گام برداشتن در مسیر دانش‌های روز

تکیه بر ظرفیت‌های منطقه‌ای برای راه‌اندازی کسب‌وکارها و کارآفرینی در کشورهای پیشرفته مدنظر اقتصاددانان است و از این توجه خود نتایج درخشانی هم گرفته‌اند. آبادانی روستاها و زمین‌های کشاورزی و از بین نرفتن فرهنگ کشاورزی در جوامع پیشرفته نشانه‌های این توجه بنیادین را بروز می‌دهند. به همین دلیل هم هست که امروزه بسیاری از اقتصاددانان رأی به استفاده از ظرفیت‌های موجود در کشورها می‌دهند و معتقد‌ند که از این مقوله می‌توان نتایج درخشان اقتصادی و اجتماعی به دست‌آورد. ندا تقوی، کارآفرین 36ساله و تاجر بازار زعفران است که در عین جوانی و تنها با داشتن ایده‌ای نوین و تکیه بر دانش روز و اعتقاد به کار دانش‌بنیان توانسته ظرفیت‌های منطقه آبا و اجدادی خود یعنی گناباد خراسان را بشناسد و با استفاده از آنها به کارآفرینی در روستایی کوچک به نام «سنو» در منطقه خراسان بپردازد. ماحصل گفت‌وگوی «فرصت امروز» با او را در این گزارش بخوانید.

***

روستای سبز سنو

وقتی از تقوی می‌خواهم که از آغاز فعالیتش بگوید از روستا شروع می‌کند: عمده فعالیت فعلی من ایجاد روستای سبز سنو بوده است که مجموعه‌ای از فعالیت‌های توسعه‌بخش است و اشتغال، فعالیت‌های اجتماعی و زیست محیطی را شامل می‌شود. در بطن این فرآیند، تولید زعفران ارگانیک و سایر محصولات را هم در دستور کار داریم. هدف اصلی ما هم ایجاد اشتغال برای زنان و توانمندسازی آنها بوده است.

وی در تعریف روستای سبز می‌گوید: روستایی که براساس شاخص‌های بین‌المللی سازگار با محیط‌زیست باشد. یعنی روستایی که از نهاده‌های شیمیایی استفاده نکند، مخاطرات زیست‌محیطی ایجاد نکند و به لحاظ بهره‌وری از منابع آبی و بهره‌وری از منابع انسانی براساس استانداردها عمل کند و باعث ارتقای محیط‌زیست منطقه خود شود.

بعد از 10 سال تجارت

اما تقوی بیش از 10سال به تجارت زعفران مشغول بوده است. اما اینکه چرا به ایجاد این روستا روی آورده است دلایلی دارد که خودش چنین توضیح می‌دهد: با بررسی‌هایی ملی‌ که انجام شده، آلودگی‌های زعفران بالاتر از حد مجاز اعلام شده است. همین دلیل موجب شد تا چالش‌هایی را با مشتریان خارجی داشته باشیم. پس من به‌عنوان یک تاجر باید وارد مزارع می‌شدم تا از سازوکار مزارع مطلع شوم و روند تولید را اصلاح کنم. درواقع از ایده تولید محصول سالم و ارگانیک رسیدیم به این مسئله که باید دانش را به فرآیند تولید اضافه کنیم. به همین دلیل با تاسیس شرکتی دانش‌بنیان و استفاده از نظرات بیش از 150مشاور به سمت علمی‌کردن تولید حرکت کردیم و اصلاح الگوی کشت و اصلاح الگوی تولید را پی گرفتیم.

گام‌های بعدی

از آنجایی که زعفران ایران هنوز در بسته‌بندی‌های 30گرمی صادر می‌شود که عنوان فله‌ای دارد و در کشورهایی چون اسپانیا و امارات بسته‌بندی می‌شود و با نام آن کشورها به بازارهای جهانی می‌آید، تقوی به فکر ورود به بازار مصرف‌کننده نهایی است. وی می‌گوید: برنامه بعدی ما ورود به بازار مصرف‌کننده نهایی است. یعنی به‌صورت میلی‌گرمی زعفران را صادر می‌کنیم تا در پی بسته‌بندی‌های مناسب و استاندارد وارد سبد مصرف‌کننده نهایی شود. ما این قدرت را داریم که بسته‌بندی استاندارد ارائه کنیم.

اقتصاد دانش‌بنیان، راهکار رشد‌

طی پنج سالی که از زمان شروع فعالیت ما در این روستا می‌گذرد، حدود 750میلیون تومان حجم سرمایه‌گذاری ما بوده است که در این میان بیش از150میلیون تومان از این هزینه مربوط به آموزش‌ها و راه‌اندازی مدرسه آموزش منابع انسانی بوده است. زیرا نیروی انسانی کارآمد اصل اول پیشرفت کسب‌وکارهاست. این نکته را هم باید اضافه کنم که مزارع تحت پوشش ما صاحب شناسنامه هستند که بیش از 400 هکتارند. در راستای آموزش نیروی انسانی و بحث توانمندسازی زنان نخستین مدرسه در مزرعه را ایجاد کردیم و تحت کلاس‌هایی چون ورک‌شاپ به آموزش آنها پرداختیم. در این کلاس‌ها دیدگاه‌های‌شان را نسبت به حذف نهاده‌های شیمیایی عوض کردیم و آنها را با روش‌های بیولوژیک و سالم کشت آشنا کردیم. همچنین کودهای ارگانیک را برای‌شان تهیه و توزیع می‌کنیم. همچنین از آنجایی که امسال با کاهش تولید زعفران در سراسر کشور مواجه بوده‌ایم، در گام بعدی و برای پیگیری توانمندی زنان، کارگاه‌های قالیبافی و گلیم‌بافی و پارچه‌بافی را راه‌اندازی کرده و آموزش‌هایی هم در این زمینه به زنان ارائه داده‌ایم. بعد از این مرحله هم قصد داریم که دارهای قالی را در اختیار آنها قرار دهیم تا به تولید قالی بپردازند.

کارآفرینی به سبک ندا تقوی

برای بیش از 60نفر به‌صورت مستقیم و برای حدود 230نفر هم به‌صورت غیرمستقیم با فعالیت‌های ما ایجاد اشتغال شده است که این شاغلان عمدتا زن هستند. چون اصولا موضوع کشت و برداشت زعفران مبتنی بر کار و تلاش زنان است. حمایت و کمک آقایان را طلب می‌کند اما مردان تنها عنصر کمکی هستند و بنیان کار براساس کار زنان است.

تغییراتی در نوع زندگی مردم

رشد اقتصادی بدون پیامدهای مثبت اجتماعی ممکن نیست. حرف‌های تقوی شاهد این مدعاست: با فعالیت‌هایی که ما در روستای سنو داشته‌ایم، تغییرات عمده‌ای در زمینه‌های مختلف را شاهد بوده‌ایم. از رشد اجتماعی زنان گرفته تا کاهش مهاجرت به شهر. در واقع وقتی کسب‌وکاری باشد و درآمدی هم از آن حاصل شود دیگر دلیلی وجود ندارد که کسی خانه و زندگی‌اش را رها کند و راهی شهر شود. حتی مهاجرت معکوس هم به این روستا داشته‌ایم. همچنین آمارهایی از مسمومیت کودکان و زنان به سموم شیمیایی داشتیم که از زمان تاسیس چنین کارخانه‌ای دیگر آماری در این زمینه نداریم.

الگوی تجاری

وی، در زمان تحصیل با اساتید خوبی همکلام بوده که تغییرات زیادی در دیدگاه‌های اقتصادی‌اش ایجاد کرده‌اند. مثلا تغییر دیدگاه در بسته‌بندی، کشت و برداشت و... رمز موفقیت را تحقیق و آموزش می‌داند. وی می‌گوید: هیچ کاری را بدون مطالعه و تحقیق انجام نداده‌ایم. برنامه‌های اجرایی ما کاملا محاسباتی شده بوده است و براساس دستاوردهای علمی روز دنیا پیش رفته‌ایم.

برندسازی

برندی که ما ایجاد کرده‌ایم با نام سنوسفران است که مراحل ثبت جهانی آن هم در حال سپری شدن است. این برند در واقع نام روستا را به جهانیان معرفی می‌کند. این برند مانند یک نشان جغرافیایی برای این محصول است.

هیچ‌وقت ناامید نمی‌شوم

گاه ممکن است برخی از مدیران و افراد فرهیخته که انتظار می‌رود بهتر از هر کسی فضا را می‌شناسند، دید مثبت‌تری نسبت به موضوعات اقتصادی داشته باشند، حرف‌های ناامیدکننده می‌زنند و حتی در برخورد با طرح من ارزش چنین طرحی را زیر سوال می‌برند. درحالی‌که ما بیشترین حمایت‌ها و امیدواری‌ها را از کشاورزان و روستاییان داشتیم. درحالی‌که به نظر می‌رسید این افراد کمترین میزان ریسک‌پذیری را داشته باشند چون زندگی‌شان وابسته به کشاورزی و کشت و برداشت زعفران و سایر محصولات کشاورزی است اما ما بیشترین ریسک را از همین افراد دیدیم. به همین دلیل سعی کردیم با ارگان‌ها و نهادهای دولتی مراوده کمتری داشته باشیم. حتی در روز افتتاحیه بخشدار آن منطقه اذعان داشت که از احداث چنین پروژه‌ای اصلا خبر نداشته است. در واقع سعی کردیم از کناره‌ها و بدون برخورد با نهادهای دولتی عبور کنیم تا کارمان را به سرانجام برسانیم.

پیشنهادهای کارآفرینی

حتما برای شما هم جالب است بدانید که اشتغال از دیدگاه کارآفرینان به چه معناست و اصولا چه پیشنهادهایی برای ایجاد درآمد دارند. تقوی در این مورد می‌گوید: اشتغال به معنای داشتن میز و رییس و کارفرما نیست. اشتغال در واقع به این معناست که من خودم رییس خودم باشم. من خودم نیروی کار خودم باشم. کار واقعی کار عملی است. موقعیت‌های شغلی ثابت زیادی در بانک‌ها و... برای من ایجاد شد اما نمی‌توانستم قبول کنم. هر کاری را ولو کوچک باید شما ایجاد کنید حتی اگر وصل کردن دو قطعه کوچک فلزی باشد. اما متاسفانه دیدگاهی در جامعه وجود دارد که افراد شاغل را افرادی می‌دانند که کاری اداری و... داشته باشند و وقتی چند نفر کار کوچکی را راه‌اندازی می‌کنند، محترم شمرده نمی‌شوند. درحالی‌که اشتغال‌های دو تا سه نفره با سرمایه‌های اندک می‌تواند راهگشای بیکاری کشورمان باشد، به‌ویژه در زمینه مواد‌غذایی و کشاورزی. چون در صنعت کشاورزی و مواد‌غذایی ظرفیت‌های خالی گسترده‌ای وجود دارد.

به سراغ استراتژیک‌ها برویم

من به سراغ یک محصول کشاورزی رفته‌ام و با شعار «گل‌ها امضای خداوند روی زمین هستند و زعفران ارزشمندترین آنهاست» به اصلاح کشت این محصول پرداخته‌ام. از طرفی زعفران یک محصول استراتژیک است. ارزش افزوده زیادی ایجاد می‌کند. بنابراین یکی از کارهایی که ما باید انجام دهیم این است که روی محصولاتی که موقعیت استراتژیک دارند، سرمایه‌گذاری کنیم. محصولاتی که در آنها مزیت مطلق داریم و نه نسبی. حتی در زمینه محصولاتی مانند سیب و خیار و توت فرنگی هم به لحاظ طعم و مزه دارای مزیت مطلق در سطح جهان هستیم. جالب است بدانید که بیش از 250تن زعفران در طول سال در ایران تولید می‌شود و کمتر از شش تن در سایر کشورهای جهان تولید می‌شود. یک کیلوگرم گل زعفران 2200 عدد است. یعنی 2 هزار و 200 بار نیروی انسانی باید این گل‌ها را بشکافد و کلاله‌ها را درآورد برای خشک شدن. از هر کیلوگرم گل زعفران حدود 10گرم زعفران به دست می‌آید. یعنی کمی بیشتر از دو مثقال. بنابراین جای ایجاد مشاغل جانبی برای این محصول بی‌شمار است. حداقل استان خراسان به‌عنوان جایگاه اصلی کشت زعفران نباید با بحران اشتغال مواجه باشد.

نقش خانواده

بدون حمایت خانواده شاید نشود کار خاصی صورت داد. تقوی هم این گفته را تایید می‌کند وقتی می‌گوید: من همه‌جا می‌گویم که این پروژه مدیون نقش مادری است و مادرم، مادر این مجموعه بوده‌اند. خانواده باید پشت سر جوانش باشد و از تفکرات و استراتژی او حمایت کند. باوجود بعد مسافت تا روستای سنو و مسیر اقتصادی که ممکن بود مشکلاتی داشته باشد، اما حمایت‌های خانواده کمک کرد که این پروژه بدون دغدغه به مسیر خود ادامه دهد.