مقاومت برای رسیدن به ساحل امن تولید و تجارت

مفاهیم اقتصاد مقاومتی، ریاضت اقتصادی و... در طول چند سال اخیر بارها در خبرها و مقالات اقتصادی تکرار شده‌اند. درواقع بسیاری از کشورهای جهان با اهدافی چون کاهش کسری بودجه و جبران بدهی‌های دولت از تکنیک‌هایی چون ریاضت و مقاومت اقتصادی بهره برده‌اند. در این میان برخی کشورها موفق‌تر عمل کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر چندان کامیاب نبودند.

یکی از ارکان اقتصاد هر کشور که نشان می‌دهد وضعیت پویایی اقتصادی دولت در چه شرایطی است، شاخصه‌های تولید و صادرات است. طبیعی است که در شرایط مقاومت یا ریاضت اقتصادی، بخش تولید نیز متاثر از اقتصاد کلی کشور تغییراتی را تجربه خواهد کرد. چگونگی این تغییرات در کشورهای مختلف یکسان نیست.

طرح‌های ریاضتی در سراسر جهان

*بریتانیا

براساس گزارش گاردین، بسیاری از کشورهای اروپایی در طول سال‌های گذشته درجاتی از ریاضت اقتصادی را تجربه کرده‌اند، در طول این سال‌ها کارشناسان اقتصادی موافق و مخالف بر سر موضوع میزان سودمندی این طرح‌ها مباحثات فراوانی داشته‌اند.

در ماه مه سال 2010 دولت بریتانیا یک نظرسنجی گسترده بین صاحبنظران و کارشناسان ارشد اقتصادی ترتیب داد تا میزان تاثیر ریاضت اقتصادی را بر بخش‌هایی چون تولید و صادرات ارزیابی کند، نتایج این نظر‌سنجی نشان می‌داد اغلب کارشناسان اقتصادی بر این باورند اگرچه این طرح نگرانی‌های دولت در خصوص آینده اقتصادی کشور را کاهش داده اما به طور کلی آنچنان که انتظار می‌رفت موثر واقع نشده و تاثیر چندانی بر رشد اقتصادی بریتانیا نگذاشته است. این در حالی‌است که به زعم برخی مدافعان این طرح، بریتانیا جزو کشورهایی است که در اجرای پروژه ریاضت سربلند بوده است.

هدر مک رابی، روزنامه نگار و کارشناس اقتصادی خبرگزاری‌های مختلفی چون الجزیره در سال 2013 مقاله‌ای منتشر کرد که از زاویه‌ای به‌شدت متفاوت و جالب توجه به پدیده ریاضت اقتصادی نگریسته است. در بخشی از این مقاله به تاثیر روانی ریاضت اقتصادی بر کارگران، کارفرمایان و تمامی نیروهای انسانی که زیرساخت‌های بخش تولید در جامعه را تشکیل می‌دهند اشاره شده و چنین استنباط می‌شود که فشار روانی و تبعات آن می‌تواند به افزایش ناکارآمدی کارکنان، اخراج یا کم کاری افراد منجر شود.

وی برای اثبات این مدعا به آمارهای دانشگاه ورچستر بریتانیا اشاره می‌کند که نشان می‌دهد رقمی حدود 40 درصد از کارکنان سازمان‌های این کشور در طول سال‌های اوج ریاضت اقتصادی دچار اضطراب، افسردگی و در نتیجه ناکارآمدی شغلی بوده‌اند.

*ایالات متحده

جان بونر، سیاستمدار جمهوریخواه آمریکایی با تمسخر طرح‌های ریاضت اقتصادی دولت باراک‌اوباما، این طرح‌ها را شبیه کمربندی سفت و نامنعطف می‌داند که بیشترین فشار خود را بر شهروندان عادی، صنعتگران کوچک و تولیدکننده‌های درجه پایین خواهد گذاشت. نیل فرگوسن، مدرس اقتصادی دانشگاه هاروارد در یک سخنرانی، به تبعات مثبت و منفی طرح‌های ریاضت یا تحرک اقتصادی پرداخته و این طرح‌ها را مانند دو لبه تیغ ارزیابی کرده است.

به عقیده وی، طرح‌های ریاضت اقتصادی نباید به‌عنوان طرح‌های صرفه‌جویی مالی و صرفا با اهداف کاهش بودجه اشتباه گرفته شوند. تمامی سیاست‌های مالی، چگونگی جذب اوراق قرضه در سیستم مالی، نرخ بهره و... در این فرآیند مهم هستند و تاثیر این موارد در تولید و صادرات کشور بسیار زیاد خواهد بود. فاستر نورمن، کارشناس ارشد فعال در موسسه مطالعات سیاست‌های اقتصادی ایالات متحده، نگاهی انتقادی اما خوش‌بینانه در خصوص تاثیر طرح‌های ریاضتی بر تولید کشور دارد. ت

لاش‌های دولت برای صرفه‌جویی و مقابله با کسری بودجه بر روند اشتغال و ترک شغل افراد بی‌تاثیر نبوده و در طول سال‌های گذشته نرخ بیکاری تحت‌تاثیر این طرح‌ها بوده است. با وجود این، در نگاهی کلی‌تر، وضعیت تولید و صادرات ایالات متحده نسبتا پایدار و رو به رشد باقی مانده است. به نظر می‌رسد تاثیر سیاست‌های ریاضت و محرک مالی در ایالات متحده ناکارآمد نبوده‌اند و تولیدات کشور در برابر این سیاست‌ها چندان متضرر نمی‌شوند.

*یونان

پایان سال 2009 و آغاز سال 2010 برای ملت و دولت یونان نقطه شروع ناکامی‌ها بود. از همان روزهای ابتدایی که طرح ریاضت اقتصادی در دستور کار دولت این کشور قرار گرفت، مخالفان با هشدار در خصوص تبعات این طرح تلاش کردند، اجرای طرح ریاضتی را به تعویق بیندازند. با این حال طرح ریاضتی با کمال بی‌برنامگی در یونان اجرا شد و نه تنها کسری بودجه دولت را کاهش نداد، بلکه استقراض‌های یونان را به ارقامی بسیار بالاتر صعود داد.

آلبرت آلسینا، دکترای اقتصاد معتقد است یونان با پیاده کردن نادرست طرح ریاضت در زمانی نامناسب به بخش تولید و اقتصاد داخلی ضربه‌های زیادی وارد کرد. این مسئله قابل انکار نیست که طرح‌های ریاضتی خالی از صدمه و آسیب نیستند و حتی برخی فشارهای روانی را به افراد جامعه وارد می‌کنند اما در صورت اجرای مناسب، فواید چنین طرح‌هایی بیش از مضرات آنهاست. در حال حاضر اگرچه یونان از وضعیت خط قرمز مطلق اندکی فاصله گرفته است اما بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا از شرایط ناگوار اقتصاد این کشور درس‌هایی بزرگ گرفتند.