مرگ انرژی در خانه‌های نوساز

هرچند از تبلیغات گسترده رسانه‌ها در طول سال‌های گذشته برای شناخت و اجرای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان مدت‌ها می‌گذرد اما آنچه در عمل اتفاق افتاده با آنچه قوانین بر آن تاکید دارند فاصله‌ای طولانی دارد. از تایید فنی و کیفی مهندسان ناظر در پروژه‌های ساختمانی گرفته تا تضمین کیفیت مصالح، پیگیری تمام مراحل ساخت از گودبرداری تا فروش نهایی و البته نحوه نظارت بر حفظ کیفیت واحدهای مسکونی در سال‌های بهره‌برداری و استفاده، مواردی است که قوانین ساخت‌و‌ساز در ایران نسبت به آنها موضعی شفاف داشته، تکلیف را قبل از طراحی و اجرای پروژه روشن کرده است.با وجود تمام این قوانین و اهرم‌های نظارتی فعال اما به شهادت وزارت راه و شهرسازی هنوز کیفیت ساختمان‌ها در ایران با استانداردهای جهانی فاصله‌ای زیاد دارد. 

مسئله‌ای که در کنار کاهش خدمات‌دهی ساختمان‌ها، عمر آنها را نیز به‌شدت پایین آورده تا یکی از اهداف اصلی چند معاونت در وزارت راه و شهرسازی رسیدن به راهبردی باشد که در نهایت به افزایش عمر خانه‌های ایرانی منجر خواهد شد. زندگی بیش از 10 میلیون ایرانی در بافت‌های فرسوده شهری و روستایی که امروز سامان دادن به اوضاع آن از برنامه‌های اصلی وزارت راه به حساب می‌آید، بخشی از نتیجه این عمر پایین ساختمان‌های ایرانی است.

مبحث 19 مقررات ملی ساختمان که به طور خاص انرژی و صرفه‌جویی در مصرف آن را مدنظر قرار داده در پنج فصل و 10پیوست تدوین شده است که از طراحی سیستم‌های مکانیکی، طراحی سیستم‌های روشنایی، پوسته خارجی ساختمان و تاسیسات مكانیكی گرفته تا سیستم روشنایی و انرژی الکتریکی خانه را مورد بررسی قرار می‌دهد و البته پایه و اساس نظارت در این حوزه را می‌سازد. هرچند آمار دقیقی از میزان توجه و کاربست مبحث 19 در پروژه‌های عمرانی ایران در دست نیست اما شدت انرژی بالا و قرار گرفتن نام ایران در فهرست کشورهایی که در قیاس با جمعیت‌شان مصرف انرژی خانگی بسیار بالایی دارند نشان از فراموشی اجرای آن دارد. فراموشی که بخشی از آن از سوی خانه‌سازان بوده و تقصیر بخشی دیگر بر عهده دولت است.

البته تمام این کم‌کاری‌ها در شرایطی اتفاق افتاده که چند سال قبل هیات دولت رسما در این رابطه مصوبه‌ای را نهایی کرد و در راستای آن وزارت نفت موظف شد از تمام برنامه‌هایی که با هدف صرفه‌جویی در مصرف انرژی در ساختمان‌ها انجام می‌گیرد حمایت کند و البته در ازای میزان انرژی صرفه‌جویی شده 4 درصد از هزینه‌ها را تقبل کند، مصوبه‌ای که گفت‌و‌گو با انبوه سازان نشان از آن دارد که هرچند پیگیری‌هایی در این راستا انجام شده اما هرگز به مرحله عمل نرسیده است.

حرکت به سمت صرفه‌جویی به رشد صنعت ساختمان کمک می‌کند

رییس هیات‌مدیره کانون سراسری انبوه‌سازان مسکن و ساختمان معتقد است هرچند مصوبه هیات دولت و به دنبال آن تبیین مسئولیت برای وزارت نفت گامی مثبت در راستای کاهش مصرف انرژی در ساختمان بوده اما عملکرد ضعیف در این حوزه راه را برای پیشرفت در فناوری ساختمان بسته است. ایرج رهبر در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» تصریح کرد: طرح‌ها و برنامه‌هایی که کاهش مصرف انرژی را به‌عنوان هدف دنبال می‌کنند رویکردی نوین به ساخت‌و‌ساز دارند و از این رو بها دادن به آنها مساوی‌ است با رشد فناوری‌های ساختمان‌سازی در ایران، موضوعی که سال‌هاست در قالب سمینارها و تحقیقات مختلف به آن پرداخته شده و البته تلاش برای اجرایش ادامه دارد. به گفته وی، در نگاهی کلان صنعتی‌سازی ساختمان‌ها در ایران، استفاده بهینه از انرژی را نیز در دل خود دارد و تکنولوژی صرفه‌جویی را به همراه خواهد آورد اما به دلیل نبود یک نگاه مثبت به این موضوع و کنار گذاشتن آن از برنامه‌های کشور تاکنون این برنامه‌ها راه به جایی نبرده است.

در کنار انبوه‌سازان که قطعا دخیل بودن صرفه‌جویی در مصرف انرژی در پروژه‌های‌شان می‌تواند ساختار ساخت‌و‌ساز را دگرگون کند، سرمایه‌گذاران این عرصه نیز نگاهی خاص به طرح‌های نوین کاهش مصرف سوخت در ساختمان‌ها دارند، نگاهی که معتقد است برای به کارگیری این روش‌ها حمایت دولتی نقشی مهم ایفا خواهد کرد. محمود مرتضوی، فعال صنعت ساختمان در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» از لزوم ورود فناوری‌های نوین به صنعت ساختمان ایران می‌گوید و معتقد است برای رسیدن به این مهم حضور حامیان بازار در کنار سرمایه‌گذاران الزامی است. به گفته وی، حتی اگر دولت شرایط اقتصادی لازم برای حمایت مستقیم از ورود تکنولوژی‌های جدید به صنعت ساختمان ایران را ندارد نیز می‌تواند با سیاست‌هایی چون تخفیفات گمرکی، معافیت‌های مالیاتی و تسهیل‌کننده‌های اقتصادی امکان کاهش مصرف انرژی را به شکلی غیرمستقیم فراهم آورد.

مرتضوی به سود همه‌جانبه حاصل از اجرای برنامه‌های کاهش مصرف انرژی در ساختمان اشاره کرد و افزود: در کنار کاهش هزینه‌های زندگی مردم و افزایش خدمات‌دهی به آنها، اهداف دولت در افزایش عمر مفید ساختمان نیز تامین می‌شود و سرمایه‌گذاران با استفاده از فناوری‌های نوین در مدت زمان کوتاه‌تری واحدهای‌شان را تحویل داده و به سود حاصل از سرمایه‌های‌شان برسند.

با وجود این سود همه جانبه اما به نظر می‌رسد هنوز دسترسی به انرژی‌های ارزان راه را برای فکر کردن به روش‌های نوین محدود کرده و در بخش‌های مختلف این اهتمام برای کاهش مصرف انرژی وجود ندارد. سرمایه‌گذاران از راحت‌ترین شیوه برای تکمیل پــروژه‌هـای‌شان استفاده می‌کنند و خانه‌های ایرانی هنوز فضایی بزرگ برای اتلاف انرژی به حساب می‌آید.