تلخ است اما حاصل شیرین دارد

شاید کمی عجیب به نظر برسد اگر بگوییم که مصرف قهوه در ایران به زمانی بسیار دورتر از آنکه چای به محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین نوشیدنی پس از آب تبدیل شود باز‌می‌گردد. امروز رشد روز‌افزون مصرف قهوه در میان طیف‌های مختلف جامعه به‌خصوص جوانان، صنعت فرآوری و بسته‌بندی قهوه را به یکی از سودآورترین صنایع تبدیلی کشور بدل کرده است.

به طور کلی مصرف قهوه در ایران و کشور‌های اسلامی از زمان صدر اسلام و پس از ممنوعیت شراب رواج یافت و تقریبا از قرن نهم میلادی به‌عنوان یک نوشیدنی پرطرفدار جای خود را باز کرد. ایرانی‌ها در گذشته قهوه را بیشتر به‌صورت یک دم نوش طبیعی که دارای خواص دارویی هم بوده می‌شناختند. مصرف شراب عربی، شراب اسلامی یا همان قهوه روز به روز رو به فزونی می‌یافت تا زمانی که کاشف‌السلطنه با همان داستان معروف خود بذر چای را از هندوستان به ایران آورد و لاهیجان به‌عنوان قطب چای ایران معرفی شد. در حال حاضر اما سرانه مصرف قهوه در ایران 169/0 فنجان در روز است و از این حیث در رتبه 54 جهان قرار دارد.
کشور‌های ایتالیا، آلمان، اتریش، اسپانیا، پرتغال و سوییس بزرگ‌ترین کمپانی‌های قهوه دنیا را در اختیار دارند و این در حالی است که کشور‌هایی نظیر برزیل، کلمبیا، استرالیا، هند و اندونزی بزرگ‌ترین و مهم‌ترین تولیدکنندگان قهوه دنیا محسوب می‌شوند و بهترین و پرطرفدارترین قهوه‌های دنیا را تولید می‌کنند و همین امر نشان می‌دهد که کشور‌های دیگر هم می‌توانند بدون آنکه تولید‌کننده عمده قهوه باشند در صنعت فرآوری و بسته‌بندی قهوه سرمایه‌گذاری کنند اگر چه در حال حاضر تمام توجه تولید‌کنندگان و فعالان صنعت قهوه کشور معطوف به بازار‌های داخلی است اما این امر دور از دسترس نیست که روزی بتوان با برند ایرانی قهوه را صادر کرد.
آب و هوای ایران مناسب کشت قهوه نیست البته در مناطق جنوبی کشور به دلیل وجود آب و هوای حاره‌ای امکان کشت قهوه وجود دارد اما به خاطر نبود بستر کشت مناسب و آب کافی باید به کلی قید این کار را زد. از طرفی اگر هم امکان کشت قهوه در کشور وجود داشته باشد به گفته بسیاری از کارشناسان این کار توجیه اقتصادی مناسبی ندارد.

فرآوری و تولید قهوه
مهم‌ترین بحث در صنعت فرآوری قهوه ترکیب گونه‌ها و خلق طعم مطلوب از طریق فرآیند بو دادن یا روستینگ است.
به طور کلی سه عامل مهم در طعم و کیفیت قهوه موثر است؛ نخستین عامل مهم نژاد، گونه و کیفیت پرورش قهوه است. عامل مهم دیگر فرآیند روستینگ یا بو دادن قهوه است که مهم‌ترین مرحله از مراحل فرآوری قهوه به حساب می‌آید و بالاخره سومین عامل رسیدن به ترکیب مطلوب مصرف‌کننده و مناسب با ذائقه افراد جامعه و بسته‌بندی زیبا، شیک و استاندارد است. در جریان شناخت طعم و ذائقه، مهم‌ترین مسئله مشخص کردن بازار هدف است، چون در جوامع مختلف با توجه به فرهنگ‌های متفاوتی که وجود دارد تمایل به مصرف نوع و طعم خاصی از قهوه رواج بیشتری
دارد.
میزان سرمایه‌گذاری و شروع فعالیت
برای شروع می‌توانید با چیزی حدود 250 تا 300 میلیون تومان سرمایه کار را آغاز کنید که البته این مبلغ منهای هزینه‌های خرید زمین و ساخت سالن تولید یا اجاره آن است. کار با یک سالن 100 تا 120 متری آغاز می‌شود. برای تجهیز کارگاه به یک ماشین روست برای بو دادن صنعتی (حدود 70 تا 100 میلیون تومان)، ماشین بسته‌بندی مخصوص بسته‌بندی قهوه (حدود 80 تا 120میلیون تومان) و ماشین آسیاب (حدود 20 تا 30 میلیون تومان) نیاز دارید. علاوه بر این هزینه مواد اولیه که همان دانه قهوه به‌صورت خام است را که در حال حاضر حدود شش تا هشت هزار تو مان به ازای هر کیلوگرم در بازار قیمت دارد نیز باید به این مبلغ افزود. همچنین در فرآیند بو دادن موادی مانند مارگارین، شکر و اسانس‌های مختلف با توجه به فرمولاسیون مورد استفاده به قهوه خام افزوده می‌شود که باید در هزینه‌های در گردش محاسبه شود. در ایران معمولا از یک اتاق تست ساده برای سنجش کیفیت و مرغوبیت طعم قهوه استفاده می‌شود که در سطح بین‌المللی این کار در آزمایشگاه‌های مدرن کمپانی‌های بزرگ تولید‌کننده قهوه صورت می‌گیرد. بنابراین نیازی نیست در حال حاضر هزینه‌ای را برای ساخت و تجهیز آزمایشگاه کنترل کیفیت در نظر بگیرید، این امر می‌تواند در برنامه توسعه‌ای بنگاه شما جای بگیرد. برای اداره این کارگاه به پنج تا شش نیروی کار نیاز دارید که شامل یک کارشناس فرآوری یا روستینگ، یک کارشناس میکس و ترکیب، دو تکنیسین بسته‌بندی و یک تستر حرفه‌ای برای کنترل کیفیت محصول (چون در ایران فرآیند تست محصول به‌صورت تجربی انجام می‌شود) است که به طور متوسط ماهانه حدود 10 تا 12 میلیون هزینه حقوق و دستمزد برای شما در بر خواهد داشت. در کارگاهی با این سطح می‌توان ماهانه 5/4 تا پنج تن قهوه تولید کرد که کیلویی 30 تا 60 هزار تومان در بازار قیمت دارد که در نهایت سود 200 درصدی حاصل کار خواهد بود و در طول یک تا دو سال سرمایه شما باز‌می‌گردد. البته شما با این حجم تولید می‌توانید تا 30 درصد از نیاز فعلی بازار را در اختیار بگیرید و بزرگ‌ترین تولید‌کننده قهوه در کشور محسوب شوید.

شرایط بازار و سود احتمالی
فرمولاسیون انحصاری و قیمت بالای تجهیزات پیشرفته در هنر- صنعت فرآوری قهوه سبب شده تا سرمایه‌گذاری برای صادرات این محصول کمی دست نیافتنی و دور از انتظار به نظر برسد اما با این وجود بازار داخلی هم قابلیت‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری در اختیار صاحبان سرمایه قرار می‌دهد. حمید سرتیپ‌زاده، مدیر فروش شرکت هندپرسو و یکی از فعالان بازار قهوه در گفت‌وگو با «فرصت امروز» گفت: در حال حاضرسالانه حدود 200 تن قهوه در کشور مصرف می‌شود که از این میزان حدود 25 درصد به‌صورت محصول نهایی و بسته‌بندی شده از12 کمپانی ایتالیایی، دو شرکت فرانسوی، یک برند امریکایی و یک برند سوییسی وارد کشور می‌شود و مابقی 75 درصد که چیزی حدود 150 تن است در داخل کشور و توسط شرکت‌های داخلی فرآوری و بسته‌بندی و به‌عنوان محصول نهایی وارد بازار می‌شود. وی در ادامه افزود: صنایع نان شیرینی و شکلات، مصرف خانگی و مصارف دارویی از عمده‌ترین موارد مصرف قهوه در کشور به شمار می‌آید. سرتیپ‌زاده در خصوص فضای فعلی بازار نیز گفت: با توجه به اینکه طی دو سال گذشته استقبال از مصرف قهوه افزایش چشمگیری داشته و شرایط خوبی بر بازار حاکم شده در حال حاضر فضا برای کار شرکت‌های جدید بسیار مناسب‌تر از گذشته است.

فرصت‌ها، تهدید‌ها و توصیه فعالان بازار
بازار رو به رشد قهوه در ایران خود مهم‌ترین فرصت سرمایه‌گذاری در این صنعت نو پا در کشور به حساب می‌آید. سرتیپ‌زاده با بیان این مطلب افزود: از سوی دیگر تهدید‌هایی هم در بازار برای تازه‌وارد‌ها وجود دارد که مهم‌ترین آنها ناهمگنی بازار و فرصت‌سوزی‌هایی است که به دلیل فضای رقابتی در بازار برای از میدان به در کردن رقبا صورت می‌گیرد. وی خاطر نشان کرد: تازه‌وارد‌ها با شناخت کافی و کارشناسی شده وارد بازار شوند و حتما با دانش تئوری و عملی مناسب برای ورود به بازار اقدام کنند. وی در پایان گفت: در شرایط فعلی با نسلی مواجهیم که به‌صورت ناخودآگاه در مقایسه با نسل قبل از خود کشش بیشتری برای مصرف قهوه دارد بنابراین فرصت خوبی فراهم است تا فرهنگ‌سازی مناسبی در خصوص مصرف این نوشیدنی پر طرفدار در بین نسل جوان صورت پذیرد.