حفظ هویت، شاخصه اصلی در بازآفرینی شهری / «سیروس» منبع الهام بافت های فرسوده

«جمعیت بسیاری در بافت های مرکزی تهران و مراکز استان ها زندگی می کنند که از لحاظ خدمات رسانی واحدهای مسکونی و معابر وضعیت مطلوبی ندارند که باید برای ایجاد شرایط مطلوب در این مناطق برنامه کاملی اجرا شود، چرا که در این مناطق با محدودیت هایی چون لزوم حفاظت از آثار تاریخی و... مواجه ایم. وزارت راه و شهرسازی ۲۷۰ محله با چنین شرایطی در نقاط مختلف شناسایی کرده است و با رویکرد بازآفرینی برای ایجاد شرایط مطلوب در این مناطق برنامه دارد.»

این اصلی ترین صحبت معاون اول رئیس جمهور در جریان بازدیدش از پروژه سیروس به حساب می آید؛ طرحی که از چند سال قبل به عنوان نمونه ای از بازسازی بافت های فرسوده کلید خورد و حالا می تواند به عنوان الگویی جدی برای سال های آینده در دستور کار قرار گیرد، مسئله ای که شاید گره های به وجود آمده بر سر راه نوسازی بافت های فرسوده را باز کند.

در طول سال های گذشته یکی از اصلی ترین مسائلی که در بازار مسکن به عنوان اولویتی جدی مطرح بوده و وزارت راه و شهرسازی نسبت به پیگیری جدی آن تأکید کرده بحث نوسازی بافت های فرسوده است. طبق برآوردهای صورت گرفته چند میلیون ایرانی همچنان به طور رسمی در بافت های فرسوده و شرایط نامطلوب رفاهی زندگی می کنند و این امر در کنار مشکلات اقتصادی، می تواند ناهنجاری های فرهنگی قابل توجهی را نیز به وجود آورد.

جدای از تهدیدهایی که بافت های فرسوده با آن روبه روهستند می توان از آنها به عنوان یک فرصت جدی نیز یاد کرد، زیرا از یک سو شهرهای بزرگ با مشکل زمین برای ساخت و سازهای جدید مواجهند و از سوی دیگر سیر مهاجرت به کلانشهرها متوقف نشده تا عملا راهی جز استفاده از ظرفیت بافت های فرسوده باقی نماند.

در چنین چارچوبی بود که دولت یازدهم از همان ماه های ابتدایی نسبت به نوسازی این بافت ها اعلام آمادگی کرد و در یکی از نخستین اقدامات تسهیلات نوسازی افزایش یافت. با این وجود اما به نظر می رسد در صورتی که این واحدها در قالب یک طرح کلی با هدف ساخت مجتمع های مسکونی به هم پیوسته ساخته نشوند، کار دشوار خواهد بود؛ موضوعی که در محله سیروس تهران اجرایی شده و حالا به نظر می رسد دولت نسبت به تکرار این مدل با دید مثبت بیشتری می نگرد.

عدم یکپارچگی اصلی ترین معضل بافت های فرسوده

عضو هیأت مدیره انجمن انبوه سازان معتقد است هرچند ارائه تسهیلات برای نوسازی واحدهای مسکونی فرسوده می تواند در بخشی اثر گذار باشد،اما برای به وجود آوردن مدل هایی کارآمد پیگیری طرح های شبیه به منطقه سیروس تهران بیشترین اهمیت را خواهد داشت.

ایرج رهبر در گفت وگو با «فرصت امروز» تأکید کرد: هزینه های اقتصادی و اجتماعی بالایی که باقی ماند بافت های فرسوده به همراه خواهند داشت باعث شده هیچ تردیدی در لزوم نوسازی آنها باقی نماند، با این وجود اما در این مسیر هنوز دشواری هایی وجود دارد که باید قبل از اجرا فکری جدی به حال آنها کرد.

وی با بیان اینکه نمونه سیروس می تواند یک روش قابل اتکا در این بازسازی به حساب آید، تأکید کرد: در این مدل بخشی از بافت فرسوده یک منطقه به انبوه ساز واگذار شد تا طبق نقشه و برنامه هایی که وجود دارد کار ساخت آنها انجام شود. برای اجرای این طرح در دیگر مناطق باید روشی شبیه به این به کار بسته شود، اما متأسفانه در عمل کار سخت است.

اگر تنها بخش کوچکی از مالکان بافت های فرسوده نسبت به فروش یا واگذاری املاک خود مقاومت کنند، کار برای اجرای طرح های کلان سخت خواهد شد و در کنار آن این اطمینان باید برای ساکنان به وجود آید، که پس از مدتی واحدهای خود را با کیفیت بیشتری تحویل خواهند گرفت. اگر بتوان با نمونه سیروس این اعتماد را به وجود آورد که نتیجه قابل دفاع است، کار در آینده آسان تر خواهد شد.

ایمان معصومی کارشناس و فعال بازار مسکن نیز در گفت وگو با «فرصت امروز» تأکید کرد: آنچه بیشترین اهمیت را در بحث نوسازی بافت های فرسوده دارد بحث تغییر در چگونگی فعالیت بازار مسکن ایران است. تاکنون این بازار این گونه پیش رفته که ساکنان، زمین خود را یا شخصا یا با واگذاری به یک سرمایه گذار خرد، نوسازی می کردند و خبری از حضور انبوه سازان نبوده است.

به گفته وی، از سوی دیگر با توجه به آسیب پذیر بودن قشر ساکن در بافت های فرسوده آنها در عمل بسیار با احتیاط عمل می کنند و نیاز به اعتماد سازی در واگذاری زمین های شان دارند.

این کارشناس ادامه داد: در صورتی که با استفاده از مدل هایی چون سیروس کار شود، در عمل آنچه عرضه می شود مورد توجه مردم قرار گیرد و در بخش های مختلف انتخاب های گسترده ای در اختیار ساکنان بافت های فرسوده قرار گیرد می توان انتظار داشت بخشی از کارها با سرعت بیشتری دنبال شود اما در غیر این صورت شاید باز هم اولویت جدی نوسازی بافت های فرسوده به آینده ای نامشخص موکول شود.

وزیر راه و شهرسازی بارها نسبت به آنچه در طول سال های گذشته در شهرهای ایران اتفاق افتاده و منجر به از بین رفتن هویت شهری شده است انتقاد کرده و هر اقدام جدیدی در این زمینه را منوط به حفظ این هویت دانسته  است، مسئله ای که به نظر می رسد با حفظ فضای بافت های سنتی و نوسازی واحدهای مسکونی آن بتوان لااقل بخشی از آن عملیاتی کرد، موضوعی که با طرح سیروس کلید خورده و شاید در آینده نیز به همین منوال ادامه پیدا کند.

ارتباط با نویسنده: j.hashemi1992@gmail.com