ساخت هر کشتی در ایران 7 سال زمان می برد

حرکت به سمت توسعه دریامحور بخشی از هدف کلانی است که وزیر راه و شهرسازی آن را در چارچوب ارتقای جایگاه صنعت حمل‌و‌نقل در ایران مطرح کرده است؛ دریایی که از نظر زیرساخت‌های بالقوه ایران را در قیاس با بسیاری از کشورهای جهان و حتی منطقه متمایز می‌کند و می‌تواند موجبات ورود ایران به رقابت‌های بزرگ جهانی را فراهم کند.

حضور پرقدرت در این عرصه قطعا نیاز به فعالیت در حوزه‌هایی خواهد داشت؛ بخشی از آن از سوی سرمایه‌گذاران ایرانی ساخته شده و بخش دیگر نیاز به مشارکت با طرف‌های خارجی دارد. ساخت و بهره‌برداری از کشتی و شناورهای جدید یکی از این حوزه‌های مهم و استراتژیک را می‌سازد که البته هنوز ابهام‌ها بر سر راه آن بر جای خود باقی است. هرچند شرکت‌های کشتی‌ساز ایرانی توانسته‌اند در طول این سال‌ها اقداماتی مثبت در جهت تقویت زیرساخت‌های خود انجام دهند اما اظهارات محمد پلمه، رئیس هیأت‌مدیره انجمن کشتیرانی نشان از آن دارد که تا رسیدن توان این شرکت‌ها به استانداردهای بین‌المللی راهی طولانی باقی مانده است.

وی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» از اوضاع سخت سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی در عرصه کشتیرانی سخن گفته و معتقد است حتی در صورت بهبود نسبی اوضاع آنها، هنوز مشخص نیست توان داخلی تا چه حد پاسخگوی نیاز کشور به کشتی‌های جدید است. لغو تحریم‌ها این امید را به وجود آورده که با بهبود نسبی اوضاع شرکت‌های کشتیرانی ایرانی، تقاضای آنها برای خرید کشتی و شناورهای جدید تقویت شود، در عمل موضوع چه میزان به تحقق نزدیک شده است؟

این مقوله باید از چند حوزه مختلف مورد توجه واقع شود. اگر بنا باشد کشتیرانی‌های ایرانی به دنبال خرید جدید باشند، ابتدا باید وضعیت مالی و نقدینگی آنها رصد شود و این شرکت‌ها زمانی توانایی این را خواهند داشت که سفارش‌هایشان را افزایش دهند که اوضاع اقتصادی کشور مناسب شود. رکودی که در طول این سال‌ها وجود داشته، باعث شده عملا بسیاری از شرکت‌های خصوصی فعال در این بخش با مشکلات جدی مواجه شوند و توان خرید خود را از دست بدهند.

در خبرهای رسمی اما صحبت از سفارش شناورهای جدید از سوی کشتیرانی‌های ایرانی وجود داشت؟

بخش عمده‌ای از این تقاضا مربوط به سه شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی، شرکت ملی نفتکش و یک شرکت مربوط به بنیاد مستضعفان است. هرچند بحث سهامی شدن آنها وجود دارد اما ما همچنان آنها را دولتی به حساب می‌آوریم. جز این شرکت‌ها که از حمایت‌های خاص برخوردارند و می‌توانند از برخی تسهیلات استفاده کنند، دیگر شرکت‌ها تمکن مالی لازم را برای سفارش انبوه به کشتی‌سازها ندارند.

علت اصلی فراهم نشدن این فضای بالفعل را در کجا می‌توان رصد کرد؟

در تولید ملی چند پارامتر مهم وجود دارد که در رأس آن تأمین مالی است. با سیستم بانکی که در کشور ما وجود دارد تأمین مالی تقریباً محال است زیرا هیچ کشتی‌سازی با عقل اقتصادی قبول نمی‌کند تسهیلاتی با سود 26 درصد بگیرد و در زمانی کوتاه‌مدت آن را بازگرداند. در صنایع زیرساختی بسیاری از کشورها مدت زمان بازگرداندن تسهیلات با سود بسیار کم از 12 سال آغاز می‌شود. در کنار آن بحث وثیقه نیز بسیار مهم است. در شرایطی که می‌توان انتظار داشت شناور به‌عنوان وثیقه از سوی بانک پذیرفته شود اما در ایران باید وثیقه‌ای معادل 120 درصد از مبلغ تسهیلات ارائه شود. از این رو کشتی‌سازهای ایرانی مجالی برای افزایش توان خود ندارند.

آیا بهبود این شرایط نیاز به سیاست‌های دولتی دارد؟

آنچه برای ما روشن شده این است که دولت اراده لازم برای بهبود شرایط این صنایع را دارد اما ابزار آن را در اختیار ندارد. مهم‌ترین موضوع در این حوزه سنجش دقیق شرایط کشور است. برای مثال کشوری مانند ترکیه در طول 10 سال گذشته توانسته پیشرفتی جدی را تجربه کند زیرا شرایط کاری خود را به درستی تعریف کرده، اما ما این توان را به کار نبسته‌ایم. ایران در تعمیرات کشتی توانایی بالایی دارد اما ما نه‌تنها کشتی‌های خارجی در این حوزه جذب نکرده‌ایم که حتی کشتی‌های داخلی ما نیز ترجیح داده‌اند به کشورهای خارجی برای تعمیر مراجعه کنند.

با این تفاسیر شاید چاره‌ای جز سفارش کشتی‌های خارجی باقی نماند

کشتیرانی‌های ایرانی در صورتی که توان مالی سفارش‌ کشتی‌های جدید را داشته باشند قطعا به بهترین گزینه فکر می‌کنند. استفاده از توان داخلی قطعا اولویتی جدی است اما وقتی حمایتی از کشتی‌سازان نمی‌شود کار دشوار است. کشوری مانند چین در 15 ماه یک کشتی بزرگ را تحویل می‌دهد اما در ایران این فرآیند هفت سال زمان می‌برد. حتی اگر کشتی سفارش داده شود نیز هیچ تضمینی وجود ندارد که پس از هفت سال همچنان به‌عنوان یک گزینه مقرون به صرفه مطرح شود. صحبت از قراردادهای جدیدی که در این رابطه مطرح می‌شود، قطعی نیست اما اگر از قبل قراردادی با طرف‌های خارجی بسته شده باشد پیگیری خواهد شد.

اگر کشتیرانی ایران قصد دارد خود را برای رقابت بین‌المللی آماده کند قطعا باید از تمام ظرفیت‌ها بهره ببرد و عبور از سال‌های سخت تحریم جز با حمایت از صنایع زیرساختی کشور ممکن نخواهد بود.

ارتباط با نویسنده : j.hashemi1992@gmail.com