دوره پس از نفت در انتظار خاورمیانه

با کاهش بی‌سابقه قیمت نفت، کشورهای صادر‌کننده مواد پتروشیمی در خاورمیانه به دنبال ایجاد تغییر در اقتصاد خود هستند تا بتوانند شوک کم شدن درآمد نفتی را تحمل کنند و برای آینده‌ای بدون سوخت‌های فسیلی آماده شوند. قیمت نفت در روز جمعه با 7 درصد افزایش به بالای 31 دلار رسید. اما این افزایش در قبال قیمت هر بشکه نفت 114 دلار در ماه ژوئن سال 2014 اصلا قابل توجه نیست. بنابراین و با توجه به شرایط موجود موضوع عدم اتکا و وابستگی به درآمد نفتی امری حیاتی برای کشورهای نفت‌خیز حوزه خاورمیانه است. سهیل بن محمدالمزروعی، وزیر انرژی امارات متحده‌عربی روز جمعه و در حاشیه اجلاس داووس به شبکه خبری سی‌ان‌بی‌سی گفت: ‌«‌در امارات متحده عربی ما به دنبال متنوع کردن منابع درآمد هستیم. ما در حال توسعه اقتصاد خود بوده و هر ساله شاهد رشد بخش اقتصاد غیرنفتی هستیم.»

وی همچنین اضافه کرد که دولت امارات متحده‌عربی در حال بررسی توسعه اقتصاد با هدف کاهش تأثیر نوسان قیمت نفت بر بودجه این کشور است. ‌«‌ما در حال سرمایه‌گذاری در خارج از امارات هستیم و من فکر می‌کنم امکان گذر از وابستگی به درآمد نفتی در بودجه وجود دارد.»عربستان‌سعودی، قدرتمندترین عضو گروه تولید‌کننده نفت اوپک، به‌عنوان بزرگ‌ترین مقصر سیر نزولی قیمت نفت معرفی شده است. کشورهای عضو اوپک تصمیم گرفته‌اند تا از هر نوع کاهش تولید خودداری کنند.

 این استراتژی کشورهای عضو اوپک برای فشار آوردن به کشورهای تولید‌کننده نفت است که عضو گروه اوپک نیستند و برای تولید نفت باید هزینه بیشتری بپردازند. با این حال این سیاست افزایش تولید، به کشورهای عضو اوپک هم صدمه وارد کرده است. برخی کشورهای تولید‌کننده نفت در خلیج‌فارس  (عربستان، کویت، بحرین، قطر و امارات متحده عربی) درصدد هستند برای نخستین‌بار با پایین آمدن قیمت نفت و کاهش درآمد، مالیات فروش تعریف کنند. به علاوه برخی از این کشورها از جمله امارات متحده عربی یارانه‌های سوخت را که برای مدت‌های طولانی به شهروندان خود عرضه می‌کردند، برداشته‌اند.

یکی از عواملی که در تعیین قیمت نفت تاثیرگذار بوده، رفع تحریم‌های اقتصادی ایران است. البته به گفته برخی متخصصان در تاثیر رفع تحریم‌ها بر کاهش قیمت نفت بیش از حد اغراق شده ‌است. محمد نهاوندیان، رئیس دفتر حسن روحانی رئیس جمهور ایران، در اجلاس داووس گفته است که تهران هنوز درصدد است میزان نفت تولیدی خود را به میزان مشابه دوران قبل از تحریم برساند. قرار است ایران روزانه 500 هزار بشکه نفت بیشتر به بازارهای جهانی صادر کند. تاثیر آنی اعلام این تصمیم پایین رفتن قیمت نفت به بشکه‌ای زیر 28 دلار بود.

خالد الرمیحی، رئیس اجرایی هیات توسعه اقتصادی بحرین طی اجلاس داووس به چالش‌هایی که کشورهای خاورمیانه با آن روبه‌رو هستند اشاره کرد و در عین حال گفت که این چالش‌ها می‌توانند فرصت‌های مناسبی را برای تغییر ایجاد کنند. «این منطقه با چالش‌های بی‌شماری روبه‌رو است.» قیمت نفت تا 70 درصد افت داشته و اقتصادهای منطقه در مورد بودجه سالانه مالی‌شان با مشکل روبه‌رو هستند. به این مشکلات چالش‌های جمعیتی و بیکاری جوانان را هم اضافه کنید که چیزی بالای 30 درصد است، در نهایت مشکلی که بیش از همه چیز باید به آن توجه کرد، مشکل امنیتی است.»

الرمیحی می‌گوید: ‌«‌بحرین و کشورهای همسایه‌اش در خاورمیانه می‌توانند از تنوع اقتصادی برخوردار باشند و در زمینه‌های زیرســـاختی در کشــورهای‌شـــان بیشتر سرمایه‌گذاری کنند. ما در اقتصادهای‌مان احتیاج به نوآوری‌های بیشتری داریم و باید راه ایجاد این نوآوری‌ها را پیدا کنیم.»به عقیده وی چالش‌های موجود ‌«‌نعمتی پنهان» است؛ ‌«‌من فکر می‌کنم چرچیل بود که می‌گفت هیچ‌گاه اجازه ندهید یک بحران خوب به هدر برود. من فکر می‌کنم این شرایط یک فرصت بی‌سابقه برای تغییر است.»