شهرسازی محبوس در قفس تراکم فروشی

قفس نیاوران تعبیر جدیدی است كه وزیر راه و شهرسازی درباره یكی از مناطق تهران به كار برده است. فاصله بسیار با مركز شهر و دسترسی دشوار به حمل‌و‌نقل عمومی اصلی‌ترین حجتی است كه آخوندی را واداشته تا مناطق مسكونی نیاوران را به یك قفس تشبیه كند. قفسی كه به گفته آخوندی ساكن شدن در آن مساوی است با از دست دادن تماس با دنیای شهری. 

این قفس‌های شیك كه در سال‌های گذشته در بخشی از مناطق پر ارتفاع شمالی تهران ساخته شده‌اند با آنچه در مفهوم مدیریت شهری امكانات روز زندگی نامیده می‌شود فاصله طولانی دارند، هرچند هزینه بالای خرید خانه در این مناطق از تهران باعث شده تنها اقشار خاصی از مردم توان ورود به این مناطق را به دست آورند اما همین اقشار ثروتمند نیز برای تامین راه‌های ارتباطی خود با مركز شهر با دشواری‌های بسیاری روبه‌رو هستند. 

هرچند در سال‌های گذشته شهرداری تلاش كرده با استفاده از فناوری‌های جدید و گسترش خطوط مترو و اتوبوسرانی حجم گسترده‌تری از فضای شهری را به زیر بار ترافیك حمل‌و‌نقل عمومی ببرد اما با توجه به محدود بودن این عملكرد و البته تبدیل شدن تهران به یكی از بزرگ‌ترین شهرهای منطقه بسیاری از فضاهای مسكونی در شهر برای ارتباط گرفتن با این امكانات عمومی با دشواری‌های زیادی روبه‌رو شده‌اند. 

البته این مسئله تنها به منطقه خاصی از شمال شهر تهران محدود نیست و در سال‌های گذشته با توجه به نهایی شدن برخی از طرح‌های دولت دهم در مسكن مهر و به‌خصوص آغاز به كار بخشی از واحدها در شهرهای جدید پردیس و پرند مشكل ارتباط دادن ساكنان این مناطق با مركز شهر تهران نیز از جمله اصلی‌ترین دغدغه مسئولان بوده  است. هرچند وزیر راه و شهرسازی از تلاش و برنامه‌ریزی جدی این وزارتخانه برای بهبود این مناطق خبر داده و البته شورای شهرسازی كشور نیز در جلساتی كه در دولت یازدهم برگزار كرده همواره به این موضوع نظر داشته، اما برای بهبود وضعیت این مناطق به یك برنامه طولانی‌مدت همراه با طرح‌های اجرایی قدرتمند نیاز است. 

برپا نشدن روش‌های جدید اقتصادی برای تامین مالی شهرداری تهران كه یكی از بزرگ‌ترین سازمان‌ها و نهادهای فعال در كشور به حساب می‌آید باعث شده كه این نهاد به درآمدهای غیر‌دائمی و موقت مانند فروش تراكم رو بیاورد؛ فروشی كه هرچند در كوتاه‌مدت بخش عمده‌ای از نیازهای شهرداری را تامین می‌كند اما عملا در بلند‌مدت تنها به مشكلات مدیریت شهری افزوده و برای ساكنان مناطق جدید كه بدون زیرساخت لازم به خانه‌های‌شان وارد شده‌اند مشكل به وجود می‌آورد. 

ممنوعیت ساخت‌و‌ساز شهری در مناطق پرارتفاع

عضو شورای شهر تهران معتقد است تا زمانی كه بحث دریافت مجوزهای ساخت‌و‌ساز با یك فرآیند رسمی كنترل نشده و شرایط برای كنترل فساد موجود در آنها فراهم نشود امكان پیشگیری از ساخت مناطقی مانند قفس نیاوران وجود نخواهد داشت. غلامرضا انصاری در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری در باب مبارزه با فساد تصریح كرد: ‌همان‌طور كه ایشان نیز بارها تاكید كرده‌اند برای بهبود شرایط باید كانون‌های فساد را از بین برد. یكی از این كانون‌ها بحث ساخت‌و‌سازهای غیر‌مجاز در پایتخت است كه متاسفانه مدیریت فضای شهری در پایتخت ایران با مشكلات جدی مواجه است. 

به گفته وی، ساخت مجتمع‌های مسكونی بر مبنای قانون در ارتفاع بیش از 1800 متر غیر‌قانونی به حساب می‌آید اما برخی افراد با توجه به شرایط خاصی كه برای خود به وجود آورده‌اند این مجتمع‌ها را بنا كرده و البته مشكلات آینده آن را نیز كلید زده‌اند. انصاری بحث مدیریت این ساخت‌و‌سازها را منوط به تصمیم‌گیری فرا‌نهادی بین قوای سه‌گانه كشور دانسته و گفت: قطعا شورای شهر تهران تمام تلاش خود را می‌كند تا بحث در رابطه با این ساخت‌و‌سازها كه به شكل غیر‌مجاز در مناطق مختلف تهران ایجاد شده‌اند كنترل شود. اما برای ریشه‌كن كردن كامل این مسئله تنها تلاش‌های یك شورا كافی نیست و باید دولت و قوه قضاییه نیز با آن برخورد جدی كند. 

این عضو شورای شهر تهران با اشاره به جلسات برگزار شده در شورای‌عالی شهرسازی در دولت یازدهم اظهار كرد: این جلسات كه خوشبختانه نسبت به ساخت‌و‌سازهای غیر‌مجاز برخوردی كاملا مناسب و مفید داشته، توانسته بخشی از بحث‌های مربوط به آن را رسانه‌ای كرده و در مقابل این ساخت‌و‌سازهای غیر‌مجاز بایستد. البته تا زمانی كه نتوانیم برای شهرداری‌ها یك درآمد ثابت در نظر بگیریم و آنها را از نیاز به این تراكم بیرون بكشیم قطعا امكان استفاده برخی افراد سودجو از شرایط باقی خواهد ماند. 

برخورد با ساخت‌و‌سازهای غیر‌مجاز طرحی می‌خواهد

ساخت‌و‌سازهای غیر‌مجاز در سال‌های گذشته در كلانشهری مانند تهران در حالی صورت گرفته كه بر مبنای طرح جامع مدیریت شهری تمامی ساخت‌و‌سازها اصول و قوانین خاص خود را دارد. بیت‌الله ستاریان، كارشناس حوزه مسكن در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با بیان این موضوع تصریح كرد: اگر تمامی ساخت‌و‌سازها و فعالیت‌ها در عرصه مسكن را بر مبنای همین طرح جامع نگاه كنیم تمامی ابهام‌ها از بین می‌رود زیرا این طرح به شكل جزئی مشخص كرده كه كدام فعالیت‌ها مجاز و كدام آنها غیر‌مجاز هستند.

وی وزارت راه و شهرسازی و شهرداری را دو مسئول اصلی كنترل و مدیریت این فضا دانست و گفت: وقتی كه قانونی تصویب می‌شود باید به درستی آن را عمل كرد. طرح جامع شهری نیز با توجه به اصولی كه در آن در نظر گرفته شده بسیاری از این ابهام‌ها را دارد اما برای پیشبرد اهداف و پیشگیری از ساخت مناطقی در حومه شهر كه از كمترین امكان دسترسی محروم هستند باید سازمان‌های رسمی فعالیت مدنظر قانون را به‌درستی انجام دهند.

هرچند قوانین مصوب كشور چه در حوزه بالادستی و طولانی‌مدت و چه در حوزه مدیریت شهری به روش‌های گوناگون موضوع مدیریت ساخت‌وسازها را مطرح كرده و امكان صدور به مجوزهای غیر‌قانونی را از بین برده است اما باز هم برخی افراد با نفوذ خود در كلان‌شهری مانند تهران فضایی را به وجود می‌آورند كه تفاوتی نمی‌كند چه در بالا و چه در پایین شهر امكان زندگی را از مردم می‌گیرد و كار را به جایی می‌رساند كه یكی از خوش‌آب‌وهواترین مناطق شهری تهران تبدیل به قفسی می‌شود كه ساكنانش را در خود اسیر می‌كند.