صنعت هواپیمایی چشم به‌ راه گام محکم سرمایه‌گذاران

دوام رونق اقتصادی در کنار چرخش سانتریفیوژها؛ این وعده‌ای بود که رئیس‌جمهوری از نخستین روزهای آغاز مبارزات انتخاباتی تا آغاز کار دولت یازدهم آن را مطرح کرده و سرانجام چند هفته قبل گام نهایی را برای اجرایی کردن آن برداشت. مذاکرات هسته‌ای که به منزل مقصود رسیدن آن به بیش از دو سال رفت‌و‌آمد مداوم احتیاج داشت چند هفته قبل اجرایی شد تا سفر رئیس‌جمهوری به ایتالیا و فرانسه سرآغاز روزهای جدید اقتصادی ایران را کلید بزند. انعقاد تعداد قابل توجهی قرارداد اقتصادی مستقیم با دو کشور مهم اروپایی پس از فاصله‌ای چندین ساله بار دیگر اقتصاد ایران را در رأس توجهات قرار داد؛ توافقاتی که شاید بیش از هر حوزه دیگر، در آینده نزدیک تاثیرات خود را بر صنعت هواپیمایی ایران نشان خواهد داد.

از خرید 118 هواپیمای مسافربری جدید گرفته تا جذب سرمایه‌گذار و مشاور برای اجرای پروژه‌های فرودگاهی و حتی آموزش نیروهای متخصص ایران، توافقاتی هستند که احتمالا در چند ماه آینده خود را نشان خواهند داد و در سال‌های آینده جایگاه صنعت هوایی ایران را به شکلی قابل توجه ارتقا می‌دهند. با وجود تمام این امیدواری‌ها، اما شاید دگرگونی جدی در شرایط صنعتی که در طول چند دهه گذشته تیغ تیز بسیاری از محدودیت‌ها را تحمل کرده نیاز به برنامه‌هایی بنیادی‌تر داشته باشد؛ برنامه‌هایی که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان از سوی بخش خصوصی غیر‌دولتی انجام گرفته و در ایران نیز حرکت به این سمت دیر یا زود باید آغاز شود.

حرکت به سمت این رویکرد از ماه‌ها پیش در دولت یازدهم کلید خورده و لغو تحریم‌ها تنها می‌تواند تسهیل‌کننده این فرآیند مهم باشد. کاهش قابل توجه مبلغ مورد نیاز برای کفایت سرمایه ایرلاین‌ها در مصوبه اخیر سازمان هواپیمایی بخشی از این فرآیند است و وزارت راه انتظار دارد با کاهش این کفایت سرمایه و البته باز کردن راه مذاکره با غول هوایی ادامه راه از سوی بخش خصوصی طی شود. این رویکرد جدید در صحبت‌های جدید قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی شرط‌هایی که او برای تداوم حمایت از ایرلاین‌ها گذاشته به خوبی محرز می‌شود.

فخریه کاشان گفته وزارت راه و شهرسازی دو شرط برای حمایت دارد؛ یکی اینکه شرکت‌های هواپیمایی باید سرمایه خود را افزایش بدهند، چراکه با سرمایه کم نمی‌توانند هواپیما بخرند و ناوگان خود را مجهز کنند و دوم اینکه اگر نمی‌توانند افزایش سرمایه داشته باشند، می‌توانند از راهکار ادغام استفاده کنند و به شرکت بزرگ‌تری تبدیل شوند. اگر از این دو طریق اقدام کنند می‌توانند از حمایت وزارت راه و شهرسازی برای خرید هواپیما و انجام مذاکرات رسمی با شرکت‌های بزرگ هواپیماساز بهره‌مند شوند.

ورود شرکت‌های لیزینگ گره‌گشای تامین مالی ایرلاین‌ها

هرچند قائم مقام آخوندی با قاطعیت از عملی شدن این شرط‌ها سخن گفته، اما فعالان صنعت هواپیمایی معتقدند امکان طراحی راهکارهایی دیگر نیز وجود دارد که نظرات دولت و بخش خصوصی را در یک نقطه جمع می‌کند. هوشنگ صدیق، مدیرعامل شرکت هواپیمایی زاگرس در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، از عدم علاقه شرکت‌های هواپیمایی فعال در این عرصه به ادغام با دیگر شرکت‌ها سخن گفت و اظهار کرد: با توجه به تفاوتی که میان سطح داشته‌های اقتصادی ایرلاین‌های داخلی وجود دارد قطعا این شرکت‌ها تمایلی به ادغام از خود نشان نخواهند داد.

از سوی دیگر اصلی‌ترین هدف از ادغام در اقتصاد انباشت سرمایه‌ها برای رسیدن به اهدافی بزرگ‌تر است و وقتی ایرلاین‌ها مشکل تامین مالی دارند نمی‌توان انتظار داشت این اتفاق عملیاتی شود. وی الزام شرکت‌های هواپیمایی به خرید هواپیماهای ملکی را دلیل پایین بودن سطح سرمایه‌های ایرلاین‌های ایرانی دانست و تاکید کرد: امروز بسیاری از ایرلاین‌های مطرح هیچ برنامه‌ای برای خرید هواپیما ندارند زیرا با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر لیزینگ و اجاره هواپیما را در دسترس خود می‌بینند و سرمایه‌های خود را به افزایش کیفیت خدمات و قدرت بخشیدن به ناوگان‌شان اختصاص می‌دهند؛ موضوعی که در ایران عکس آن در جریان است.

صدیق اضافه کرد: در عرصه بین‌المللی شرکت‌های لیزینگ‌کننده هواپیما با ظرفیت چند صد هواپیما فعال هستند که ارتباط ایرلاین‌های ایرانی با آنها می‌تواند هم تعداد پرنده‌های فعال در ناوگان کشور را افزایش دهد و هم توان و انعطاف‌پذیری شرکت‌های ایرانی را تضمین خواهد کرد. این تجربه‌ای عملیاتی است که در بسیاری از کشورها اجرایی شده و در ایران نیز می‌توان برای آن فکری جدی کرد. لزوم ایجاد فضای رقابتی شفاف و کامل در بازار هوایی ایران نیز موضوع دیگری است که در ایام پسابرجام از منظر فعالان صنعت هواپیمایی اهمیت بسیاری دارد.

حمید غوابش، دبیر سابق انجمن شرکت‌های هواپیمایی در گفت و گو با «فرصت‌امروز» با مثبت ارزیابی کردن طرح دولت در کاهش کفایت سرمایه ایرلاین‌های ایرانی، اعلام کرد: هرچند این مصوبه شرط ابتدایی سرمایه‌گذاری را تسهیل کرد، اما مسائلی مانند لزوم ثبت هواپیمای ملکی و سپرده‌گذاری در یک حساب مشخص در دوره‌های مجزای یک و سه ساله عملا شرایط را به سمتی برده که امکان سرمایه‌گذاری در عرصه هوایی را سخت کرده است.

وی افزود: تداوم این شرایط سخت از یک سو اقدام مثبت دولت در اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد و از سوی دیگر نوعی شرایط رانتی برای ایرلاین‌های فعال به وجود می‌آورد؛ نگرانی که اگر با باز کردن فضای سرمایه‌گذاری در عرصه هوایی برطرف شود، نوید یک رقابت شفاف و پیشرفت صنعت هوایی را خواهد داد و اگر تغییری در آن شکل نگیرد دستاوردهای مسائل مثبت چند ماه گذشته را کمرنگ می‌کند.

عمل کردن دولت به تعهدات سه گانه خود در اجرای آزادسازی، کاهش کفایت سرمایه و البته لغو تحریم‌ها فضای امروز سرمایه‌گذاری در عرصه هوایی ایران را به طور کلی با تصویر نامعلوم سال‌های گذشته عوض کرده و به نظر می‌رسد این بار نوبت سرمایه‌گذاران خواهد بود که گام نهایی برای حرکت در مسیر پیشرفت بردارند. هرچند نگرانی و دغدغه‌های فعالان این عرصه در برخی حوزه‌ها باقی است اما امید حاصل از اجرای برجام، آسمان ایران را روشن‌تر از گذشته کرده است.

ارتباط با نویسنده: j.hashemi1992@gmail.com