از تولید مدرن جهانی عقب مانده‌ایم

بازار لاستیک، تیوب و روغن؛ در گزارش امروزمان به بررسی این کالاهای پرمصرف پرداخته‌ایم. بازاری که برای پی بردن به اهمیتش باید نگاهی به خیابان‌ها و جاده‌ها و تردد موتورسیکلت و انواع اتومبیل بیندازیم.میلیون‌ها وسیله نقلیه با استفاده‌های متنوع و گوناگون بازار این کالاها را از اهمیت بسیاری برخوردار می‌کند. از طرفی وضعیت تولید این محصولات در ایران و بحث کیفیت‌شان که مستقیما با جان انسان‌ها در ارتباط است نیز بر اهمیت بازار این کالا اضافه می‌کند. بنابراین دلایل متقنی برای پرداختن به این بازار داشته‌ایم. در این میان با مسئولان صنفی و تولیدکنندگان این حوزه گفت‌وگوهایی داشته‌ایم.

نشانه مثبت کم است

عباس سماواتی، رئیس اتحادیه فروشندگان لاستیک و روغن اتومبیل تهران اوضاع کنونی این بازار را مثبت ارزیابی نمی‌کند و پنج‌برابر شدن مالیات‌ها طی سه سال گذشته را از جمله دلایل نامناسب بودن اوضاع کنونی بازار می‌داند. رئیس این اتحادیه که بیش از 4هزار عضو صنفی دارد، می‌گوید: با شرایط کنونی 30 تا 40درصد از اعضای صنفی‌اش یا کار را رها کرده‌اند یا تغییر شغل داده‌اند. سماواتی در ادامه سهم تولید داخلی را از بازار حدود 40درصد و مابقی را از آن وارداتی‌ها معرفی می‌کند.

چین، تایلند، تایوان، هند و کره مهم‌ترین کشورهای صادرکننده لاستیک و روغن به بازار ایران هستند و ادامه می‌دهد که برندهایی چون بریجستون به‌صورت قاچاق وارد می‌شوند و با کمی تامل می‌توان متوجه شد که با وجود تحریم‌ها امکان حضور این برندها در بازار از مبادی قانونی غیرممکن است و قاچاق تنها راه ورود این کالاهاست.

از 200هزار تا 30میلیون تومان

لاستیک انواع کامیون‌ها، سواری‌ها و ماشین‌آلات کشاورزی، معدنی و راه‌سازی از جمله پرفروش‌های بازار محسوب می‌شوند. سماواتی در مورد قیمت این کالاها می‌گوید: ارزان‌ترین، لاستیک پراید است که جفتی 200هزار تومان است و گران‌ترین‌ها هم مربوط به لاستیک مورد نیاز برای دستگاه‌ها و ماشین‌آلات کشاورزی و معدنی و راه‌سازی است که قیمت‌شان برای هر جفت به 30میلیون تومان هم می‌رسد. بنا به اظهار این مقام مسئول هشت‌تولیدکننده لاستیک در ایران فعالیت می‌کنند که دنا، یزدتایر، البرز و ایران‌تایر بیشترین سهم بازار را در اختیار دارند.

وی همچنین اشاره‌ای دارد به این مسئله که این کارخانجات بیشتر در سال‌های پیش از انقلاب تاسیس شده‌اند و طی 40سال اخیر تنها دو کارخانه تولید تایر یعنی یزد و بارز دایر شده‌اند. این کارخانجات که محصولات تقریبا به‌روز‌تر و نزدیک‌تر به استاندارد را تولید می‌کنند با ماشین‌آلات دست دوم شروع به کار کرده‌اند و بعد از گذشت چند سال دیگر کارایی لازم را ندارند.

مواد اولیه و نیاز بازار

کائوچوی طبیعی و مصنوعی دو مواد اولیه برای تولید لاستیک هستند که کائوچوی مصنوعی از صنایع پتروشیمی تامین می‌شود و در ایران موجود است اما نوع طبیعی‌اش وارد می‌شود. در واقع آنچه به نام تولید داخلی هم معرفی می‌شود تا 80درصد مواد اولیه‌اش وارداتی است. موادی مانند نخ، سیم، کائوچوی طبیعی و سایر مواد افزودنی. اما یکی از سوالاتی که در مورد هر بازاری وجود دارد، نیاز بازار به میزان خاصی از تولید است. این مسئله را با سماواتی در میان نهادیم و پاسخش این بود: در کل ایران سالانه 350هزار تن لاستیک مصرف می‌شود. چه از بخش تولید داخلی و چه از کالاهای وارداتی.

احتمال کم موفقیت در این بازار

با توجه به تجهیزات کهنه و نبود دانش تولیدات مدرن و همسو با جهان به‌نظر می‌رسد اگر سرمایه‌گذاری بخواهد وارد این بازار شود، شانس زیادی برای موفقیت ندارد. سماواتی با بیان این جملات می‌افزاید: الان در سطح جهان در حال تولید لاستیک‌هایی هستند که نیاز به تیوب ندارد، بنابراین هیچ‌گاه پنچر نمی‌شوند اما تولیدکنندگان ما هنوز هم با ماشین‌آلات تاریخ‌گذشته محصولاتی تولید می‌کنند که در سطح ایران هم قابل مصرف نیستند. اگر کسی بخواهد وارد بازار تولید لاستیک شود باید روی کالاهای مدرن حساب باز کند و تکنولوژی ساخت چنین محصولاتی را وارد کنند که هزینه‌های میلیاردی لازم دارد.

تعدد تولیدکننده‌ها و کمبود تولید واقعی

از دیگر کالاهایی که در این صنف خریدوفروش می‌شود، روغن اتومبیل است. این مقام مسئول در پاسخ این سوال که در حال جاضر چند تولیدکننده روغن در ایران فعالیت می‌کنند، می‌گوید: بیش از 50برند در این زمینه در بازار ایران فعالیت می‌کنند اما تنها 50درصد روغن نزدیک به سطح استاندارد تولید می‌کنند و 50درصد دیگر روغن تصفیه تولید می‌کنند. یعنی روغنی که سوخته است و دوباره تصفیه شده و با لیبل‌های متنوع راهی بازار می‌شود و از جمله دلایل آلودگی هوا هم به شمار می‌رود. وی همچنین همه افزودنی‌های لازم برای تولید روغن مصرفی را وارداتی می‌داند و می‌گوید: در ایران تنها روغن پایه تولید می‌شود که از شرکت نفت تامین می‌شود.

دلیل اصطکاک‌های موجود در بعضی از روغن‌ها و اختلالاتی که وجود دارد نیز مربوط به عدم استفاده از افزودنی‌های لازم به روغن‌هاست که بعضی از سودجویان این کار را می‌کنند و اتومبیل را به روغن‌سوزی دچار می‌کنند که ضرر در نگاه نخست متوجه مصرف‌کنندگان یعنی مردم است. سماواتی برندهای مختلف و تحت‌لیسانس‌هایی را که شبانه‌روز در رسانه‌های مختلف تبلیغ می‌شوند، دروغی بیش نمی‌داند و جایگاه پرکردن این روغن‌ها را شهرستان‌های اطراف تهران معرفی می‌کند. وی همچنین اضافه می‌کند که هیچ اراده‌ای هم برای جلوگیری از این وضعیت وجود ندارد. در حالی که این افراد با جان و مال مردم بازی می‌کنند.

تجهیزات 50ساله و تولید بی‌کیفیت

رئیس اتحادیه فروشندگان لاستیک و روغن تهران اشاره‌ای هم دارد به سابقه تولید روغن موتور در ایران که به 30سال قبل از انقلاب برمی‌گردد و می‌گوید: تجهیزات تولید در ایران مربوط به همان سال‌هاست و جدیدترین تجهیزات مربوط به 50سال پیش است و به دلایل متعدد که یکی از آنها تحریم‌های چند سال اخیر است، خرید جدیدی در این زمینه انجام نشده است. بنابراین با این تجهیزات نمی‌توان تولید باکیفیتی راهی بازار کرد و امکان رقابت با کالای وارداتی برای تولیدکننده داخلی ممکن نیست.

تیوب، محصولی روی دست مانده

تولید تیوب هم انگار نفس‌های آخرش را در ایران می‌کشد. انگار تولید انسانی است که این روزها نفسی برای بالا آمدن ندارد. تیوب هم به‌عنوان محصول مکمل لاستیک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است اما بنا به اظهارات فعالان این بخش، اوضاعش وخیم است. مرتضایی، مدیرعامل شهاب‌تایر که تیوب موتورسیکلت تولید می‌کند، در این مورد به «فرصت امروز» می‌گوید: بازار این محصول در ایران اشباع شده است و با وجود اینکه تنها چهار کارخانه تولیدکننده در این زمینه داریم اما انبارهای کارخانه‌ها از تیوب‌هایی که به‌فروش نرفته‌اند پر شده است.

به‌همین دلیل این کارخانجات و از جمله شهاب‌تایر تنها با 40درصد ظرفیت خود کار می‌کنند و به جای سه‌شیفت کاری تنها یک شیفت کار می‌کنند که همین امر به تعدیل نیرو‌های زیادی منجر شده است. وی نیاز بازار به این محصولات را سالانه 10میلیون عدد می‌داند و می‌گوید: با وجود نیاز 10میلیون عددی اما همین چهارکاخانه سالانه 20میلیون تیوب تولید می‌کنند و به این حجم باید میزان زیادی از واردات را هم اضافه کرد.

مدیرعامل شهاب‌تایر میزان تولید کارخانه تحت مدیریت خود را 2میلیون عدد در سال می‌داند و اضافه می‌کند: کارخانه یزد‌تایر، 5میلیون عدد در سال و ایران‌یاسا بیش از 10میلیون عدد تولید می‌کنند. این فعال حوزه تولید همچنین به اشتغا‌ل‌زایی این کارخانجات اشاره کرده و می‌گوید: شهاب‌تایر بیش از 100نیروی کار دارد، ایران یاسا بیش از هزار نفر و در یزدتایر بیش از 2هزار نفر مشغول به کار شده‌اند و اگر چرخه تامین مواد اولیه، بسته‌بندی، حمل‌و‌نقل، عرضه و فروش را هم اضافه کنیم به عددی 10هزار نفری برای اشتغال‌زایی این حوزه می‌رسیم که اگر هر کارخانه با همه ظرفیت‌های نصب‌شده‌اش تولید کند، این اشتغال‌زایی چندین برابر می‌شود.

مرتضایی همچنین اشاره‌‌ای نیز دارد به کیفیت تیوب‌های تولید ایران و می‌گوید: چون کارخانجات موجود تحت نظر کارخانجات معتبر ژاپنی طراحی و تاسیس شده‌اند، از استانداردهای بالایی برخوردار هستند و کیفیت‌شان توسط خود ژاپنی‌ها تایید می‌شود و کشورهایی چون نیجریه و چندین کشور آفریقایی دیگر خواهان تیوب‌های ایران بودند. همچنین کشورهای همسایه مانند افغانستان و عراق نیز از مشتریان محصولات ایرانی بوده‌اند که طی سال‌های اخیر از دست رفته‌اند و همچنان صادرات محدودی به عراق ادامه دارد.