شبکه‌ای برای استفاده از سرمایه‌ها

زنان به‌ویژه زنان سرپرست خانوار و ایجاد فرصت‌هایی برای اشتغال‌‌شان چندین سال است که در برنامه‌های مسئولان مورد توجه قرار گرفته‌اند. طرح‌هایی در این رابطه اجرایی شده است مانند طرح مربوط به مشاغل خانگی. در همین راستا طرحی دیگر از طرف شهرداری تهران اجرا شده که به نام ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار شناخته می‌شود؛ طرحی که مدلی جالب توجه را برای خوداشتغالی زنان تدارک دیده است. در این گزارش صحبت‌های فهیمه فیروزفر را می‌خوانیم که با تحصیلاتی که در زمینه‌ آی‌تی دارد مدل شبکه‌ای را طراحی کرده که با استفاده از آن با وصل کردن سرمایه‌های موجود در جامعه تا حدود زیادی توانسته‌ است از ظرفیت‌های مهارتی افراد برای ایجاد اشتغال زنان سود جوید.
از سال 89 معاون مدیر این مرکز بوده و از سال 91 وظیفه مدیریتی این مرکز به او محول شده است.

می‌گوید 10 سال در آلمان تحصیل کرده است. رشته تحصیلی‌اش‌ آی‌تی است و با استفاده از همین مسئله توانسته کار شبکه‌سازی برای پیشبرد این طرح را انجام دهد. وی درمورد محاسن چنین شبکه‌ای می‌گوید: این زنان شناسنامه الکترونیک دارند و با تحلیل داده‌های مربوط به آنها شغلی برای‌شان ایجاد می‌شود.

از طریق همین تحلیل داده‌ها آموزش‌هایی برای این زنان در نظر گرفته می‌شود. زیرا آموزش یک اصل بنیادین در بازار کسب وکار امروز است. وی در مورد شیوه سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی چنین طرحی می‌گوید: ما قرار نیست برای ایجاد شغل هزینه‌ای بپردازیم اما برای آموزش هزینه می‌پردازیم. کاری که ما کرده‌ایم این است که ظرفیت‌های موجود را به هم وصل کرده‌ایم. مثلا با مراکز آموزشی چون فنی‌وحرفه‌ای یا کارخانه‌ها و غیره صحبت می‌کنیم تا افراد علاقه‌مند و دارای مهارت طی فرآیندی که به نذر فرهنگی موسوم است، آموزش‌های لازم را در اختیار زنان سرپرست خانوار و فرزندان‌شان قرار دهند.مثلا از توانمندی خیرین، خدمات آموزشی، پزشکی و مشاوره حقوقی و تحصیلی دریافت می‌کنیم.

زنانی که باید مورد توجه باشند

فیروزفر در مورد اهمیت توجه به زنانی از این دست می‌گوید: زنان سرپرست خانوار به دلیل عدم دسترسی به منابع و امکانات الزامی جهت تامین زندگی و نداشتن فرصت‌های اجتماعی جهت مشارکت در زمینه‌های مختلف و دیگر عواملی که ناتوانمندی آنان را سبب می‌شود از دیگران متمایزند. به همین دلیل در این طرح ارتقای حس خودارزشمندی، خودباوری و اعتماد‌به‌نفس در جامعه هدف، بهبود استعدادها و قابلیت‌های زنان از طریق آموزش‌های عمومی و فنی و حرفه‌ای، اشاعه و ترویج فرهنگ خانواده‌محوری در برنامه‌ها و طرح‌های مربوط به توانمندسازی، گسترش زمینه‌های تامین معیشت پایدار به‌ویژه ایجاد اشتغال برای زنان سرپرست خانوار، ارائه یک مدل موفق مدیریتی در زمینه رسیدگی به وضعیت زنان سرپرست خانوار مدنظر قرار گرفته است.

این فعال اجتماعی و اقتصادی همچنین اظهار می‌کند که در این طرح نه‌تنها برای خود زنان سرپرست خانوار ایجاد کار می‌کنیم بلکه همه اعضای خانواده‌شان ازجمله همسر و فرزندان‌شان هم از این طرح بی‌نصیب نمی‌مانند. به این صورت که مثلا اگر کسی به ما مراجعه کند و مهارتی داشته باشد مثلا تعمیر آسانسور بلد باشد ما او را به کارخانه تولید آسانسور معرفی می‌کنیم که هم آموزش‌های لازم را ببیند و هم اینکه اگر ظرفیت خالی دارند او را استخدام هم بکنند. یا مثلا با مراکزی چون دانشگاه شریف برای آموزش فرزندان این زنان همکاری می‌کنیم. هزینه این کلاس‌ها را می‌پردازیم تا آنها مهارتی بیاموزند. یا فرزندان این افراد را به مراکز فنی‌وحرفه‌ای معرفی می‌کنیم که آموزش ببینند و مهارتی را برای انجام شغلی بیاموزند.

باید این نکته را هم اضافه کنم که کار ما کاملا آتی‌بیس است. اطلاعات کاملا به‌روز است و هر روز آمارها تغییر می‌کند. یعنی کاملا مشخص است که چه کسی وارد سیستم شده و چه کسی خارج شده و با داشتن این آمارهای دقیق و روزآمد امکان برنامه‌ریزی برای آینده و پیشبرد کارها فراهم می‌شود. فیروز‌فر در ادامه اضافه می‌کند که این طرح را با مدیران کشوری هم در میان گذاشته‌اند و در شهرهایی چون اصفهان و تبریز هم در حال پیگیری است. حتی کشورهایی چون بوسنی و لبنان هم از این طرح استقبال کرده‌اند.

رسیدن کالاها به بازار

فیروزفر می‌گوید: افرادی که در این طرح آموزش می‌بینند حتی به خطوط تولید بسیار مهم راه یافته‌اند. مثلا در حوزه پوشاک هستند کسانی که به خط تولید یک صادرکننده پوشاک قرار گرفته‌اند. علاوه بر امکان شاغل شدن این شبکه بازار را برای کسانی که به بازار دسترسی نداشتند اما کالایی برای تولید داشتند، میسر کرده است. زیرا یکی از مسائلی که در مورد شاغلان خانگی همیشه وجود داشته، عدم دسترسی‌شان به بازار فروش بوده است اما با حضور در این شبکه و ایجاد نمایشگاه‌ها و بازارچه‌ها این افراد توانسته‌اند به درآمدزایی برسند. حتی در مواردی مانند صنایع‌دستی با ایجاد فراخوان‌هایی از همه زنانی که مهارتی برای تولید این محصولات دارند می‌خواهیم که در مکانی مشخص حاضر شوند و هر کسی هر کالایی را که می‌تواند تولید کند، عرضه می‌کند. در این فراخوان تولیدکننده عمده هم حاضر می‌شود و اینجاست که دیگر از اتلاف انرژی بیهوده جلوگیری می‌شود. زیرا تولیدکننده آنچه را نیاز دارد و قابلیت تولید انبوه دارد به فرد دارای مهارت سفارش می‌دهد. در این صورت افراد هم از فروش کالای‌شان مطمئن هستند.

استفاده حداکثری از امکانات موجود

وی در مورد انگیزه‌اش از ارائه چنین طرحی بیان می‌کند: رویکرد خود من این است که امکانات، ظرفیت‌ها و مهارت‌هایی را که موجود است به‌صورت شبکه‌ای به هم نزدیک کنیم تا از هم برخوردار شوند. یعنی راهی علمی بر پایه فناوری ‌آی‌تی که نیازی به سرمایه‌گذاری‌های کلان هم ندارد اما خروجی بسیار موثری برای افرادی دارد که بضاعت راه‌اندازی کاری را به تنهایی ندارند و از طرفی مهارتی دارند که می‌تواند در شرکت‌ها، کارخانجات و سایر مراکز مورد استفاده قرار بگیرد. وی اشاره‌‌ای هم دارد به تعداد زنان سرپرست خانوار در تهران و عدد 320هزار را در این مورد ذکر می‌کند و ادامه می‌دهد که با وجود این جمعیت باید به فکر سامان دادن به اوضاع اقتصادی و اجتماعی‌شان باشیم. فیروزفر ادامه می‌دهد که تاکنون 16هزار نفر عضو این طرح شده‌اند.

در حال حاضر هزاران نفر از سیستم ما جدا شده‌اند و به‌صورت مستقل به کار خود ادامه می‌دهند. زیرا هدف اصلی این سیستم بر توانمندسازی زنان بنا نهاده شده است. این زنان در دوره‌ای 30ماهه مهارت‌های لازم را فرامی‌گیرند و دوره توانمندسازی را پشت سر می‌گذارند و بعد از مرکز ما باید تحت حمایت نهادهای دیگر قرار بگیرند. همچنین بیش از 5هزار نفر از این زنان توانمند شده جذب بازار کار شده‌اند. حتی بعضی از این زنان با کار خود عده دیگری را تحت پوشش خود درآورده‌اند. وی همچنین اضافه می‌کند: مهم‌ترین دلایل سرپرستی زنان در خانواده‌ها فوت همسر، طلاق و اعتیاد همسر بوده است که در این میان اعتیاد بیشترین آمار را دارد. بنابراین خانواده‌ای که در چنین وضعیتی گرفتار می‌شود، ایجاد شغل برای زن سرپرست باید مهم‌ترین دغدغه مسئولان باشد. زیرا دیگر کسی نیست که هزینه‌های زندگی را تامین کند و در صورت عدم برطرف کردن این نیاز پیامدهای روحی و اجتماعی ناگواری در پی نبود امکانات اقصادی برای خانواده ایجاد می‌شود که نتیجه ناهنجاری‌های اجتماعی و غیره است.

توانمندی‌ها تنها اقتصادی نیست

وقتی از فیروزفر در مورد نوع توانمندسازی در این مرکز می‌پرسم، می‌گوید: توانمندسازی تنها در زمینه مهارت‌آموزی نیست. بلکه توامندسازی روحی و روانی هم انجام می‌شود. مثلا هستند بانوانی که بعد از گذراندن دوره‌های آموزشی توان روحی استقلال کاری را ندارند که در این مرحله با روان‌درمانی این احساس استقلال را در آنها ایجاد می‌کنیم. در‌واقع در این طرح هم به لحاظ اقتصادی رشد می‌کنند و هم مهارت‌های حضور در اجتماع و رفتار صحیح اجتماعی را یاد می‌گیرند. روش ماندگاری در بازار و پیشبرد کسب‌وکارشان نیز به آنان آموزش داده می‌شود. همچنین در این ستاد و در مراکز مهارت‌آموزی کوثر، بازارچه‌های خوداشتغالی و توسعه مشاغل خانگی زنان تا حدود زیادی به منافع اقتصادی و اجتماعی دست می‌یابند. همچنین بیمه‌های پایه، تکمیلی و عمر برای‌شان در نظر گرفته می‌شود. تهیه و اعطای جهیزیه و سیسمونی و اقلام منزل از دیگر تسهیلاتی است که در اختیارشان قرار می‌گیرد. تسهیلات رفاهی متفرقه مانند بن، کارت ورزش، اعطای وام و اهدای تجهیزات پزشکی؛ کارهایی که با ایجاد شبکه‌ای از توانایی‌های موجود در اجتماع انجام و مدلی کارآمد در این زمینه محسوب می‌شود.

جشنواره‌هایی برای فروش

اما محصول تولیدشده باید در بازاری به فروش برسد. در این شبکه حلقه‌ای نیز برای فروش در نظر گرفته شده است. مدیر ستاد توانمندسازی زنان در این رابطه می‌گوید: آخرین حلقه از زنجیره اشتغال و درآمدزایی در مدل توانمندسازی ستاد، شناسایی و فعال‌سازی بازارهای تضمین شده و باثبات برای عرضه محصولات تولیدی زنان سرپرست خانوار بوده است. به این منظور از سال 1391 جشنواره زنان و تولید ملی پایه‌ریزی شده که طی آن با شعار تولید ملی تلاش می‌شود علاوه بر عرضه نمایشگاهی محصولات کوثر (حداقل دو نوبت در سال)، بستر لازم برای آشنایی تولیدکنندگان کوثرها با ساز‌و‌کارهای حضور در بازارهای گسترده‌تر در سطوح ملی و حتی بین‌المللی با توجه به مزیت‌های نسبی صنایع‌دستی و پوشاک در ایران فراهم شود. این کار مهم‌ترین بخش شبکه ایجاد شده در تولید پوشاک بین ستاد، خیرین و تولیدکنندگان برتر بوده است که ضمن ایجاد آشنایی بیشتر کارآفرینان اجتماعی و زنان سرپرست خانوار با استانداردهای رایج در تولید محصولات مورد نظر، امکان برقراری ارتباط با فعالان بازار و اشراف نسبت به سلایق مشتریان را برای ایشان فراهم می‌آورد.