شیرین‌سازی آب دریا هزینه - منفعت شود

برای اینکه متوجه شویم به غیر از شیرین‌سازی آب دریا راهکار دیگری وجود دارد یا خیر، باید وضعیت منابع آب کشور را مورد بررسی قرار داد. در حال حاضر داده‌های اقلیمی کشور نشان می‌دهد که هر ساله میزان بارش و روان‌آب‌ها کاهش پیدا می‌کند و شیب آن هم تند است. بنابراین از یکسو با کمبود منابع آب مواجه هستیم و از سوی دیگر عدم توزیع یکنواخت در سطح کشور هم وجود دارد. در عین حال شکل و زمان بارش نیز دستخوش تغییر شده است. این در حالی است که نیاز آبی در حال افزایش است و با توسعه صنایع، رشد جمعیت و نیازهای بخش کشاورزی این نیاز رو به فزونی گذاشته است. در این شرایط کاری که می‌توان انجام داد این است که بهره‌وری را افزایش داد، میزان ارزش افزوده و کارآمدی را تغییر داد و از هدررفت آب جلوگیری کرد. در کنار این موارد منابع آب غیرمتعارف را داریم که یکی از این منابع، آب‌های شور و لب شور است.

در این شرایط باید هزینه - منفعت انجام داد. در برخی موارد این کار صرفه اقتصادی دارد که از آب‌شیرین‌کن‌ استفاده شود. به عنوان مثال در حال حاضر انتقال آب به صنایع کویر مرکزی مطرح است و اگر هزینه- منفعت انجام شود، متوجه می‌شویم که این صنایع، سنگ‌آهن را بین 30 تا 40 دلار صادر می‌کنند و اگر سنگ‌آهن تبدیل به فولاد شود قابلیت صادرات به قیمت 300 تا 400 دلار را دارد که از این 400 دلار فقط 4 دلار پول آب می‌شود. برای انجام این کار تنها محدودیت، آب است و اگر آب دریا انتقال یابد و شیرین‌سازی انجام شود و سنگ‌آهن تبدیل به فولاد شود، می‌تواند صرفه اقتصادی بسیار زیادی را ایجاد کند، بنابراین انتقال و شیرین‌سازی آب منجر به تولید محصولی با ارزش افزوده بالا می‌شود. بنابراین شیرین کردن آب دریا گران است اما در مواردی می‌تواند به صرفه باشد.

اما در مورد روش‌های جایگزین شیرین‌سازی آب دریا برای تامین آب مورد نیاز، باید به این نکته اشاره کرد که اولا چه میزان تقاضا وجود دارد و چگونه می‌توان این تقاضا را تامین کرد. ثانیا ممکن است این مبحث مطرح شود که به هر میزان تقاضا وجود دارد، می‌توانیم اقداماتی را برای کاهش تقاضا انجام دهیم. در این شرایط باید تقاضای شهروندان برای منابع آبی مورد بررسی قرار گیرد و تمام نیازهای معقول شهروندان بررسی شود و به این ترتیب تقاضا مدیریت شود. ایراد عمده برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌هایی که وجود دارد این است که حداقل تمام اینها در کوتاه مدت پاسخگو هستند و در حوزه‌هایی که قرار است نیازها را مرتفع کند خیلی اندک سرمایه‌گذاری می‌شود.

در چند سال اخیر اقداماتی در بخش کشاورزی آغاز شده که اولا میزان تقاضا در این بخش مشخص شود و ثانیا چه اقداماتی می‌توان انجام داد که این تقاضا را مدیریت کند و بهره‌وری را افزایش دهد. در بخش صنعت در مواردی که دچار مشکل شده خود به دنبال این رفته است که مشکلات را حل کند. در بخش مربوط به شرب نیز اقدامات بسیار اندکی شده است و به دلیل مشکلات مالی و بودجه‌ای، اقدامات چندان نبوده است. بنابراین باید به طور کلی به این موضوع اشاره کرد که در مورد شیرین‌سازی آب دریا هزینه- منفعت انجام شود تا اگر مواردی دارای توجیه اقتصادی باشد، در دستور کار قرار گیرد.

* کارشناس مسائل آب