بحران آب و آمایش سرزمین

هر کارشناسی که درباره مسائل حیاتی و اساسی ایران چون آب و کشاورزی بیندیشد، مدام باید افسوس بخورد و اظهار تاسف کند. افسوس به خاطر فرصت های بزرگ از دست رفته و تاسف از خطاها و اشتباهات گذشته و حال که البته یکی دو تا نیستند و لیست بلندبالایی را شامل می شوند.

یکی از آن مقولات استخوان دار که واقعا محل افسوس و اظهار تاسف مکرر و شدید است، موضوع و مقوله بسیار مهم و حیاتی «آمایش سرزمین» است که با گذشت حدود 40 سال از طرح جدی آن در محافل و مجالس و با وجود مواد قانونی محکم و مستمر و تصویب در دستگاه های تصمیم گیر کشور چون مجلس شورای اسلامی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و... ملت ایران از داشتن طرحی مدون و جامع محروم مانده است.

این جمله را که 40 سال قبل باید مسئولان طراز اول کشور می گفتند، اکنون (سال 95) وزیر نیروی دولت یازدهم می گوید: «نباید اجازه دهیم هر محصولی در هر نقطه از کشور کشت شود.» اشاره آماری فقط به چند نقطه و موضوع کلیدی، میزان خسارتی را که ملت ایران از نداشتن طرحی مدون، جامع و کارشناسی شده از «آمایش سرزمین» متحمل می شود، بازگو می کند. (خوانندگان محترم را دعوت می کنیم به مطالعه گزارش نویسنده با عنوان «آمایش سرزمین طرحی غریب در محیط ایران»).

- از 125 میلیون هکتار از عرصه هایی که به انجام عملیات آبخیزداری نیاز دارد، تاکنون فقط در 26میلیون هکتار آن، عملیات آبخیزداری صورت گرفته است.

- حدود 90درصد از جمعیت کشور در 45درصد از وسعت جغرافیایی ایران زندگی می کنند و 10درصد باقیمانده، 55درصد از بقیه سرزمین را برای سکونت برگزیده اند. (البته تعیین دقیق میزان قدرت اختیار برای برگزیدن منطقه زندگی قابل مطالعه است).

- فقط 5درصد از کل جمعیت حدود 80میلیون نفری ایران در سواحل جنوبی کشور زندگی می کنند، درحالی که این رقم در مقیاس جهانی در کشورهای حاشیه دریاها حدود 50درصد است.

- بنا بر یک گزارش موثق، تاکنون 200هزار میلیارد تومان صرف سازه های آبی کرده ایم (ظرف 30 سال گذشته) درحالی که برای اتمام سازه های نیمه تمام آبی و آبرسانی کشور 500هزار میلیارد تومان دیگر باید هزینه شود. با توجه به اینکه بودجه آبی کشور در سال 95، 5هزارمیلیارد تومان است، بنابراین اتمام پروژه های نیمه تمام آبی ایران، یکصد سال به طول می انجامد! مگر آنکه سال به سال این بودجه دو برابر شود.

- ذکر موارد بسیار دیگر را به یادداشت های آینده موکول می کنیم و در پایان یادآور می شویم: تمامی این نواقص، نارسایی ها، ناکارآمدی ها، کمبودها و... همگی در اتحادی نامقدس، پدیده نگران کننده «بحران آب» را در ایران موجب شده اند. حال مدیریت این بحران، فقط یک راه حل ساده ندارد که گاهی از گوشه و کنار شنیده می شود. به دنبال راه های فوری، موقتی و مقطعی هم نباشید که چاره ساز نیست. نجات از این مخمصه بزرگ، راه حل های متفاوت، گوناگون و اساسی و ریشه ای می طلبد. با مطلق نگری و ساده اندیشی راه به جایی نخواهیم برد. باز هم سخن خواهیم داشت. ان شاءالله...

روزنامه نگار قدیمی و تحلیلگر مسائل آب ایران