گزینه های ایران روی میز ترکمن ها / روزهای خوب ترانزیت شمال شرق باز می گردد؟

چین در طول سال میلیون ها دلار کالای اقتصادی به سمت کشورهای اروپایی روانه می کند و ایران می تواند سهمی جدی در ترانزیت این کالاها داشته باشد. 

این تنها بخشی از طرح کلان اقتصادی ایران برای ارتقای جایگاه خود در ترانزیت کالاست که پس از اجرایی شدن توافق هسته ای کلید خورده و بار دیگر شرایط استفاده از موقعیت خاص جغرافیایی کشور را فراهم می کند.

استفاده از این ظرفیت بالقوه پیش شرط هایی دارد که افزایش همکاری های کشور به همسایگان یکی از اصلی ترین قطب های آن را می سازد. این امر باعث شده در ایام پس از برجام، مذاکراتی فشرده میان ایران و همسایگان شمالی و غربی اش شکل بگیرد، موضوعی که تاکنون نتایج مثبتی به بار آورده و البته هنوز ابهام هایی نیز در مسیر خود می بیند.

ترکمنستان در طول ماه های گذشته خود را به عنوان یکی از اصلی ترین شرکای تجاری منطقه ای کشور مطرح کرده و رفت و آمدهای دائمی میان مقامات ارشد سیاسی و اقتصادی این فرضیه را قوت بخشیده که در آینده تهران و عشق آباد آینده مشترک قابل توجهی در عرصه های مختلف خواهند داشت؛ موضوعی که از حدود یک ماه پیش با ابهامی جدی روبه رو شد و آن تصمیم یک جانبه ترکمنستان برای اخذ عوارض از کامیون های ترانزیتی ایران بود. در چارچوب این تصمیم جدید تمام کامیون های ایرانی که قصد داشتند از خاک ترکمنستان عبور کنند و به دیگر کشورهای برسند، باید عوارضی جدید پرداخت می کردند؛ موضوعی که درباره هیچ یک از دیگر کشورها صدق نمی کرد و همین امر باعث شد این ابهام به وجود بیاید که عشق آباد قصد دارد در روابط خود با تهران تجدید نظر کند.

گستردگی این ابهام باعث شد یکی از اصلی ترین محورهای سفر اخیر آخوندی، وزیر راه و شهرسازی ایران به عشق آباد به بحث حول این محور اختصاص یابد و وی در دستوری بر تأسیس کمیته ای برای بررسی ابعاد این موضوع و تلاش برای حل و فصل آن تأکید کند.

سوءتفاهم بر سر نرخ سوخت عامل عوارض اخیر

خبرهای منتشر شده از سوی سازمان راهداری ایران نشان می دهد این هیأت کار خود را به طور رسمی کلید زده و در پیشنهادهایی سه گانه، توپ را به زمین عشق آباد انداخته است؛ موضوعی که مدیرکل دفتر ترانزیت و پایانه های مرزی سازمان راهداری نیز آن را تأیید می کند.

محمدجواد عطرچیان در گفت وگو با «فرصت امروز» تأکید کرد: ایران براساس توافقات و تعهداتی که با همسایگان و شرکای تجاری خود داشته عمل می کند و در مورد مسئله ای که در مرز مشترک با ترکمنستان به وجود آمده نیز برنامه ریزی ما با همین محور بوده است.

وی با اشاره به پیشنهادهای جدید ایران برای ترکمن ها، توضیح داد: پس از مسائل به وجود آمده در مرز زمینی کشور با ترکمنستان ما براساس قواعد موجود، با آنها مقابله به مثل کردیم و پس از آن در جریان بررسی هایی که صورت گرفت سه پیشنهاد رسمی به طور شفاهی و کتبی به آنها ارائه شد.

مدیرکل دفتر ترانزیت و پایانه های مرزی سازمان راهداری ادامه داد: ایران در پیشنهادهای خود سه راه حل را ارائه کرده است که یا با موافقت طرفین عوارض برداشته شود، یا نرخ عوارض به آنچه پیش از آن بوده بازگردد یا شرایط به شکل کنونی ادامه یابد، زیرا ما از تداوم شرایط فعلی نیز ضرری یک طرفه متحمل نمی شویم.

عطرچیان درباره چگونگی به وجود آمدن این اختلاف نیز گفت: ترکمن ها به این موضوع اعتراض داشتند که از کامیون های آنها در مرز بازرگان برای دریافت سوخت در هر لیتر 2500 تومان هزینه گرفته می شود و این سیاست واکنش آنها به این امر بوده است. در شرایطی که در جریان جلسات مشترک ایران به طور رسمی اعلام کرد که این نرخ سوخت نه برای ترکمنستان که برای تمام کامیون ها، حتی کامیون های ایرانی گرفته می شود و مسئله ای است که از چند ماه قبل در جریان بوده است.

وی خاطرنشان کرد: ما توضیحات خود را درباره اشتباه برداشت آنها از اتفاقات مرز بازرگان ارائه کرده ایم و پس از آن پیشنهادهایی رسمی نیز مطرح کرده ایم و آنها اعلام کرده اند پس از بررسی های نهایی نظر خود را مطرح خواهند کرد.

با توجه به اینکه ایران سوءتفاهمات احتمالی را برطرف کرده و مقامات دو کشور بر لزوم افزایش همکاری های دوجانبه تأکید دارند، به نظر می رسد می توان بر حل وفصل این اختلافات امیدوار بود، موضوعی که از دید کارشناسان اقتصادی اهمیت بالایی دارد.

علــی اکبــر نیکــواقبـال، صاحب نظر و استاد اقتصاد در گفت وگو با «فرصت امروز» با اشاره به اهمیت بالای افزایش سهم ترانزیت در اقتصاد ایران اظهار کرد: حمل و نقل در تمام جهان به عنوان زیربنای توسعه به حساب می آید و ما هر قدر بتوانیم راه های خود را امن کنیم و رابطه ترانزیتی خود با همسایگان را بهبود ببخشیم در این عرصه موفق تر خواهیم بود.

وی ادامه داد: با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی که ایران دارد سرمایه گذاری در این عرصه ها اهمیت بسیار بالایی برای ما دارد و می توان انتظار داشت بهبود شرایط حمل و نقل ایمن و البته ارزان هم صنعت ما و نقل و انتقالات کالاهای ما را تسهیل کند و هم در نگاهی میان مدت شرایط را برای کاهش وابستگی به نفت هموار کند. هرچند بهبود دوباره اوضاع ایران در مرز ترکمنستان نیاز به واکنش رسمی دولت عشق آباد به پیشنهادهای ایران دارد، اما ابهام دولت این کشور در نرخ سوخت و تلاش ایران برای حل این ابهام این امید را به وجود آورده که شرایط لااقل به دوران گذشته بازگردد. هرچند ایران پا را از این نیز فراتر گذاشته و با تلاش برای تبدیل به فرصت کردن هزینه های اخیر، طرح لغو عوارض را نیز روی میز ترکمن ها گذاشته است.

ارتباط با نویسنده : j.hashemi1992@gmail.com