توسعه فرودگاه‌ها در گرو پرداخت بدهی ایرلاین‌ها

بیانیه سیاسی لوزان در شرایطی امیدهای کشور برای خارج شدن از بند تحریم‌ها را به‌شدت افزایش داد که شاید در میان تمام صنایع اقتصادی خرد و کلان کشور صنعت هواپیمایی ایران بیش از همه به این تنفس تازه نیاز داشت. موج تحریم‌هایی که حالا 36 ساله شده است در حالی برای هواپیماهای ایرانی عرصه را تنگ کرده‌اند که شاید بسیاری از ناوگان‌های فعال بین‌المللی در حالت عادی زیر چنین فشاری توان بقا نداشتند. حالا و با افزایش احتمال کنار رفتن تحریم‌ها و حتی وعده وزیر راه و شهرسازی مبنی بر ازسرگیری مذاکرات با شرکت‌های دست اول هواپیماسازی به نظر می‌رسد آنچه روند جدا شدن صنعت هوایی ایران از انزوا را کند می‌کند نه فشار تحریم‌ها که مشکلات داخلی است. ایرلاین‌های ایرانی به این دلیل که در طول سال‌های گذشته تحت فشارهای شدید اقتصادی قرار داشته‌اند، درصورتی‌که کمکی از جانب دولت دریافت نکنند نه‌تنها برای وارد کردن هواپیماهای جدید با معضلات گسترده روبه‌رو خواهند بود که حتی برای گذران خرج‌های معمول‌شان نیز مشکل خواهند داشت. 

یکی از هزینه‌های جاری ایرلاین‌ها که در شرایط عادی هیچ محدودیتی در پرداخت آنها وجود ندارد خدمات فرودگاهی است. ایرلاین‌های ایرانی در شرایطی تا چند سال قبل به شکل ماهانه عوارض مربوط به خدمات را پرداخت می‌کردند که بالا گرفتن فشارهای مالی از یک‌سو و افزایش چندبرابری نرخ خدمات از سوی دیگر باعث ایجاد معوقات چند صد میلیارد تومانی شده است. این معوقات که پای وزیرراه را نیز به موضوع باز کرده حالا به مرحله تقسیط رسیده است تا با پا درمیانی آخوندی اختلاف چندین ساله شرکت فرودگاه‌ها با ایرلاین‌های داخلی بر سر موضوع خدمات فرودگاهی حل شود. البته در کنار آن بحث بدهی 700‌میلیارد تومانی چند ایرلاین به شرکت پخش فرآورده‌های نفتی نیز موضوعی دیگر است که باید در آینده‌ای نزدیک تعیین‌تکلیف شود.

3 ایرلاین در صدر فهرست بدهکاران

مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور هوانوردی معتقد است تقسیط بدهی‌ها تنها بخشی از مشکلات مربوط به بدهی‌های معوقه را حل می‌کند و اگر بناست عملیات هوانوردی این ایرلاین‌ها در آینده نیز ادامه یابد باز هم شاهد افزایش این مطالبات خواهیم بود. محمدعلی ایلخانی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» از سه ایرلاین ایران‌ایر، ماهان و آسمان به‌عنوان بدهکارترین ایرلاین‌ها به شرکت فرودگاه‌ها معرفی کرد و گفت: ‌این مطالبات معوق تا حدی افزایش یافته‌اند که پرداخت آنها برای بعضی شرکت‌های هواپیمایی امکان‌پذیر نیست. ایران‌ایر برای پرداخت بخشی از این پول چک‌دو‌ساله تحویل داده و آسمان هنوز برنامه‌ای برای پرداخت این دیون ارائه نکرده است. سرپرست سابق شرکت فرودگاه‌های کشور با اشاره به نیاز فرودگاه‌ها به توسعه و رشد و جذب سرمایه‌گذاران جدید تصریح کرد: در شرایطی که اکثریت فرودگاه‌های ما زیان‌ده هستند، پرداخت به‌موقع این مطالبات معوق می‌تواند بخش مهمی از مشکلات جاری فرودگاه‌ها را حل کند.

این صحبت‌ها روی دیگری نیز دارد. ایرلاین‌ها در سال‌های گذشته بارها اعلام کرده‌اند افزایش قابل‌توجه نرخ خدمات فرودگاهی شرایط را برای آنها دشوار کرده و توان پرداخت را از آنها دریغ کرده است. در کنار آن فشار مربوط به ارزان نگه داشتن بلیت پروازهای داخلی هزینه‌ها را به‌شدت با درآمدها مماس کرده و امکان سودآوری را از میان برده است. علیرضا بحیرایی، کارشناس مسائل هوایی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» به فشار تحریم‌ها در حوزه ارزی اشاره می‌کند و معتقد است نمی‌توان از ایرلاین‌هایی که تمام هزینه‌های‌شان در فضای بین‌المللی ارزی است توقع درآمد ریالی داشت و البته توان آنها در بازپرداخت بدهی‌های‌شان را نیز از بین نبرد.

به گفته وی در شرایطی که در سال‌های ابتدایی دهه 50 کلیه وسایل و قطعات مربوط به هواپیما معاف از گمرک بودند، حالا ورود هر قطعه جدید نیاز به عبور از مراحل گسترده‌ای دارد که هزینه‌ها را به‌شدت افزایش می‌دهد. به این شرایط باید تحریم‌ها و گرانی قابل توجه قطعات برای ایرلاین‌های ایرانی را نیز اضافه کرد که کار را به‌شدت دشوار می‌کنند. بحیرایی تنها راه برون‌رفت از شرایط فعلی را آزاد کردن نرخ بلیت هواپیما دانست و گفت: اگر بخواهیم شرکت‌های هواپیمایی را با شرایط امروز سازگار کنیم باید این اجازه صادر شود که نرخ بلیت افزایش یابد در غیر‌این صورت تمام راه‌حل‌ها کوتاه‌مدت خواهد بود. وقتی از یک ایرلاین می‌خواهیم به منطقه‌ای سفر کند که نه مسافر دارد و نه توجیه مالی، باید حداقل این امکان باشد که قیمت بلیت‌ها درآمد را تضمین کند.

هرچند شرکت فرودگاه‌ها برای توسعه محیط‌های تحت مدیریتش نیاز به تامین حداقل هزینه‌ها را دارد و ایرلاین‌ها نیز برای تدوام حیات‌شان باید منابع مالی حداقلی خود را حفظ کنند اما به نظر می‌رسد در شرایطی که احتمال لغو تحریم‌های هوایی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود باید برای این بدهی‌های چند صدمیلیارد تومانی راه چاره پیدا کرد. هرچند ابتکار آخوندی در نزدیک کردن نظرات دو طرف و بحث تقسیط بدهی‌ها چاره‌ای است که می‌تواند در کوتاه‌مدت مشکلات را حل کند اما برای حل دائمی این موضوع شاید به طرحی جدید نیاز است که دیگر امکان ایجاد این معوقات در آن وجود نداشته باشد.