روحانی: هدف عربستان از کاهش قیمت نفت تنها رقابت با نفت شیل امریکا نیست

بسیاری از تحلیل‌گران و فعالان بازار پس از تصمیم اوپک به عدم کاهش تولید نفت‌خام خود و همچنین سقوط قیمت‌ها در بازار اعلام کردند، این یک جنگ قیمت نفتی با ایالات متحده است که در یک سوی این جنگ قیمت عربستان سعودی مهم‌ترین عضو اوپک و بزرگ‌ترین صادرکننده نفت در جهان قرار دارد که سعی دارد تا با رقابت با امریکا سهمی را که به واسطه افزایش صادرات نفت‌خام امریکا به بازار از دست داده است، دوباره به دست آورد. 

حـال حـسـن روحـانی رییس‌جمهوری ایران می‌گوید، سعودی‌ها با اقدامات اخیر خود در بازارهای جهانی نفت هدف‌شان تنها رقابت با امریکا نیست، بلکه با دامن زدن به سقوط قیمت نفت در بازار قصد دارند تا به اقتصاد کشورهای اسلامی صادرکننده نفت در خاورمیانه نیز ضربه بزنند. 

در همین رابطه رییس‌جمهور روحانی در جلسه روز چهارشنبه با اعضای کابینه خود گفت: کاهش شدید قیمت نفت در بازار تنها دلایل اقتصادی نداشته و رکود اقتصادی تنها عامل آن نیست، بلکه توطئه‌ای سیاسی از سوی برخی کشورها به منظور تضعیف اقتصاد کشورهای منطقه و جهان اسلام و تقویت وضعیت اقتصادی برخی کشورها است. روحانی افزود: ایران و مردم منطقه چنین توطئه‌ها یا به سخن دیگر خیانت‌هایی را که علیه منافع جهان اسلام است، هرگز فراموش نخواهند کرد. 

اگرچه نامی از عربستان سعودی در سخنان روحانی به چشم نمی‌خورد، اما بسیاری از تحلیل‌گران بر این باورند که ریاض هد انتقادهای روحانی بوده است. لازم به یادآوری است که در هفته‌های منتهی به برگزاری نشست اوپک به منظور بررسی قیمت نفت در بازارهای جهانی برخی کشورهای عضو اوپک از جمله ایران و ونزوئلا از عربستان خواستند تا با کاهش یک میلیون بشکه‌ای از نفت تولیدی‌اش به برقراری تعادل میان عرضه و تقاضا کمک کند، درخواستی که از سوی سعودی‌ها رد شد و در نهایت اوپک تصمیم گرفت که به سقف تولیدی 30 میلیون بشکه در روز خود متعهد بماند. گفتنی است که قیمت نفت از 115 دلار در ماه ژوئن به کمتر از 70 دلار در حال حاضر سقوط کرده است. 

روز بعد از نشست اوپک بیژن زنگنه وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام کرد: انگیزه مقامات عربستان از پایین نگه داشتن قیمت نفت رقابت با نفت شیل تولید شده در امریکاست که با توجه به گران تمام شدن تولید و عرضه نفت شیل چنانچه قیمت نفت به کمتر از 65 دلار در هر بشکه برسد، دیگر تولید این نفت توجیه اقتصادی نخواهد داشت؛ زیرا استخراج نفت از میان سنگ بسیار پرهزینه‌تر از استفاده از شیوه‌های رایج استخراج نفت است. 

در این میان با بررسی میزان نفت خام تولیدی عربستان سعودی می‌توان اثرگذاری و اهمیت این کشور در اوپک را بیش‌ازپیش درک کرد. تولید روزانه ریاض یک‌سوم کل تولید اوپک است. اهمیت این رقم زمانی بهتر درک می‌شود که بدانیم سهم سازمان کشورهای صادرکننده نفت از بازارهای جهانی نفت 40 درصد است. با این وجود، ریاض پیش‌تر اعلام کرده که هرگونه کاهش در تولید نفت‌خام صادراتی‌ موجب از دست رفتن سهم این کشور از بازار خواهد شد و تاکنون مقامات سعودی هدف دیگری از اتخاذ سیاست‌های اخیر خود را در زمینه قیمت و میزان تولید نفت‌خام تولیدی این کشور اعلام نکرده‌اند. 

با این وجود، عربستان سعودی به درخواست اعضای اوپک و روسیه به‌عنوان یک کشور تولید‌کننده نفت غیر‌عضو برای کاهش تولید پاسخ منفی داد. اینکه عربستان بخواهد برای سهم از دست رفته خود از بازار نفت امریکا تلاش کند قابل درک است، اما اینکه این کشور بخواهد از قیمت نفت به‌عنوان یک سلاح برای ضربه زدن به همسایگان مسلمان خود استفاده کند، جای تامل دارد. 

در همین راستا، کارشناسان نظرات مختلفی را مطرح کرده‌اند: یکی از این تحلیل‌ها آن است که انگیزه ریاض از مواضع نفتی اخیرش اقتصادی نبود، بلکه انگیزه‌ای سیاسی به همراه اندکی انگیزه‌های مذهبی و فرقه‌ای است. این به آن معناست که عربستان سعودی که کشوری سنی مذهب است، قصد دارد تا از قیمت نفت به‌عنوان حربه‌ای برای تضعیف روسیه و جمهوری اسلامی ایران که کشوری مسلمان و شیعی است استفاده کند، زیرا این دو کشور مدت‌هاست که در جریان جنگ داخلی سوریه از بشار الاسد، رییس‌جمهور این کشور که یکی از منتقدان قدیمی عربستان سعودی بوده و عضو جامعه شیعیان علوی سوریه است. در مقابل تروریست‌های منتسب به عربستان سعودی و قطر حمایت می‌کنند. 

اگرچه مقامات سعودی هیچ‌گاه در مورد چنین تحلیل‌هایی واکنش نشان نمی‌دهند، اما چنین تحلیلی بیش از نظریه‌های دیگر به واقعیت نزدیک است. زیرا حجم وسیع خدمات اجتماعی ارائه شده به مردم در عربستان و سایر همسایگان عرب آن، موجب اتکای شدید این کشور و سایر کشورهای منطقه به درآمد‌های نفتی شان شده است و هرگونه کاهش شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی این کشورها را با خطر کسری بودجه مواجه می‌کند. در چنین شرایطی به نظر نمی‌رسد، سعودی‌ها قصد و نیت‌شان از اتخاذ مواضع اخیر خود در زمینه قیمت نفت صرفا اقتصادی بوده باشد.