کیفیت قربانی حمایت از تولید داخل نشود

سیاست‌گذاری وزارت نفت در حمایت از تولیدکنندگان داخلی صنعت نفت با راه‌اندازی سامانه الکترونیکی کالا و خدمات نفتی با جدیت در سال 94 پیگیری خواهد شد. اما در این میان به دلیل وجود نقاط ضعف این سامانه تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این کالا در بخش‌خصوصی نگران ایجاد رانت به بهانه حمایت از تولید داخل هستند. با فعالیت جدی سامانه الکترونیکی تمام مناقصه‌های خرید کالاهای نفتی در تمام شرکت‌های تولیدی رصد خواهد شد زیرا تنها شرکت‌هایی می‌توانند در مناقصات شرکت کنند که در این سامانه حضور ثبت شده باشند. سیدعماد حسینی، معاون مهندسی و ساخت داخل وزیر نفت ابراز امیدواری کرده است با تشکیل این سامانه جلوی بسیاری از تخلف‌ها در صنعت نفت گرفته می‌شود، زیرا این سامانه مانند یک دستگاه مرکزی عمل می‌کند و ماژول‌های مختلف آن از مرحله تقاضا تا حمل و ترخیص کالا، تقاضاها را به‌صورت کاملا مکانیزه پردازش می‌کند.

یکی از اهداف اصلی سامانه الکترونیکی کالا و خدمات نفتی، رونق بخشی به تولیدات داخلی، ایجاد سیاست‌های یکپارچه حمایتی، خودکفایی صنعتی و ایجاد بستری یکپارچه در همه بخش‌های بازرگانی و مراکز خرید وزارت نفت و ایجاد ارتباط صنعت نفت با سازندگان داخلی و بخش‌خصوصی پررنگ‌تر از گذشته اعلام شده که در جای خود قابل تقدیر است. قرار است سامانه الکترونیک کالا در صنعت نفت به شفاف‌سازی خریدوفروش کالا در این صنعت کمک زیادی کند، همچنین براساس شیوه‌نامه تنظیم شده توسط وزارت نفت، شرکت‌های تابعه وزارت نفت در برگزاری مناقصه محدود مکلف هستند در تامین نیازهای خود از فهرست شرکت‌هایی استفاده کنند که از طرف معاونت امور مهندسی، به‌عنوان تولیدکننده صاحب صلاحیت در وندورلیست سامانه معرفی شده‌اند. تمامی این موارد در راستای حمایت از تولید داخل است اما سوال اینجاست که چقدر می‌توان به تولیدکنندگان داخل در بحث کیفیت محصولات اعتماد کرد.

ترجیح پیمانکاران در استفاده از کالای با کیفیت

احمد جدیر، مدیرعامل شرکت مدیریت - ‌تدارکات و ساخت طوس به‌عنوان تولید و مصرف‌کننده تجهیزات صنعت نفت در این‌باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «اینکه مصرف‌کنندگان داخلی از تولیدات صنعت نفت استفاده کنند، از دید من امر شدنی نیست زیرا وندورلیست‌های متعددی با کیفیت بالا در صنعت نفت جهان وجود دارد که پیمانکاران ترجیح می‌دهند از آنها استفاده کنند.»

وی با اشاره به اینکه سامانه مذکور نمی‌تواند پیمانکاران داخلی را ملزم به تولیدات داخل کند، می‌افزاید: «حتی اگر کالای مشابه مورد نیاز پیمانکاران در داخل با کیفیت تولید شود، امیدی وجود ندارد که از این محصولات استفاده شود. کسانی که بخواهند محصولات خارجی را استفاده کنند راهکارهای قانونی می‌یابند تا با وجود سامانه کالا از تولیدات داخل استفاده نکنند. در حقیقت مناقصه‌ها به‌گونه‌ای برگزار خواهد شد که بتوانند از وندرولیست‌های خارجی استفاده کنند.»

این فعال بخش‌خصوصی با اشاره به اینکه کیفیت باید در پروژه‌های نفتی حرف نخست را بزند، می‌گوید: «معتقدم دلیلی وجود ندارد که مصرف‌کننده را محدود کنیم، ملاک باید کیفیت باشد. اگر محدودیت ایجاد کنیم نگرانی‌هایی مبنی بر اینکه کالای بی‌کیفیت با قیمت بالا در پروژه‌های نفتی مورد استفاده قرار گیرد، وجود دارد. مسئله اینجاست که در بخش دانش فنی توفیقات، بالاست اما در بخش عملی و تولید نهایی این‌گونه نیست. در حقیقت از ساخت داخل حمایت به خوبی صورت نمی‌گیرد.»

نگرانی از دستیابی سود توسط عده‌ای خاص

حسن هاشمی از دیگر فعالان بخش‌خصوصی و عضو انجمن صنفی شرکت‌های مهندسی و ساخت (صنایع نفت و نیرو) نیز در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «باید از تولید داخل حمایت‌های لازم صورت گیرد اما این حمایت به‌‌گونه‌ای نباشد که به بهانه حمایت از کالای داخل، کیفیت را قربانی کنیم. صنعت نفت به کالای استاندارد نیاز دارد.»

وی می‌افزاید: «ایجاد سامانه به منظور حمایت از ساخت داخل خوب است اما نباید کالایی با کیفیت پایین و قیمت بالا در صنعت نفت به کار گرفته شود. گرچه معتقدم با تلاش می‌‌شود کالایی با کیفیت بالا و قیمت مناسب در داخل تولید کرد. اصل مهم دیگر این است که این حمایت از ساخت داخل، محلی برای دستیابی عده‌ای خاص به سود کلان نشود. بخش‌خصوصی همواره در این حوزه کمتر در صدر قرار گرفته است پس نباید فضا به‌گونه‌ای باشد که رانت ایجاد شود.»

انحصار محصولات با کیفیت در اختیار چند کشور

بهرام بارانی، از فعالان بخش‌خصوصی و تولیدکننده تجهیزات صنعت نفت در این‌باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «در هیچ جای دنیا محدود کردن و ملزوم کردن نتوانسته موجب رشد و ارتقای محصولات داخل شود. وزارت نفت ما چگونه می‌خواهد این کار را انجام دهد؟ وقتی کالای با کیفیتی در بخش‌های اصلی صنعت نفت تنها در چند کشور تولید می‌شود تولیدکنندگان داخلی در مقابل آنها حرفی برای گفتن ندارند.»

رییس کمیسیون استاندارد انجمن پیمانکاران صنعت نفت در ادامه می‌افزاید: «من خود تولید‌کننده تجهیزات نفت هستم و تلاشم هم بر این است که کالایی با قیمت مناسب‌تر و کیفیت خوب تولید کنم اما چند درصد از تولیدات داخل شاخص‌های اصلی کیفیت، استاندارد و قیمت مناسب را دارد. پیمانکار حق دارد که امکان انتخاب داشته باشد گرچه معتقدم باید از صنایع تولید داخل حمایت شود اما حمایت‌ها باید هدفمند باشد. تولید‌کننده داخلی صنعت به حمایت و زمان نیاز دارد.»

فرزان گلچین، از فعالان بخش‌خصوصی و عضو هیات‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی، گاز و پتروشیمی‌ نیز با اشاره به اینکه اگر یکسان‌سازی لیست اقلام و تجهیزات کالاهای نفتی صورت گیرد اقدام باارزشمندی است به «فرصت امروز» می‌گوید: «ایجاد محدویت برای پیمانکار برای استفاده از محصولات ساخت داخل موضوعی است که تنها کیفیت را نشانه رفته است. اینکه از تولیدکنندگان داخل که عمدتا بخش‌خصوصی است حمایت شود، امری پسندیده است به شرط اینکه بخش‌خصوصی واقعی باشد اما صنعت نفت به کالای استاندارد نیاز داد.»

وی با اشاره به سرنوشت حمایت خودرو توسط دولت به منظور حمایت از خودروسازی داخلی می‌افزاید: «با این امر مخالفم هستم، بهتر است وزارت نفت نسبت به سامانه کالا بازنگری جدی‌تری داشته باشد البته کمتر سامانه الکترونیکی مشابه این سامانه در کشور به نتیجه مطلوب رسیده است.»