ازدحام سرمایه‌گذاران خارجی در تهران

حتی اگر توافق هسته‌ای به تأیید کنگره برسد، جمهوری اسلامی باید 11 اقدام مرتبط و مجموعه‌ای از اقدامات فرعی را اجرا کند. هرگونه مناقشه بر سر هر کدام از آنها می‌تواند همه چیز را به حالت گذشته بازگرداند و این همان چیزی است که تاجری که از لندن به تهران سفر کرده، نگران آن است. لابی‌های گران‌قیمت‌ترین هتل‌های تهران از هجومی بزرگ حکایت می‌کنند. شش‌ماه قبل، آنها فقط پذیرای تجار چینی بودند اما اکنون پر از غربی‌هایی هستند که برای معامله کردن شتاب دارند. هیات‌های تجاری در حال رسیدن هستند. نخستین مهمان برجسته پس از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهان در اوایل این ماه سیگمار گابریل معاون صدراعظم آلمان بود که گروهی از مدیران اجرایی را در 18 جولای با خود به تهران برد. 

بازگشت ایران به جریان اصلی تجارت برای مشاوران نیز سودمند بوده است. در ابتدای سال شرکت مشاورتی ایلیا که به‌طور مشترک توسط یک آلمانی و یک ایرانی اداره می‌شود، هیچ شرکت خارجی را در دفاتر خود نداشت. تا ماه آوریل شمار شرکت‌های خارجی به سه رسید و اکنون این تعداد بر 18 مورد بالغ شده است. با وجود تمام فعالیت‌ها، هجوم اولیه برای شناسایی فرصت‌ها در ایران به کندی -اما به‌طور یقین- راه را برای رویکردی حساب‌شده برای همگان باز می‌کند. ظرف چندماه تحریم‌ها برداشته می‌شوند. اما حتی در آن موقع هم بسیاری از بنگاه‌های خارجی موانعی را بر سر انجام تجارت خواهند دید. کسب سود مشکلات بیشتری خواهد داشت.

با توجه به اندازه اقتصاد خود، ایران قادر خواهد بود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بیشتری جذب کند. بسیاری از دیگر کشورها که هدف تحریم‌ها قرار گرفته بودند، وضعیتی آشفته و جمعیت تحصیلکرده کمتری دارند. به گفته گری هافبر از مؤسسه اقتصاد بین‌الملل پیترسون «آن کشورها برای رشد پس از تحریم آمادگی ندارند.» اقتصاد بزرگ ایران فرصت‌های بزرگ‌تری ارائه می‌دهد. به گفته راکی انصاری، وکیل تجاری و تحلیلگر بازرگانی در تهران «هیچ کشوری تا این اندازه الزامات سرمایه‌گذ‌اری فوری ندارد». او برآورد می‌کند نیاز ایران بیش از یک تریلیون دلار باشد. طبق گفته تحلیلگران در پنج سال آینده ایران به 230 تا 260 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز نیاز دارد. زیرساختارها نیازمند بازسازی کلی هستند. ایران‌ایر که از زمان انقلاب اسلامی در سال 1979 از سرمایه‌گذاری محروم بوده است، قصد دارد چند صد فروند هواپیما بخرد.

در حال حاضر چند مورد کسب‌وکار با ریشه‌های خارجی در ایران به چشم می‌خورد. دبنهامز که زنجیره‌ای بریتانیایی از فروشگاه‌های بزرگ است، چندین نمایندگی در ایران دارد که یکی از آنها در خیابانی اصلی در تهران قرار دارد. شرکت بویینگ در جست‌وجوی تجارت بازگشته است و پس از دور اول رفع تحریم‌ها در نوامبر 2013 قطعات یدکی به ایران می‌فروشد. در وب‌سایت مک‌دونالد می‌خوانیم: برای درخواست فرانشیز در ایران، اینجا را کلیک کنید. ساز و کار 65روزه برای بازگرداندن تحریم‌ها در صورت هرگونه تخطی از توافق، بانک‌ها را از معامله با همتایان ایرانی خود دلسرد می‌کند. اگر بانک‌ها کنار بکشند، بخش زیادی از 100 میلیارد دلار درآمد نفتی ایران همچنان در خارج کشور باقی می‌ماند.

در ایران، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه توافق را به‌عنوان یک موفقیت در مجلس مطرح کرد. اما در پشت خنده‌های او انبوهی از مشکلات اقتصادی وجود دارد. ایران در رتبه‌بندی سهولت کسب‌وکار بانک جهانی در مقام 130‌ قرار دارد. عدم حضور این کشور در مرکز بین‌المللی حل و فصل مناقشات سرمایه‌گذاری (که مرکز خدمات داوری تحت مدیریت بانک جهانی است) سرمایه‌گذاران را دچار تردید می‌کند. فساد گسترده شده و بازبینی قانون قدیمی تجارت در مجلس معطل مانده است.

با وجود وعده‌های انتخاباتی، رییس‌جمهور حسن روحانی نتوانسته با منافع موجود در تحریم‌ها که به شکل حمایت داخلی رقابت را از بازار خارج کرده‌اند، مقابله کند. بخش‌های بزرگی از اقتصاد در اختیار نظامیان است. رفع تحریم‌ها درها را به روی سرمایه‌گذاران می‌گشاید اما اقتصاد فقط در صورتی متحول خواهد شد که اقتصاد ایران اصلاحاتی را بپذیرد.