بازار آثار موسیقی در انتظار نسیم نوروزی

موسیقی درحال حاضر اوضاع خوبی ندارد و نیازمند مداواست، البته روی این سخن متوجه شرکت‌هایی است که در حوزه تهیه، تولید و بخش آثار صوتی فعال هستند. سال هاست در صنعت موسیقی هیجان بسیار بالا و پایین یک اثر دیده نمی‌شود و همه‌چیز روند بسیار معمولی را سپری می‌کند. شاید مهم‌ترین عامل آن، عدم رعایت کپی‌رایت باشد. اینکه یک اثر را بتوان بدون پرداخت هزینه دانلود کرد، عادتی در فرهنگ عامه مردم شده که به جای پرداخت حقوق مولف و رشد کسب‌و‌کار و رونق اقتصادی شرکت‌های ناشر آثار موسیقایی، ترجیح می‌دهند اثر را به هر نحو ممکن و رایگان به دست آورند؛ اثری که برای تهیه و تولید آن هزینه‌های بسیاری پرداخت شده است. سال هاست که هنرمندان از نپیوستن ایران به «پیمان برن» (کپی رایت جهانی) آسیب دیده و شکایت دارند اما به دلایل نامعلومی، ایران همواره از پیوستن به این معاهده و به رسمیت شناختن قانون کپی رایت که همانا معادل به رسمیت شناختن حقوق هنرمندان است، سر باز زده و در واقع بر استفاده‌های غیرقانونی از آثار هنرمندان اگر صحه نگذاشته باشد در برابر آن سکوت اختیار کرده است.
همین امر سبب شده تکثیر غیرقانونی آثار هنرمندان آسیب‌های جدی را بر صنعت موسیقی کشور وارد آورد، البته وعده‌های دولتی داده شده برای برخورد با عاملان ترویج آثار کپی رایت هنوز محقق نشده است. اگر بخواهیم مجموعه عواملی را که موجب عدم رونق کسب‌و‌کار شرکت‌های تهیه، تولید و پخش آثار صوتی می‌شود برشمریم می‌توان به عدم رعایت کپی رایت، عدم حمایت‌های دولتی جدی، عدم برخورد با متخلفان، بالا بودن هزینه‌های تولید، بالا بودن هزینه‌های پخش، عدم معافیت مالیاتی و همچنین وجود توزیع اشاره کرد. از این رو اوضاع تولید و نشر آثار موسیقایی در کشور، روزهای سخت و تاریکی را می‌گذراند.
گردش دشوار سرمایه در این حوزه سبب شده تا عملا بخش خصوصی در امر تولید اثر سرمایه‌گذاری نکرده و تمامی هزینه‌های تولید تا قبل از نشر توسط خود هنرمندان تامین شود، از سوی دیگر ناشران و پخش‌کنندگان آثار موسیقایی نیز با عدم توازن میان هزینه‌ها و درآمد‌ها روبه‌رو هستند و در آستانه ورشکستگی قرار دارند.

مدیر شرکت آوای آیین:
حداقل هزینه تولید یک اثر موسیقایی 200 میلیون تومان است
صحبت از شرکت‌های تهیه، تولید و تکثیر آثار صوتی، این را به ذهن متبادر می‌کند که با توجه به حجم تولید آثار از اوضاع خوبی برخوردار باشند. اما پای صحبت‌های فعالان این بخش که می‌نشینم، نقطه مقابل را بیان می‌کنند. دو عامل باعث شده که برخی از شرکت‌های این حوزه حال و روز خوبی نداشته باشند؛ یکی وجود انحصار توزیع و دیگری عدم رعایت کپی‌رایت. همین دو عامل کافی است تا بازار یک شرکت را از رونق بیندازد. دو عاملی که حمیدرضا خجندی، مدیر شرکت آوای آیین بر آن تاکید می‌کند.
وضعیت بازار شرکت‌های تهیه، تولید و تکثیر آثار صوتی چه به لحاظ کاری و چه مالی چگونه است؟
در حال حاضر اکثر شرکت‌ها در حوزه تکثیر فعالیت ندارند و تنها می‌توانند تولید کنند، زیرا حوزه تکثیر به‌صورت انحصاری تنها در اختیار دو شرکت است. به همین خاطر شرکت‌هایی نیز که آثاری تولید می‌کنند، برای تکثیر آن باید با همین شرکت‌ها با هزینه‌های گزاف قرارداد امضا کنند. این امر موجب شد شرکت‌ها از مسیر پخش خارج شوند و تنها تولید‌کننده باشند. از نظر مالی نیز وقتی شما تولیدکننده باشید، جز هزینه چیزی عاید نمی‌شود. همانند این است که یک هزار تومانی را هزار تکه کرده و به مردم بدهید و بعد از مدتی تکه‌ها را جمع‌آوری کرده و با چسب به هم متصل کنید.
نوع فعالیت شما به چه صورت است؟
به دو صورت کار انجام می‌شود. نخست آنکه شرکت قراردادی را با یک هنرمند امضا کرده و از ابتدای اثر تا دریافت مجوز را پیش برده و درنهایت هزینه را از هنرمند دریافت ‌کند. دوم آنکه خود شرکت اقدام به تولید یک اثر ‌کند که این برای شرکت هزینه‌بر بوده و بازگشت سرمایه‌ای صورت نمی‌گیرد. اغلب شرکت‌ها توانایی انجام این کار را ندارند. برای تولید یک کار فاخر در حوزه موسیقی نیاز به حداقل 200 میلیون تومان هزینه است. در حوزه سینما هم به همین صورت خواهد بود.
مهم‌ترین عاملی که موجب عدم بازگشت سرمایه می‌شود چیست؟
یکی زنجیره انحصاری توزیع آثار بوده و دیگری که معضل مهمی است عدم رعایت کپی‌رایت است. اکثر مردم برای خرید یک اثر موسیقایی به‌جای پرداخت مبلغ اثر ترجیح می‌دهند آن را به‌صورت رایگان یا حداقل قیمت به دست آورند. به همین دلیل در حوزه تهیه و تولید عمدتا هزینه انجام می‌شود.

مدیر شرکت آوای همنواز:
بهبود کسب‌و‌کار در گرو رعایت کپی رایت است
موضوع مشترک همه شرکت‌هایی که در حوزه تهیه، تولید و تکثیر آثار صوتی فعالیت می‌کنند، عدم توجه به کپی رایت از سوی مردم است، البته در این میان حضور برخی شرکت‌های مافیایی که در زمینه کپی آثار و فروش آن در سطح فروشگاه‌ها فعالیت می‌کنند، نیز موثر است، هرچند نیما فریدونی مدیر شرکت آوای همنواز بیان می‌کند صحبت‌هایی با مسئولان نیروی انتظامی به منظور برخورد با کپی محصولات انجام شده، اما به‌صورت جدی پیگیری نشده است. از این رو سه راهکار کاهش هزینه تولید، کاهش هزینه پخش و در نهایت افزایش آگاهی عمومی برای خرید محصولات اصلی، از سوی او برای بازگشت سرمایه شرکت‌ها بیان می‌شود.
به‌عنوان فردی که در این حوزه فعالیت می‌کنید، وضعیت بازار چگونه است؟
متاسفانه وضعیت بازار چندان جالب نیست. این امر نیز به دلیل ضعف مالی شرکت‌های تولیدکننده و همچنین فرهنگ خرید آثار است که مردم همچنان آثار کپی شده را خریداری می‌کنند. در این میان برخی شرکت‌ها به‌صورت مافیا، پس از تولید و تهیه یک اثر اقدام به کپی و فروش آن در سطح فروشگاه‌ها می‌کنند. هرچند در این رابطه جلسه‌هایی با مسئولان اماکن نیروی انتظامی برگزار شده، اما اقدامی جدی انجام نشده است. البته وضعیت تولید آثار سینمایی بهتر از موسیقی است.
تا به امروز چند اثر تولید کرده‌اید؟
از سال 86 تاکنون نزدیک به 50 اثر تولید کرده‌ایم که این آثار نیز توانسته بازگشت سرمایه‌ داشته باشد. با این اوضاع به کار خود ادامه می‌دهیم.
با چنین شرایطی چگونه هزینه‌های خود را تامین می‌کنید؟
طبیعتا این کار به‌صورت پیدا کردن حامی مالی -تهیه‌کننده- که هزینه‌های تهیه و تولید را بپردازد یا همچنین هنرمندانی که خود حاضرند هزینه تولید آثار خود را بدهند. البته سیاست ما این است که آثار خود را از طریق اینترنت به فروش برسانیم.
راهکار بازگشت سرمایه چیست؟
اول افزایش آگاهی جامعه نسبت به خرید آثار اصلی نه کپی‌شده، دوم کاهش هزینه‌های تولید و سوم هزینه‌های پخش. یکی از معضلات ما وجود برخی شرکت‌های پخش بوده که همه آثار را به‌صورت سراسری توزیع نمی‌کنند، البته در این میان بعضی از شرکت‌های پخش نیز هستند که ورشکسته شده‌اند.

مدیرانتشارات آواز بیستون:
ناشران آثار موسیقی در وضعیت نابسامانی قرار دارند
وقتی ناشرانی نزدیک به چهار سال اثری را تهیه و تولید نکنند، نشان از نابسامانی بازار دارد. عوامل مختلفی که مهم‌ترین آن عدم رعایت کپی‌رایت و عدم حمایت دولتی است، موجب شده تا ناشری تمایل به ادامه فعالیت نداشته باشد. علی عزیزی درویشانی مدیر انتشارات آواز بیستون، از وضع موجود انتقاد داشته و بیان می‌کند رفتار‌های غیرقانونی در حوزه آثار صوتی موجب ضربه زدن به ناشران شده است.
اوضاع شرکت‌های تهیه، تولید و پخش آثار صوتی چگونه است؟
متاسفانه به دلیل عدم رعایت حق کپی رایت و همچنین عدم حمایت نهادهای دولتی، این مسئله در شرایط نابسامانی به سر می‌برد و فعالیت برخی ناشران موسیقی رو به تعطیلی است. عدم رعایت حق کپی رایت و تکثیر غیرمجاز آثار منتشر شده از مهم‌ترین عواملی است که از گذشته تاکنون به هنر موسیقی ضربه زده و صدمه‌های جبران ناپذیری را هم به ناشر و هم به مولف آثار وارد کرده است، اما در این میان دانلودهای اینترنتی بیش از هرعنوانی به پیکره این هنر و آثار ضبط شده ضربه وارد می‌کند.
چرا ناشران از اوضاع نشر آثار موسیقایی به دلیل بالا بودن مخاطب متضرر می‌شوند؟
طبق قرارداد، آهنگساز و نوازنده با ناشر دستمزد دریافت می‌کنند و در نهایت سود و زیان آن نصیب ناشر می‌شود؛ اگر ناشر حمایت شود آثار متنوع و پرباری تولید می‌کند، اما درشرایط کنونی رغبتی برای تولید آثار موسیقی به‌ویژه موسیقی سنتی باقی نمانده است. در حال حاضر حدود چهار سال است که هیچ اثر تازه‌ای توسط انتشارات آوازبیستون روانه بازار نشده و متاسفانه بالاترین تیراژ تکثیر لوح‌های فشرده که اغلب متعلق به هنرمندان مطرح در عرصه موسیقی است فقط 10 هزار نسخه است.
مدیر شرکت آوای سرزمین مهر:
امیدی به بازگشت سرمایه نیست

غلامحسین نخشبی، مدیر شرکت آوای سرزمین‌مهر نسبت به اوضاع کسب‌و‌کار تهیه، تولید و تکثیر آثار صوتی ناراضی است. او علت امر را همچون دیگر همکاران خود عدم‌رعایت کپی‌رایت و از طرفی اعمال سلیقه روی آثار می‌داند. از این رو به گفته او تنها باید هزینه کرد و به بازگشت سرمایه امیدی نداشت.
اوضاع کسب‌و‌کار راضی‌کننده است؟
به هیچ‌وجه راضی‌کننده نیست. علت هم عدم‌رعایت قانونی کپی‌رایت است. متاسفانه با وجود کارهای فاخری که ارائه می‌شود و حتی آثار مذهبی که ما تولید کرده‌ایم، اما تنها برای ما بار مالی داشته و بازگشت سرمایه‌ای صورت نگرفته است.
چرا در زمینه تولید آثار بازگشت سرمایه وجود ندارد؟
به این دلیل که اولا پروسه خاص خودش را دارد. دوم اینکه برای تولید یک اثر باید هزینه کرد و باز هم به دلیل عدم‌رعایت کپی‌رایت بازگشت سرمایه‌ای صورت نمی‌گیرد. در این زمینه نیاز است تا پلیس جرائم رایانه‌ای با این روش مقابله کند.
گفته شده که برای فعالیت و توزیع آثار تنها عده‌ای به‌صورت مافیا فعالیت می‌کنند که روی کسب‌و‌کار شما اثر می‌گذارد...
ما جزو ناشرانی هستیم که حقمان تضعیف شده است. برخی از همکاران ما در بخش فرهنگی فعالیت کرده و برنامه‌های سازمان‌های دولتی را در اختیار دارند. از طرفی برخی شرکت‌ها یک هنرمند را به اسم خود ثبت کرده و روی او سرمایه‌گذاری می‌کنند تا در آینده با استفاده از برنامه‌های او بازگشت سرمایه داشته باشند. در سال‌های گذشته اعمال سلیقه روی تکثیر آثار صورت می‌گرفت. همچنین حتی روی اشعار نیز اعمال سلیقه می‌شد. گاهی مجبور می‌شدیم برای اینکه کار در دقیقه 90 تکثیر شود، باج بدهیم. البته امسال و این دوره بهتر شده است.