فرصت‌ها و تهدیدهای پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی

سازمان تجارت جهانی WTO(World Trade Organization) یک سازمان بین‌المللی است که قوانین جهانی تجارت را تنظیم و اختلافات بین اعضا را حل و فصل می‌کند. اعضای سازمان تجارت جهانی کشورهایی هستند که موافقت‌نامه‌های (حدود ۳۰ موافقت‌نامه) این سازمان را امضا کرده‌اند. اهدافی که سازمان تجارت جهانی برای خود تعریف کرده‌ است شامل: ارتقای سطح زندگی، تامین اشتغال کامل در کشورهای عضو، توسعه تولید و تجارت و بهره‌وری بهینه از منابع جهانی، دستیابی به توسعه پایدار با بهره‌برداری بهینه از منابع، حفظ محیط زیست، افزایش سهم کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه‌یافته از رشد تجارت بین‌المللی است.

در بین کشور‌های همسایه ایران، ترکیه از جمله موسسان سازمان تجارت جهانی است و براساس آخرین گزارشات مشخص شد پیوستن اقتصاد کشورهای افغانستان و پاکستان به WTO به‌زودی تحقق خواهد یافت. کشور‌های عراق و آذربایجان نیز در میانه راه پیوستن به این سازمان هستند این در حالی است که ایران همچنان عضو ناظر باقی مانده است.

خنثی شدن ریسک‌های اولیه سرمایه‌گذاری خارجی

عضویت در سازمان تجارت جهانی در مرحله اول به دلیل قرار گرفتن کشور‌ها در بسترهای قانونی پذیرفته شده جهانی و به دنبال آن خنثی شدن مجموعه‌ای از ریسک‌های اولیه موجود باعث جذب مستقیم و غیرمستقیم سرمایه‌گذاری‌های خارجی به کشورها می‌شود که در همین راستا می‌تواند دسترسی به تسهیلات مالی و اعتباری موسسات مالی بین‌المللی را نیز به همراه داشته باشد.

به دنبال این ارتباط موثر؛ تجهیزات و تکنولوژی‌های پیشرفته روز، بیش از پیش به دلیل احساس نیاز بیشتر به آنها به دنبال افزایش تعاملات جهانی وارد کشور‌های تازه عضو شده خواهد شد. در مرحله بعدی برای کشوری مانند ایران می‌توانیم در انتظار قدرت گرفتن کسب‌و‌کارهای بومی و درآمدزا مانند تقویت بخش صادرات خشکبار و صنایع دستی باشیم که مجموعا این پیامدها باعث رشد، تقویت و کارایی اقتصاد کشورها می‌شود. با همه این مزایا آیا پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی چالشی برای کشورمان به دنبال نخواهد داشت؟
با تمامی مزایایی که جهانی شدن در بلند‌مدت برای کشورها خواهد داشت اما توجه به این نکته ضروری است که براساس موافقت‌نامه‌های سازمان تجارت جهانی، كشورها باید تعرفه‌ها را به تدریج حذف كنند؛ یكی از مشكلاتی كه ایران و كشورهای نفت‌خیز با آن مواجهند این است كه در حال حاضر نفت از موافقت‌نامه‌های سازمان تجارت جهانی خارج است و این موافقت‌نامه‌ها شامل فرآورده‌های نفتی نمی‌شود.

به همین خاطر ورود كالاهای صادراتی كشورهای عضوWTO به ایران مشمول حذف تعرفه شده، اما واردات نفتی كشورهای دیگر از كشور ما مشمول حذف یا كاهش تعرفه نمی‌شود. حال با توجه به نقش غیر‌قابل انکار نفت در اقتصاد کشورمان این موضوع به زیان ایران خواهد بود، از طرف دیگر تعرفه‌های اعمال شده بر کالاهای صادراتی ایران با توجه به کیفیت پایین‌تر، باعث خواهد شد توان رقابت با همان کالاهای مشابه تولید سایر کشور‌ها را نداشته باشند. این موضوع در کوتاه‌مدت بی‌شک باعث منفی شدن تراز تجاری کشور و به دنبال آن منفی شدن تراز پرداخت‌های کشور خواهد شد.

معضلی به نام اقتصاد نفتی

آنچه در بالا به آن ذکر شد نیاز بیشتر اقتصاد کشور به حل معضل درآمدزایی نفتی به منظور گسترش ارتباط اقتصادی در سطح بین‌الملل را آشکار می‌کند. ایجاد تنوع به صادرات غیر‌نفتی و خروج از اقتصاد تک‌محصولی یکی از راه‌های کاهش اثرات منفی پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی خواهد بود که لازمه آن بسترسازی‌های عمیق و حل چالش‌های دیرینه اقتصادی کشور در جهت افزایش کارایی و بهره‌وری است. نیاز به ارتباط گسترده بین‌المللی بیش از هر زمان دیگری برای ایران ضروری به نظر می‌رسد که بدون تمرکز و برنامه‌ریزی دقیق و قرار گرفتن در مسیر پیوستن به سازمان تجارت جهانی دور از دسترس خواهد بود.

در مجموع به منظور تقویت بسترهای اقتصادی و رویکرد صادرات غیر‌نفتی باید محدودیت فعالیت‌های دولت در اقتصاد صرفا کنترلی و نظارتی شود و کشور به سمت آزاد‌سازی بازار‌ها و همچنین بازارمحوری سوق داده شود. در کنار بحث بازار آزاد همچنین کشور نیازمند اصلاح قوانین اقتصادی و گمرکی و توسعه مناطق آزاد و ویژه تجاری نیز است.

تحلیلگر بازار سرمایه