شکست کودتا در خاکریز رسانه

بیایید فرض کنیم کودتای چهارم در ترکیه از جنس سه کودتای قبلی بوده است. جدی، برنامه ریزی شده و برای سرنگون کردن دولت اردوغان. به شایعات و تحلیل های منتقدان اردوغان هم وقعی ننهیم که می گویند شکل و شمایل کودتا و نتیجه آن زیادی به نفع اردوغان است و راه را برای حکومت بلامنازع او هموار کرده است. 

پرسش این است: دلایل ناکامی این کودتا که می توانست موفق باشد چیست؟ بدون تردید از بین همه دلایل عینی و ذهنی می توان روی قدرت بسیج دولت ترکیه و به میدان کشاندن هواداران نسبتا پرشمار خود در همان لحظات اولیه کودتا انگشت گذاشت. کودتاگران احتمالا از لحاظ رعایت اصل غافلگیری و استفاده از بالگرد و پروازهای رعب آور جنگنده های پیشرفته چیزی کم نداشتند. تا آنجا که برایشان ممکن بود شبکه های ارتباطی را هم قطع کردند اما فقط تا آنجا که برایشان ممکن بود.

واقعیت این است که حذف تمامی راه های تکنولوژیک ارتباط شهروندان یک کشور در قرن بیست و یکم دشوار و شاید غیرممکن باشد. همین عامل پاشنه آشیل آسیب پذیر هر اقدامی است که بخواهد در معادلات قدرت، عامل مردم و خواست آنها را نادیده بگیرد.

شبکه های اجتماعی که بر بستر فناوری های جدید و عمدتا اینترنت شکل گرفته اند در عین تمامی انتقادات بی ربط و باربطی که به آنها می شود نقش تعیین کننده ای در حفظ قدرت و دست بالا داشتن مردم پیدا کرده اند. از یاد نبریم که همین حکومت آقای اردوغان در سال های اخیر تلاش های قابل توجهی برای محدود کردن شبکه های اجتماعی در ترکیه انجام داده و کرارا نارضایتی خود را از برخی تلاش های مدنی که در بستر اینترنت انجام می شود، اعلام کرده بود. اما به نظر می رسد آخرین تیر ترکش اردوغان برای یاری جستن از هواداران و مردم ترکیه استفاده از پیام رسان گوشی همراه خود بود.

کودتاگران حساب بیش از حدی روی شبکه های تلویزیونی کرده بودند. آنها در نخستین اهداف برنامه ریزی شده خود ساختمان رادیو و تلویزیون دولتی و برخی شبکه های تأثیر گذار دیگر از جمله سی ان ان ترک را به اشغال درآورده و گمان کردند که توانسته اند نبرد رسانه ای را به عنوان یک بخش مهم از جنگ خود، برنده شوند. اما این همه ماجرا نبود.

از منظری دیگر شاید بتوان نبرد دو طرف را به نبرد کهنه و نو در عرصه رسانه تشبیه کرد؛ نبردی که طرف کودتاگر قافیه را به قدرت رسانه ای مردم ترکیه باخت.

مشکلات ترکیه با غلبه دولت بر مخالفان نظامی خود حل نخواهد شد. برخی استراتژی های جنجالی اما خطرناک، برای کشور همسایه ما بی ثباتی به همراه آورد. ممکن است و امیدواریم اردوغان هم به این صرافت افتاده باشد که در یک منطقه پرآشوب عاقلانه ترین راه، ارتباط قانونی با حکومت های قانونی همسایه ها و نه آشوب طلبی و حمایت از مخالفان آنها به طمع ماهی گرفتن از حوض آینده است؛ روشی که تجربه ثابت کرده است بومرنگی خطرناک است که می تواند دودمان هر کشور به ظاهر باثباتی را به باد دهد.

صرف نظر از هر بهره برداری که اردوغان از این ماجرا به نفع خود بکند، که احتمالا در این مورد کوتاهی نخواهد کرد، شکست کودتا را ما اهالی رسانه به حساب رسانه های نو و قدرت آنها می گذاریم.

عضو شورای سردبیری