کاهش محوریت وسایل شخصی، ترکیب سکونت و ایستگاه / حمل و نقل هوشمند شهرهای ایران را متحول می کند

 برنامه ريزي فضای ايستگاه های ترانزيت، ترکيب کاربری زمين و احداث مجتمع های ايستگاهی سه هدف عمده ای است که در طول سال های گذشته مدیران شهری در بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان تلاش کرده اند برای رسیدن به آن برنامه ریزی کنند، اهدافی که تحقق شان از یک سو می تواند به کاهش قابل توجه مصرف سوخت منجر شود و از سوی دیگر حمل و نقل عمومی را از ساختار سنتی به مدلی هوشمند و کاربردی بدل می کند.

آلودگی هوا در طول سال های گذشته به عنوان معضلی جدی در بسیاری از شهرهای ایران مطرح بوده و هرچند از سوی نهادهای ذی ربط تلاش شده لااقل چاره ای برای برطرف کردن معضلات در کوتاه مدت فراهم شود، اما همچنان سال به سال به تعداد روزهایی که هوا در شهرهای بزرگ ایران آلوده است افزوده می شود.

عبور از این شرایط سخت قطعا نیاز به تغییر رویه جدی در حمل و نقل درون شهری و حتی برون شهری دارد. با وجود آنکه خطوط مترو و اتوبوس های سریع السیر شهری در تهران رشد قابل توجهی را در طول سال های گذشته تجربه کرده اند اما هنوز آنچه رقم خورده با اهداف در نظر گرفته شده فاصله ای طولانی دارد و اصلی ترین نشانه در اثبات این فاصله قطعا ترجیح بخش قابل توجهی از شهروندان در استفاده از وسایل نقلیه شخصی است.

برای عبور از این فضا طرحی در شهرهای مختلف جهان در دستور کار قرار گرفته که از آن به TOD یاد می شود. این سیستم که تلاشی جدی برای ترکیب زندگی شهری با شیوه های مختلف حمل و نقل دارد در ایران نیز در رابطه با برخی از ایستگاه های مترو به کار گرفته شده و صحبت از به کار گیری آن در دیگر بخش ها وجود دارد.

اساس شیوه TOD روی دو محور مجزا قرار دارد. موضوع نخست به محوریت یافتن سیستم حمل و نقل عمومی در تراکم جمعیت اختصاص دارد. در صورتی که ایستگاه های مترو و دیگر خطوط حمل و نقل شهری در محیطی قرار گیرند که نزدیک ترین فاصله را تا محیط های پر جمعیت شهری داشته باشند، بخش قابل توجهی از دغدغه های مردم در استفاده از این خطوط بر طرف خواهد شد.

محور دیگر این تفکر به قرار گرفتن مراکز اقتصادی و فعال کردن سرمایه گذاران در این حوزه  ها منجر می شود، شیوه هایی که از یک سو بخشی از توسعه حمل و نقل عمومی را تامین می کنند و از سوی دیگر تردد غیر الزامی در سطح شهر را به حداقل می رساند، موضوعی که نیاز امروز کلان شهرهای ایران است و شاید امکان گسترش آن بتواند انقلابی جدی در این عرصه به وجود آورد.

راه آهن TOD را کلید زده است

قائم مقام شرکت راه آهن معتقد است با توجه به این که تجربه TOD در ایران جز مواردی محدود در مترو اجرایی نشده، امری زمان بر و حساس و دقیق خواهد بود و هرچند راه آهن اجرای آن را کلید زده اما این نیاز وجود دارد که صبر و تحمل کار اجرایی شود.

احمد خدایی در گفت و گو با فرصت امروز تصریح کرد: یکی از کارهایی که شرکت راه آهن سال گذشته اجرایی کرده ورود یک مشاور بین المللی فرانسوی به بحث باز طراحی ایستگاه های ریلی بود که یکی از اصلی ترین محورهای آن ورود به بحث TOD و جذب سرمایه گذاران لازم در این زمینه است.

به گفته وی این موضوع تجربه ای جهانی و موفق است که تقریبا در تمامی ایستگاه های شهرهای توسعه یافته اجرایی شده و در ایران نیز می توان همین مسیر را طی کرد. در حال حاضر ایستگاه تهران به عنوان طرح ابتدایی مطرح بوده اما در دیگر شهرها مانند اصفهان نیز ظرفیت بالایی وجود دارد. با جذب سرمایه گذار و ورود به اجرای طرح هایی چون ساخت مراکز تجاری و رفاهی می توان انتظار داشت این برنامه در ایران نیز با قدرت و جدیت بیشتری دنبال شود.

مرتضی دلخوش کارشناس مسائل اقتصادی نیز در گفت و گو با فرصت امروز به اهمیت برنامه ریزی جدی در تغییر رویکرد حمل و نقل شهری و حومه ای اشاره کرد و گفت: تجربه سال های گذشته به خوبی نشان داده اتکای صرف روی درصد رشد خطوط حمل و نقل بدون آنکه کارایی آنها ثابت شده باشد نمی تواند کارایی خاصی پیدا کند و از این رو نیاز به یک انقلاب فکری در این زمینه و تغییرات ساختاری وجود دارد.

به گفته وی با توجه به فضایی که پس از اجرای برجام در ایران به وجود آمده امکان آن وجود دارد که از تجربیات کشورهای توسعه یافته بهره گیری شود. کشوری مانند فرانسه که ایستگاه های حمل و نقل شهری را به جزئی از زندگی مردم تبدیل کرده یکی از بهترین نمونه هایی است که در این زمینه برای ایران کاربرد جدی خواهد داشت.

دلخوش افزود: در کنار افزایش کمیت، در حوزه کیفی نیز باید اقدامات جدی صورت گیرد. اینکه خطوط حمل و نقل ما ظرفیت پایینی برای جابجایی مسافر دارند یا با سرعت کمی در قیاس با نمونه های خارجی خود حرکت می کنند، قطعا در ارزیابی های نهایی مردم در به کارگیری این شیوه نقشی مهم ایفا کرده است.

این کارشناس بهبود ساختار ابتدایی را مقدمه ای برای جذب سرمایه گذاران جدید عنوان کرد و گفت: وقتی اقبال نسبت به این شیوه  افزایش یابد، امکان سرمایه گذاری جدید برای بخش خصوصی داخلی و خارجی نیز فراهم خواهد شد و در نتیجه طرح های توسعه ای جدید با منابعی ساخته خواهند شد که دولت زیر بار آنها نرفته است.

هرچند هنوز حمل و نقل شهری در ایران فاصله ای جدی با اهدافی دارد که در طول سال های گذشته مطرح بوده و این امر مسائل و مشکلاتی اساسی در این زمینه به وجود آورده است اما گام های ابتدایی که در ایستگاه های مترو تهران برداشته شده و از یک سو خدمات را به تراکم شهر اضافه کرده و از سوی دیگر راه را بر مراکز اقتصادی گشوده است، مسیری است که می تواند در دیگر حوزه ها نیز پیگیری شود و آنچه به حمل و نقل هوشمند مشهور است را به شهرهای ایران وارد کند.

ارتباط با نویسنده: j.hashemi1992@gmail.com