اعتراض 306 تن از دانشمندان و فرهیختگان به رئیس سازمان حفاظت محیط زیست

سرکارخانم دکتر معصومه ابتکار

معاون محترم رئیس جمهور و رئیس محترم سازمان حفاظت محیط زیست

با سلام و احترام،  

چنانچه سرکارعالی استحضار دارید، امروزه صورت مسئله غذا برای بشر متمدن عبارت است از «تامین غذای سالم، کافی و با کیفیت برای جمعیت روزافزون، بدون صدمه بیشتر به محیط زیست، اکوسیستم ها و تنوع زیستی در زمینی که ظرفیت آن برای پذیرش آلودگی و ناهنجاری رو به پایان است».

نگاهی کوتاه به این صورت مسئله، ما را به این واقعیت رهنمون می سازد که بشر در حوزه تامین غذا با یک ابرچالش مواجه است. حل چنین صورت مسئله دشواری نیازمند اشراف بر معادلات بسیار پیچیده حاکم بر زندگی و مناسبات جمعیت هفت میلیارد نفری ساکن در دهکده ای به نام «جهان» و تنظیم استراتژی های پیشرفته مدیریت تلفیقی و توسعه پایدار است.

استراتژی هایی که هیچ یک از توانمندیها و دستاوردهای دانش بشری اعم از سنتی و غیرسنتی، مرسوم و غیرمرسوم، پیشرفته و غیرپیشرفته، ارگانیک و غیرارگانیک را مطرود یا منسوخ ندانسته و هر یک را به جای خود، در یک سیستم هماهنگ و یکپارچه با حداکثر بهروری مورد استفاده قرار دهند.

در این اثنا، فناوری مهندسی ژنتیک گیاهان زراعی، باغی و جنگلی (گیاهان تراریخته) به عنوان یکی از پیشرفته ترین رهآوردهای دانش بشری در حوزه کشاورزی شناخته می شود. قابلیتهایی همچون استفاده از توان ذاتی طبیعت برای کنترل آفات و بیماری های گیاهی بدون نیاز به استفاده از آفت کشهای شیمیایی سنتزی، ازدیاد کمیت و کیفیت محصول در واحد سطح، ارزش افزوده، کمک به حفظ محیط زیست و تنوع زیستی، و قابلیت تنظیم و نظارت، محصولات GMO (فرآورده های مهندسی ژنتیک شده) را با معیارهای موردنظر بشر برای حل «چالش غذا» همسو نموده است.

این فناوری را به جرأت می توان تنها فناوری مدرن بشر دانست که دانش ایمنی را همزاد با خود داشته است و هیچ گامی از پیشرفت را بدون بررسی جنبه های ایمنی و کیفیت برتر، محیط زیست و تنوع زیستی بر نداشته است. مهندسی ژنتیک روز دنیا، مهندسی ژنتیک مبتنی بر استانداردهای ایمنی زیستی است.

این فناوری کلیه چالش های پیش روی خود را از طریق تغییر و تحول در روش های فنی یا از طریق پذیرش دستورالعمل های سخت گیرانه نظارتی پشت سر گذاشته است. به این دلیل است که دولت ها و سرمایه گزاران حوزه کشاورزی در سراسر جهان، فناوری گیاهان تراریخته را به عنوان یک فناوری پیشرو و توانمند در راستای غلبه بر چالش های پیش روی بشر در حوزه سلامت و امنیت غذا، مورد توجه قرار داده اند.

کشت گیاهان تراریخته توسط بیش از 18 میلیون کشاورز در بیش از 180 میلیون هکتار از حاصل­خیزترین اراضی زراعی در 28 کشور از پنج قاره جهان، کسب مجوز مصرف 71 محصول تراریخته در اتحادیه اروپایی و مصرف این محصولات در قریب به 200 کشور جهان را می توان نمود بارز این توجه و استقبال دانست.

کشورهایی که در بین آنها از پیشرفته ترین تا عقب مانده ترین کشورها و کشاورزانی که در بین آنها از ثروتمندترین تا فقیرترین کشاورزان را می توان دید. این فناوری از قابلیتهای بسیار زیادی برای کمک به افزایش امنیت غذایی و بنیه اقتصادی در کشورهای پیشروی در حال توسعه از جمله ایران برخوردار است. در سال های اخیر شاهد هستیم که کشورهایی نظیر برزیل، آرژانتین، هند و پاکستان سهم بسیار ویژه ای برای فناوری تولید محصولات تراریخته در برنامه های توسعه کشاورزی خود در زمان حال و آینده قائل شده اند.

مهندسی ژنتیک گیاهی در ایران پس از طلوع و خیزشی تحسین برانگیز در سال های گذشته که با تولید و رهاسازی نخستین محصول تراریخته ایرانی در مدت زمانی کوتاه همراه بود، یک دوره نسبتا طولانی سکون تاثربرانگیز ناشی از تغییر سلایق و رویکردهای مدیریتی را سپری نمود. با این حال، محققان پرتلاش مهندسی ژنتیک کشور در دوران کم توجهی و بی توجهی نیز از رسالت خود مبنی بر توسعه فناوری بومی و ملی تولید محصولات تراریخته دست بر نداشتند و با استفاده از امکانات و فرصتهای حداقلی، افتخارات حداکثری آفریدند.

اگر چند سال قبل، برنج تراریخته تنها محصول تراریخته ملی برای مبارزه با سونامی مصرف سموم کشاورزی در کشور بود، اکنون پنبه و چغندرقند تراریخته ایرانی نیز آماده خدمت به کشاورزی مملکت بوده و چند محصول فاخر دیگر نیز در راهند.

اکنون در سایه سیاست های مدبرانه دستاندرکاران دلسوز دولت تدبیر و امید از شخص ریاست محترم جمهوری تا وزیر و معاونان محترم وزارت جهاد کشاورزی، سازمان غذا و دارو، مراکز تحقیقاتی، دانشگاه­ها، معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور، ستاد توسعه زیست فناوری، انجمن های علمی و خانه کشاورز، فناوری گیاهان تراریخته می رود که دورانی از شکوفایی مجدد را در کشور تجربه نماید. شاخص ترین شاهد

این مدعی را می توان پیام رئیس محترم جمهور جناب آقای دکتر روحانی به نشست «مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته در خدمت محیط زیست، امنیت غذایی و سلامت انسان» دانست که فرمودند: «امروز استفاده از فناوری های بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک نه تنها یک ضرورت بلکه انتخابی هوشمندانه و آگاهانه برای حل معضلات غذایی و بهداشتی و محیط زیستی کشور محسوب می شوند که غفلت در دستیابی و استفاده از این فناوری ها به یقین می تواند موجب شماتت ما توسط نسل آینده شود».

اکنون، با توجه به مواهب فراوانی که این فنآوری می تواند برای کشور به ارمغان آورد، همه امیدواریم که منحنی توسعه مهندسی ژنتیک در ایران به اصطلاح اهالی ریاضیات «سینوسی» نباشد و این خیزش دوباره با توسعه ای روزافزون و پایدار همراه گردد.

با این حال، شنیده ها و دیده ها حاکی از آن است که هنوز هم در سطوح مختلف سازمان مهم و تاثیرگذار حفاظت محیط زیست که سرکارعالی هدایت آن را بر عهده دارید، تردیدهای جدی نسبت به موضوع تثبیت و توسعه فناوری بومی گیاهان تراریخته در کشور وجود دارد.

نکته قابل تامل در این موضوع آن است که در تمام این سال ها هیچ گونه مجالی برای ایجاد تعامل سازنده بین سازمان حفاظت محیط زیست و جامعه مهندسی ژنتیک کشور ایجاد نشده است تا زمینه ساز رفع ابهامات باشد.

این وضعیت، فضایی استراتژیک را برای عده ای معلوم الحال، مهیا نموده است تا با فرافکنی، انتقال اطلاعات غیرعلمی و غیرواقعی، و سوء استفاده از عناوین ارزشمندی همچون کشاورزی ارگانیک (با احترام به متولیان و دستاندرکاران واقعی کشاورزی ارگانیک در کشور) به مهندسی دیدگاه مدیران تاثیرگذار پرداخته و نگرشی منفی را نسبت به موضوع گیاهان تراریخته در سطوح مختلف سازمان حفاظت محیط زیست نهادینه نمایند. البته خود حضرتعالی نیز با انتصاب یکی از سرشناس ترین و فناوری هراس ترین مدیران مخالف دولت به عنوان مشاور خود در این زمینه، به تشدید وخامت اوضاع کمک نموده اید.

لذا در راستای عمل به تعهدی که همه ما در قبال ساختن ایرانی آباد برای ملتی مسلمان و آزاد داریم و این تعهد چیزی جز عمل به سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در رابطه با اصل 44 قانون اساسی، توسعه علم و فناوری، و اقتصاد مقاومتی نیست، از سرکارعالی تقاضا داریم تا با پذیرش دعوت جامعه علمی کشور در راستای رفع نیازهای محیط زیست و تنوع زیستی، و حق برخورداری ملت از امنیت غذایی و غذای پاک و سالم با نمایندگان جامعه مهندسی ژنتیک گیاهی کشور از ستاد توسعه زیست فناوری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مرجع ملی ایمنی زیستی، مراکز تحقیقات ملی، دانشگاههای مادر و انجمن های ملی همدلی نموده و اجازه ندهید تا برچسب فناوری هراسی و ممانعت از توسعه علمی کشور، سوابق درخشان سرکارعالی را مخدوش نماید.

امید است که در سایه تعامل مستقیم و سازنده سازمان محترم محیط زیست و جامعه مهندسی ژنتیک گیاهی، برگی زرین به دفتر «همدلی و همزبانی» پیوست شود و سازمان حفاظت محیط زیست با درایت و مدیریت سرکارعالی در کنار سایر سازمان ها و نهادهای متولی، همکار توسعه و تثبیت فناوری بومی گیاهان تراریخته و محصولات GMO در کشور در سایه قانون ملی ایمنی زیستی ایران باشد.

 با آرزوی توفیق الهی

جمعی از متخصصان ژنتیک، بیوتکنولوژی، کشاورزی و محیط زیست