آیا ایده پول هلی کوپتری در اروپا می تواند به واقعیت بپیوندد؟

ایده پول هلی کوپتری نخستین بار، توسط میلتون فریدمن، برنده جایزه نوبل اقتصاد و در اواخر دهه 60 میلادی مطرح شده است. اما این ایده در سال 2002 و بعد از اشاره بن برنانکی، رئیس پیشین بانک فدرال آمریکا به آن و به عنوان ابزاری برای دفع تورم منفی، مشهور شد.

منطقه یورو تلاش کرده است با به کارگیری سیاست های انبساطی مستمر و نرخ بهره تهاجمی منفی، از دوره های تورم منفی جلوگیری کند. با این حال سیاست های بانک مرکزی اروپا ناکارآمد بوده و ممکن است ایده پول هلی کوپتری در اروپا به واقعیت بپیوندد.

پول هلی کوپتری چیست

بسته های کمک مالی هلی کوپتری یا پولی که از آسمان می رسد، از سیاست های مالی بانک مرکزی است که می تواند برای تحریک اقتصاد پیاده سازی شود. این یک سیاست غیر معمول و جایگزینی بالقوه برای برنامه کیو. ای. یا تسهیل کمی (یک سیاست مالی برای مقابله با افت عرضه پول) است و به لحاظ نظری باید در شرایط بسیار حاد اقتصادی نظیر دوره های تورم منفی اتفاق بیفتد.

بانک های مرکزی می توانند با چاپ پول به جای صدور اوراق قرضه یا بالا بردن مالیات ها برای تامین مخارج دولت، سیاست پول هلی کوپتری را به کار بیندازند. بنابراین، بانک های مرکزی به وسیله انتقال پول به عموم مردم یا صرف آن در سرمایه گذاری ها اقتصاد را تحریک می کنند. در نتیجه مخارج مردم افزایش می یابد و نرخ تورم نیز به نوبه خود باید بالا برود. پول هلی کوپتری ممکن است برخلاف وضعیت کیو. ای. غیرقابل برگشت باشد.

اقتصاد اروپا و سیاست های پولی

اروپا در مارس 2015 یک برنامه محرک افزوده را آغاز کرده که تقریبا حدود 1.1تریلیون یورو برآورد شده است. بانک مرکزی اروپا برنامه کیو. ای. خود را با بالا بردن میزان خرید ماهانه اوراق قرضه از 60 میلیارد یورو تا ماهی 80 میلیارد یورو در مارس 2016 توسعه داده و به علاوه اوراق قرضه مشارکت نیز واجد شرایط برای برنامه کیو. ای. تلقی شده است.

برنامه کیو. ای. از طرف بانک مرکزی اروپا برای تحریک رشد اقتصادی استفاده شده، اما تاثیر گذاری آن اندک است. با وجود این برنامه بزرگ محرک از طرف بانک مرکزی اروپا، شاخص هماهنگ قیمت مصرف کننده در اروپا (اچ. آی. سی. سی) که ابزاری برای ارزیابی نرخ تورم است، از زمان آغاز برنامه همچنان نزدیک صفر درصد باقی مانده است.

اروپا در طول سال 2016 دوره هایی از تورم منفی را تجربه کرده که طی آنها شاخص اچ. آی. سی. پی در ماه های فوریه و آوریل منفی دو دهم درصد و در ماه مارس سال 2016 منفی یک دهم درصد بوده است.

برای مبارزه با دوره های تورم منفی، بانک مرکزی اروپا سیاست نرخ بهره منفی را به کار گرفت. در ماه مارس 2016، بانک مرکزی اروپا نرخ سپرده گذاری را روی منفی چهار دهم درصد تنظیم کرد که نشان می دهد بانک مرکزی و بانک های خصوصی سپرده گذاران خود را برای نگه داشتن پول در بانک جریمه می کنند.

نرخ بهره منفی به لحاظ نظری باید هزینه های مشتریان را افزایش بدهد و در نتیجه تورم را بالا ببرد، زیرا بانک ها به مشتریان وام می دهند و مشتریان آن را صرف خرید کالا و خدمات می کنند.

بانک ها، تاجران و مصرف کنندگان به لحاظ نظری باید در محیطی با نرخ بهره منفی سرمایه گذاری کرده و پول خرج کنند، اما این سیاست ثابت کرده که بی اثر است.

امکان استفاده از پول هلی کوپتری

باوجود پیاده سازی برنامه کیو. ای. و نرخ بهره منفی توسط بانک مرکزی اروپا، منطقه یورو هنوز در حال تقلای شدید برای افزایش تورم و رشد تولید ناخالص داخلی است. بانک مرکزی اروپا تورمی حدود یک دهم درصد و رشد ناخالص تولیدات داخلی معادل یک و چهار دهم درصد را انتظار می کشد. در نتیجه اقتصاددانان در حال لحاظ کردن ایده پول هلی کوپتری به عنوان آخرین ابزار سیاست مالی برای تحریک اقتصادی هستند.

برنانکی، رئیس پیشین بانک فدرال ایالات متحده آمریکا و آدیر ترنر رئیس سابق سازمان خدمات مالی بریتانیا برای استفاده از پول هلی کوپتری در برخی اقتصاد ها مباحثه کرده اند.

ماریو داگی، رئیس بانک مرکزی اروپا اظهار کرده است که او قرار نیست ایده پول هلی کوپتری را به عنوان ابزار تحریک اقتصاد منطقه اروپا حاکم کند. اما از آنجا که منطقه یورو دارد تورم منفی ای را تجربه می کند که در بلند مدت روی اقتصاد جهانی تاثیرات منفی عمده ای خواهد داشت، بانک مرکزی اروپا مجبور است ابزاری بیابد تا تورم را افزایش دهد.

دوره تورم منفی باعث می شود مصرف کنندگان و بازرگانان با امید افت بیشتر قیمت ها هر گونه خریدی را به تعویق بیندازند. در نتیجه کاهش قیمت باعث ضعف اقتصادی و نزول بیشتر قیمت ها می شود و این چرخه تا زمانی که بانک مرکزی اروپا ابزارهایی را برای معکوس کردن آن وارد عرصه کند، ادامه خواهد داشت.

برنامه کیو. ای. و سیاست بهره منفی نتوانستند نرخ منفی تورم را به هدف مورد نظر یعنی 2درصد نزدیک کنند و در نتیجه برخی اقتصاددانان ایده پول هلی کوپتری را مدنظر قرار می دهند.