش شرکت بادان گستران معتقد است نتورک مارکتینگ موجب افزایش تولید داخلی و به تبع آن افزایش اشتغال زایی در کشور می شود.

در حال حاضر شرایط نتورک مارکتینگ در کشورمان چگونه است و این نوع تجارت چقدر کارآمد است؟

به طور کلی ماهیت نتورک مارکتینگ این است که فرد به جای اینکه از 100درصد توان خود استفاده کند، از یک درصد توان 100 نفر استفاده می کند و به جای اینکه در ماه مثلا 100 میلیون تومان جنس را به فروش برساند، تیمی را به وجود می آورد که با آن تیم این کار را انجام می دهد.

در واقع ماهیت موضوع آن است که اصل واسطه این کار را انجام می دهد و به جای آنکه عمده فروش، خرده فروش، بنکدار و مغازه دار در این میان وجود داشته باشد، به طور مستقیم کالاها و محصولات از تولیدکننده به دست مصرف کننده می رسد آن هم با استفاده از تبلیغات کلامی یعنی به جای آنکه از تبلیغات تلویزیونی و سایر انواع تبلیغات استفاده شود، اجناس و کالاها به طور مستقیم از تولیدکننده به مصرف کننده می رسد.

به طور مشخص چه مشکلات و چالش هایی در تجارت نتورک وجود دارد؟

یک مشکل عمده این است که اطلاعات کامل در مورد این سیستم وجود ندارد. تا زمانی که در مورد نتورک مارکتینگ فرهنگ سازی صورت بگیرد و مردم کاملا متوجه شوند که چه محاسنی می تواند داشته باشد، مقداری زمان می برد.

باید توجه داشته باشیم که نتورک مارکتینگ حدود 70سال قبل در آمریکا به وجود آمده و باید در ایران هم بومی سازی شود و با فرهنگ کشورمان مطابقت پیدا کند. البته در حال حاضر بسیاری از آموزش ها در مرحله ای قرار گرفته که رو به  بهبود است، یعنی آموزش هایی در حال به وجود آمدن است که نت ورک واقعی را به مردم می شناساند و با مزیت های آن آشنا می کند.

این مزیت هایی که به آن اشاره می کنید، شامل چه مواردی است و نتورک مارکتینگ چه مزایایی را برای اقتصاد کشورمان دارد؟

یکی از مزیت های نتورک مارکتینگ این است که تولید ملی را افزایش می دهد و محصولات و کالاهایی که در کارخانه ها تولید می شود، بدون واسطه به دست مصرف کنندگان می رسد. به همین نسبت میزان اشتغال افزایش پیدا می کند و حتی دانشجویان می توانند در دوره دانشجویی درآمدهای نسبتا خوبی را کسب کنند.

مزیت دیگری که نتورک مارکتینگ دارد آن است که هیچ تفاوتی را بین آدم ها قائل نمی شود و این گونه نیست که اگر فردی تجربه کمتری داشته باشد، درآمد کمتری را کسب کند نسبت به فردی که تجربه بیشتری دارد.

در صحبت های خودتان اشاره کردید اینکه مردم کاملا متوجه شوند که تجارت نتورک چه محاسنی دارد، مقداری زمان می برد. به نظر شما در حال حاضر مردم تا چه اندازه نسبت به نتورک مارکتینگ اعتماد دارند؟

متاســفانه به واســـطه سیستم های هرمی که قبلا بوده و بسیاری از افراد در آن سیستم ضرر کردند و به تولید ملی و اشتغال ضربه خورد، موجب بیکاری شد و به طور کلی به واسطه مشکلاتی که به وجود آورد، بسیاری از افراد به تجارت نتورک اعتماد نمی کنند و مقداری پیش داوری وجود دارد. زیرا آن سیستم های هرمی هم خود را نتورک مارکتینگ معرفی می کردند اما آنها از این موضوع سوء استفاده می کردند.

بنابراین در کشورمان مقداری از دیدگاه ها نسبت به نتورک مارکتینگ منفی است اما زمانی که با افراد صحبت می کنیم، متوجه تفاوت ها می شوند و متوجه می شوند با پلنی مواجه هستند که از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز دریافت کرده است و سازمان هایی وجود دارند که بر کار آنها نظارت می کنند و محصولاتی مصرفی  وجود دارد که به تولید ملی و اشتغال کمک می کند، نظرشان تغییر می کند.

به نظر شما به چه دلیلی ما نتوانسته ایم در کشورمان در زمینه نتورک مارکتینگ چندان موفق باشیم و وارد ابعاد بین المللی این موضوع بشویم؟

یک قانون در نتورک وجود دارد که می گوید شرکت ها از پنج سال به بعد به سوددهی می رسند و شکوفا می شوند، زیرا بسیاری از آزمون و خطاها را از سر می گذرانند. رقم هایی که در تجارت نتورک ایران جابه جا می شود، رقم های کوچکی نیست و تا آنجا که اطلاع دارم ماهانه حدود 100میلیارد تومان فروش ایجاد می شود و این بعد از دو سال که بسیاری از شرکت ها شروع به رشد کردند، رقم کمی نیست.

در مورد بین المللی شدن هم در دو، سه ماه آینده برای بسیاری از شرکت ها این اتفاق می افتد. یعنی برخی از شرکت ها در چند کشور مجوز فعالیت گرفته اند و به تدریج فعالیت خود را در آنجا آغاز می کنند و محصولات داخلی را به کشورهای اطراف مانند افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان صادر می کنند. بنابراین اعتقادم این است که نتورک مارکتینگ در ایران به نسبت خودش موفق بوده است.