کنسرسیوم‌ از نان شب واجب‌تر است

کنسرسیوم‌ها نقش مهمی را در اقتصاد و به‌ویژه بازارهای صادراتی بازی می‌کنند. از همین رو است که تشکیل آنها را می‌توان در زمره درخواست‌های مهم برای تولیدکنندگان محصولات صادراتی دانست. حالا دولت دستانش را برای تشویق تولیدکنندگان به تشکیل کنسرسیوم‌های مختلف بالا برده اما پرسش اینجاست که آیا کنسرسیوم‌ها در صورت تشکیل می‌توانند هدف اصلی خود را اجرایی کنند؟ سابقه اقتصاد کشور ما نشان می‌دهد، بخش‌خصوصی همیشه نقش کم جانی را در عرصه اقتصاد بازی کرده و در عرصه اقتصاد دولتی ایران کمتر فرصت پیدا کرده که رخ نشان بدهد. حالا دولت یازدهم با توجه به بحران‌هایی نظیر تورم، رکود و بیکاری حداقل در گفتار تلاش می‌کند تا نقش بیشتری را به بخش‌خصوصی در عرصه اقتصاد کشور بدهد.

تشویق به تشکیل کنسرسیوم یکی از نمونه‌های تلاش دولت در این راستا است. اما با اینکه تولیدکنندگان می‌گویند که تشکیل این کنسرسیوم‌ها از نان شب برای بخش‌خصوصی واجب‌تر است، موضوع مهم اینجاست که با توجه به شرایط اقتصادی ایران، نقشی که کنسرسیوم‌ها می‌توانند بازی کنند چقدر به تعریف اصلی آنها نزدیک است؟

عبدالحمید قدیمی، دبیر انجمن ریخته‌گری ایران، در این زمینه به «فرصت امروز» می‌گوید: «تشکیل کنسرسیوم از نان شب برای بخش‌خصوصی واجب‌تر است زیرا شرکت‌ها باید بتوانند در کنار یکدیگر هزینه‌های بازاریابی و حضور در بازار را برای صادرات کاهش دهند. کما اینکه در بیشتر کشورهای دنیا همین اتفاق می‌افتد. اما مشکل بزرگ ما این است که ما دچار بی‌ثباتی در توسعه فضای سیاسی هستیم و فضای سیاست‌های بین‌المللی فضای منطقی و درستی ندارد. از همین رو نمی‌توان امیدوار بود که صادرات در بحث صادرات غیرنفتی عمق پیدا کند. بخش‌خصوصی به زحمت بازاری را پیدا می‌کند اما با یک حرکت ساده همه رشته‌ها پنبه می‌شود. نوسانات سیاسی که در کشورهای هدف رخ می‌دهد دست تولیدکنندگان ایرانی نیست اما ایجاد ثبات در روابط خارجی کاملا در اختیار دولت است و در صادرات نقش تعیین‌کننده‌ای را بازی می‌کنند.»

علیرضا پورفرج، اقتصاددان، نیز در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این زمینه بیان می‌کند: «تشکیل کنسرسیوم به تولیدکنندگان کمک می‌کند که قدرت انحصارشان بالا رود. همچنین کنسرسیوم‌ها قدرت رقابت تولیدکنندگان را در بازارهای جهانی بالا می‌برند و کاهش هزینه صادراتی را برای آنها در پی دارد. تولیدکنندگان با تشکیل کنسرسیوم می‌توانند در بحث‌های بازاریابی و انتقال تکنولوژی به یکدیگر کمک کنند.»

پرسش دیگری که باید در این میان به آن پاسخ داده شود، این است که کشور ما چقدر این پتانسیل را دارد که به کنسرسیوم‌ها اجازه فعالیت دهد؟ پورفرج در پاسخ به این پرسش اظهار می‌کند: «وقتی همچنان تحریم‌ها وجود دارد، طبیعتا کنسرسیوم‌ها نیز با مشکل روبه‌رو خواهند بود اما اگر این کنسرسیوم‌ها تشکیل شوند باز به نفع تولید کشور است. این زمینه در کشور برای همکاری تولیدکنندگان با یکدیگر وجود دارد تا هم فزونی صورت بگیرد.»

طبیعتا در یک اقتصاد دولتی وقتی قرار است که جای بخش‌خصوصی پررنگ‌تر شود، دولت نقش اصلی را در این میان بازی می‌کند، نقشی که فقط به تشویق ختم نمی‌شود. قدیمی درباره وظیفه دولت در تشکیل کنسرسیوم‌ها تصریح می‌کند: «تشکیل کنسرسیوم یکی از موضوعات اساسی است که حتما باید به آن پرداخته شود اما با وجود تنش در روابط سیاسی، کنسرسیوم‌ها جایگاهی ندارند. از سوی دیگر تولید ما اکنون زمین‌گیر است و تا زمانی که تولید در بستر مناسبی قرار نگیرد، صادرات رویایی بیش نیست. مهم‌ترین وظیفه دولت در این میان استحکام بخشیدن به روابط سیاسی و رساندن زیرساخت‌ها به شرایط مناسب است. همچنین نکته مهم دیگر این است که باید نظارتی بر کالاهایی که برند ایران را دارند، وجود داشته باشد تا محصولات بی‌کیفیت و بد توسط صادرکنندگان و تولیدکنندگان بی‌صلاحیت و غیرمسئول صادر نشوند.» پورفرج نیز در این زمینه معتقد است: «اگر دولت بتواند این کنسرسیوم‌ها را حمایت کند طبیعتا میزان صادرات کالاهای تولید داخل و حضور در بازارهای خارجی کالاهای ایرانی بیشتر خواهد شد.»

توسعه صادرات محصولات غـیـرنـفتی، اکنون به قدرت رقابت و چانه‌زنی تولـیـدکــنندگان ایرانی بستگی دارد، هرچند با وجود شرایط تحریم که همچنان بر سر اقتصاد ایران استوار مانده، شاید این کنسرسیوم‌ها نتوانند نقش اصلی خود را ایفا کنند اما شرایط گواهی برداشته شدن تحریم‌ها را در ماه‌های آینده می‌دهد، بنابراین تشکیل این کنسرسیوم‌ها شاید پیش نیاز اساسی برای پررنگ شدن نقش محصولات ایرانی در بازارهای جهانی باشد.