حمایت از تولید؛ سدی بر سر راه قاچاق

قاچاق کالاهای مختلف به کشورمان موضوع تازه‌ای نیست و متأسفانه در سال‌های اخیر این پدیده بسیار گسترده‌تر شده است و در این میان مبادی غیر‌قانونی مختلفی برای ورود این کالاها به کشور وجود دارد که یکی از آنها اسکله‌های غیرمجاز است. این در حالی است که توسعه قابل توجه قاچاق کالاها به کشور علاوه بر آثار اقتصادی و اجتماعی بی‌شماری که برجا می‌گذارد، به‌طور مستقیم تولید داخلی را با لطمات سنگینی مواجه می‌کند. همان‌طور که پرواضح است قاچاق کالا برای تولید داخلی کمرشکن است و به‌طور جدی یک تهدید برای تولیدکنندگان است. طبیعتا در شرایطی که قاچاق از طریق مبادی مختلف و از جمله اسکله‌های غیرمجاز تا این اندازه رونق دارد، نمی‌توانیم صادرات موفق نیز داشته باشیم.

همچنین یکی از عواملی که از رونق گرفتن کسب‌وکار در کشور جلوگیری می‌کند، قاچاق کالاهای مختلف از مبادی غیرقانونی است، زیرا کالاهای قاچاق بدون پرداخت هیچ‌گونه عوارض گمرکی و به قیمت بسیار پایین وارد کشور می‌شوند و در چنین شرایطی اصولاً فضایی برای ایجاد کسب‌وکارهای جدید به وجود نمی‌آید و به همین نسبت هم اشتغال‌زایی انجام نمی‌شود و هم تولید داخلی روزبه‌روز ضعیف و ضعیف‌تر می‌شود.

این در حالی است که قطعاً اگر مشکلات و معضلات پیش‌روی تولیدکنندگان که یکی از آنها قاچاق است، حل شود هم به اشتغال‌زایی و توسعه صادرات از کشور کمک خواهد کرد و هم واحدهای تولیدی یکی پس از دیگری دچار مشکلات متعدد نخواهند شد. قاعدتاً اگر مشکلات واحدهای تولیدی حل شود، تولیدات آنها قابلیت رقابت با کالاهای وارداتی به کشور و همچنین کالاهای قاچاق را خواهند داشت و حتی تولیدات آنها می‌تواند مزیت‌های صادراتی را برای کشور به وجود آورد. البته علاوه بر قاچاق، واحدهای تولیدی با موانع و معضلات دیگری هم دست به گریبان هستند که تأمین مواد اولیه و سرمایه در گردش از جمله آنهاست. تمام این مسائل و مشکلات در کنار معضل قاچاق موجب شده که همواره تولیدکنندگان گلایه مندی‌های جدی در مورد بی‌توجهی به بخش تولید داشته باشند.

اما در مورد این موضوع که به چه دلایلی تا این اندازه ورود کالاهای قاچاق از مبادی مختلف و از جمله اسکله‌های غیرمجاز رونق دارد، باید ابتدا این موضوع را در نظر بگیریم در شرایطی که در کشورمان به مقوله صادرات اهمیت چندانی داده نمی‌شود، قاعدتاً ورود کالاهای قاچاق نیز بعضاً کم اهمیت تلقی می‌شود. همان‌طور که می‌دانید صادرات محصولات و کالاهای تولید داخل از جمله نیازهای اساسی کشورمان است و در مورد حمایت از صادرات و صادرکنندگان نیز شعارهای زیادی داده می‌شود اما مسئله این است که باوجود این موضوع هنوز مشکل صادرکنندگان با گمرک در مورد تعیین ارزش واقعی صادرات حل نشده است. بنابراین در شرایطی که ارزش واقعی صادرات که در اختیار خودمان است، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که ارزش واقعی واردات و به‌ویژه میزان واقعی قاچاق که به شکل پنهانی انجام می‌شود را در اختیار داشته باشیم. پس یکی از مسایلی که موجب حجم وسیع قاچاق به کشورمان شده همین بی‌اطلاعی یا کم اطلاعی از میزان واقعی کالاهایی است که از مبادی غیرقانونی وارد کشورمان می‌شود.

در حال حاضر در بسیاری از کشورهای همسایه قاچاق به شکل قابل توجهی کنترل شده است؛ به این دلیل که در این کشورها ارزش‌گذاری واقعی در مورد واردات انجام شده و اصولاً زیرساخت‌های اساسی به‌گونه‌ای چیدمان شده که از این پدیده شوم جلوگیری می‌کند و این در حالی است که در کشورهای همسایه مرزهای آبی بسیار گسترده‌ای وجود دارد. در کشور ما نیز باید زیرساخت‌های اساسی با الگوبرداری از کشورهای موفق در زمینه قاچاق چیدمان شود. همچنین باید برای مقابله با قاچاق، عوارض کالاهای وارداتی به‌گونه‌ای در نظر گرفته شود که منجر به فعالیت و رونق واحدهای تولیدی شود. در این صورت قطعاً مقوله قاچاق را نخواهیم داشت. زیرا زمانی که هزینه تولید شده در واحدهای تولیدی به‌گونه‌ای باشد که قیمت کالاهای تولید داخل کمتر از کالاهای وارداتی و کالاهای قاچاق باشد، دیگر برای قاچاقچی استمرار این کار صرفه نخواهد داشت، اما متاسفانه در حال حاضر قاچاق برای قاچاقچیان بسیار می‌صرفد.

اما تلقی برخی این است که برای جلوگیری از قاچاق کالا از مبادی مختلف و از جمله اسکله‌های غیرمجاز باید نظارت و کنترل نهادهایی مانند نیروی انتظامی شدیدتر شود اما به نظر من تاکنون هم بیش از حد نیروی انتظامی را درگیر این موضوع کرده ایم. در واقع اگر به جای گسترش کنترل‌ها و نظارت‌های انتظامی یک سیاست‌گذاری درست و صحیحی در زمینه مبارزه با قاچاق کالا و به‌ویژه از طریق اسکله‌های غیرمجاز وجود داشته باشد هم هزینه مبارزه با این پدیده کاهش خواهد یافت و هم نیروهای انتظامی بیش از آنچه که وظیفه شان است، درگیر این موضوع نخواهند شد. به‌طورکلی برای مقابله با قاچاق باید به سیاست‌گذاری صحیح و اقدامات صحیح در واردات کالاها و مواد اولیه و حمایت از واحدهای تولیدی متوسل شد. اگر واحدهای تولیدی به معنای واقعی مورد حمایت قرار بگیرند و از ظرفیت‌های موجود در واحدهای تولیدی به شکل درست و منطقی استفاده شود، قطعاً مانع بزرگی بر سر راه قاچاق به کشور خواهد بود.

* عضو سابق هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران