دولت طرح می‌دهد، بخش‌خصوصی می‌سازد

رکود دامنه‌دار مسکن در طول سال‌های گذشته آنقدر بر سرمایه‌گذاران عرصه مسکن سخت بود که حتی هیچ یک از تلاش‌های دو سال گذشته دولت یازدهم برای آشتی دادن دوباره آنها با بازار نیز نتوانسته راه به جایی ببرد. هر قدر تلاش‌های دولت بیشتر می‌شود اقبال خانه سازان هم برای ورود دوباره به بازار آب می‌رود.

براساس گزارش اخیر مرکز آمار، روند کاهشی ساخت‌و‌ساز به خود روندی کشوری گرفته و البته همچنان در میان تمام شهرهای بزرگ، اوضاع پایتخت نگران‌کننده‌تر است. ایسنا گزارش کرده «طی سال گذشته بیش از 10 هزار پروانه احداث ساختمان از سوی شهرداری‌های شهر تهران برای ساخت بیش از 83 هزار واحد مسکونی صادر شده است که این میزان نسبت به سال پیش از آن به بیش از نصف کاهش یافته است». آماری که پیش از این نیز فصل به فصل از سوی مرکز آمار ایران ارائه شده بود و مشخص می‌کرد فعلاً سرمایه‌گذاران علاقه چندانی به ساخت‌ واحدهای جدید ندارند.

هرچند کارشناسان بخشی از این کاهش ساخت وسازها را به عملکرد سال‌های گذشته نسبت می‌دهند و خالی باقی ماندن تعداد قابل توجهی از واحدهای مسکونی نوساز در سال‌های گذشته را عاملی برای نبود انگیزه در ساخت واحدهای جدید قلمداد می‌کنند اما قطعاً سهمی از این کاهش اقبال نیز به شرایط بازار و رکود طولانی‌مدت در تقاضا باز می‌گردد.
هرچند وزیر راه و شهرسازی از همان روزهای ابتدایی دولت اعلام کرده هدف اصلی خود را تنها به یک بخش خلاصه نخواهد کرد و اگر بناست تقاضا رونق پیدا کند، باید برای عرضه نیز برنامه‌ریزی کرد اما به نظر می‌رسد مدیریت همزمان هر دو حوزه در کنار هم قدری دشوار‌تر از آنچه از قبل به نظر می‌رسید، باشد.

این موضوع باعث شده مشاوران آخوندی به طرح‌های جدید نیز توجه نشان دهند، طرح‌هایی که هرچند پیش از این شبیه به آنها اجرایی شده است اما شاید بتوان انتظار داشت با رفع برخی دغدغه‌ها درباره آن دوباره در دستور کار قرار گیرد.یکی از این برنامه‌ها که البته تا نهایی شدن راهی طولانی دارد، بحث ساخت مسکن اجتماعی به دست غیر‌دولتی‌هاست. این مسکن که از ابتدای دولت صحبت درباره آن آغاز شده و هرچند به شکلی محدود کلید خورده اما هنوز در بین مردم شناخته شده نیست و می‌تواند وجه مصالحه‌ای باشد بین خانه‌سازان و بازار مسکن. 

براساس صحبت‌هایی که معاون وزیر راه و شهرسازی کرده دولت در طرح مسکن اجتماعی قصد ورود مستقیم و ساخت کارفرمایانه واحدها را ندارد، بلکه به دنبال آن است که با نهایی کردن سیاست‌های لازم اجرای پروژه‌ها را به دست بخش‌خصوصی بسپارد، طرحی که اگر اما و اگرهای آن رفع شود از سوی کارشناسان نیز با دیدی مثبت دنبال می‌شود.

دولت ایرادات مسکن مهر را حل کند

یک کارشناس اقتصاد مسکن معتقد است همان‌طور که در سابقه تاریخی صنعت ساختمان نیز وجود دارد، بازار هرگز نسبت به ورود مستقیم دولت به خانه‌سازی واکنش مثبتی نشان نداده و درصد قابل توجهی از طرح‌های این چنینی نیز به همین دلیل در رسیدن به اهداف‌شان ناکام مانده‌اند. احمدرضا سرحدی در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، تصریح کرد: طرح مسکن اجتماعی مانند دیگر برنامه‌های این‌چنینی از سوی دولت و با هدف خانه‌دار کردن اقشار کم درآمد جامعه نهایی شده و در دل خود ظرفیت مطلوبی دارد.

وی ادامه داد: البته این مسئولیت دولت است و تنها باید از سوی حاکمیت پیگیری شود، از این رو تاکنون بخش‌خصوصی در آن فعالیتی نداشته ‌است. اگر در برنامه‌ریزی‌های جدید نیز هدف بر استفاده از توان بخش‌خصوصی است باید به دقت عرصه وظایف حاکمیتی و فعالیت‌های بخش‌خصوصی را از یکدیگر تفکیک کرد.

این کارشناس مسکن با اشاره به لزوم شفاف شدن شرایط برای مشارکت بخش‌خصوصی در طرح مسکن اجتماعی تأکید کرد: اگر دولت می‌خواهد اجرا را به غیر‌دولتی‌ها بسپارد، باید یا زمین را به شکل رایگان در نظر بگیرد یا هزینه مربوط به آن را بدهد. مصالح ساختمانی و دیگر مراحل مربوط به ساخت خانه نیز باید از طرف وزارت راه و شهرسازی تعیین‌تکلیف شود.

سرحدی با بیان اینکه تجربه‌ای شبیه به این طرح در دولت قبل و در قالب مسکن در دستور کار قرار گرفته است، ‌عنوان کرد: طرح مسکن مهر در اساس خود طرحی مثبت و مهم تلقی می‌شد اما این برنامه در عرصه عمل نتوانست انتظار‌ها را برآورده کند. مکان‌یابی غلط، برنامه‌ریزی غلط و بازاریابی غلط باعث شده آنچه در نهایت اتفاق افتاد با آنچه در اهداف ابتدایی مطرح بود، فاصله بگیرد. اگر دولت یازدهم قصد دارد مسکن اجتماعی را گسترش دهد باید با کنار زدن اشتباهات مسکن مهر، روی محسنات آن تأکید کند.

این صحبت‌ها نشان از آن دارد که می‌توان روی برنامه جدید دولت برای تحرک بخشی به عرضه مسکن حساب کرد، هرچند تا رسیدن به هدف نهایی اجرایی راه درازی باقی مانده است. اگر بتوان تجربه سال‌های گذشته و فعال کردن بخش قابل توجهی از انبوه‌سازان را در طرح مسکن مهر تکرار کرد و البته با بستن قراردادهایی شفاف مایحتاج سرمایه‌گذاران را نیز به‌موقع تأمین کرد می‌توان به این امید داشت که بار دیگر روند ساخت خانه‌های جدید رونق بگیرد، اگر خانه‌سازان خود برای واحدهای جدید برنامه‌ریزی نمی‌کنند شاید بهتر این باشد که دولت خود آستین بالا زده و به آنها پروژه معرفی کند.