کمدی؛ ژانری که شکست ناپذیر است

ژانر، کلمه‌ای فرانسوی (در ریشه لاتین) است، که برای تفکیک نوع یا طیف خاصی از متون، تصاویر، فیلم‌ها و... استفاده می‌شود. به عبارت دیگر، ژانر کمک می‌کند، مخاطب، طیف مشخصی از تولیدات سینمایی، آثار ادبی، موسیقی و... را شناخته و از یکدیگر تفکیک کند. ژانرهای سینمایی، انواع متعددی دارند، در این میان «کمدی»، یکی از انواع ژانر است که به نظر می‌رسد، محبوبیت بسیار زیادی دارد و جدول فروش فیلم‌ها، نشان می‌دهد، فیلم‌های کمدی، اغلب فروش قابل قبولی دارند. کمدی/ سیاه، کمدی/ رومانتیک، کمدی/ وحشت، کمدی /درام؛ نمونه‌هایی از زیرمجموعه‌های ژانر کمدی هستند. براین‌اساس، فیلم‌سازی در ژانر کمدی گستره‌ای وسیع و قابل توجه دارد.

متغیرهای اساسی در تعیین ذائقه مخاطب

از اواخر دهه 90 میلادی و اوایل سال 2000 مطالعات در زمینه ژانرها و بررسی دلایل اقبال برخی ژانرها، پررنگ‌تر شد. یکی از جامع‌ترین پژوهش‌ها در این حوزه، توسط دکتر دایان لوییس، دکتر جو آنتونیو و دکتر استوارت فیشاف انجام شده که در فصلنامه روانشناسی رسانه، چاپ واشنگتن منتشر شده است. در این پژوهش سه متغیر سن، جنس و گروه‌های نژادی/ قومی و تاثیر آنها بر انتخاب ژانر، مورد بررسی قرار گرفتند. در این پژوهش 1678نفر شرکت‌کننده با رنج سنی بالای 20 سال و بالغ بر 500 فیلم حضور داشت. اما دستاوردهای این پژوهش در حوزه فیلم‌های کمدی چه بود؟

*تجانس هویت نژادی: فیلم‌های کمدی که توسط رنگین‌پوستان بازی و ساخته شده بود، بیشتر مورد توجه اقلیت‌های نژادی و رنگین پوستان قرار می‌گرفت.

*تجانس هویت جنسی: 38درصد از زنان و 56درصد از مردان، بیشتر دوست داشتند، بیننده فیلمی باشند که قهرمان اصلی آن همجنس خودشان باشد.

*تفاوت‌های جنس در انتخاب ژانر کمدی: مردان بیش از زنان به ژانر کمدی/وحشت و کمدی /اکشن؛ علاقه نشان می‌دادند. درحالی‌که زنان به کمدی/ رومانتیک و کمدی/موزیکال تمایل بیشتری داشتند.

*سن: نتایج نشان دادند، افراد با رنج سنی بالاتر از 50 سال به ژانر کمدی علاقه بیشتری نشان می‌دهند تا افراد بین 30 تا 50 سال. افراد بین 20 تا 30 سال نیز وضعیتی مشابه داشتند.

بگو اهل کجایی، می‌گویم چه ژانریدوست داری!

مطالعات زیادی درخصوص ملیت و نوع ژانری محبوب افراد انجام شده که اغلب نتایجی معنا‌دار داشته است. بنابراین می‌توان حدس زد، ژانر کمدی در کدام کشورها محبوبیت بیشتری خواهد داشت:

*ایالات متحده: صنعت فیلمسازی در آمریکا و میزان تولیدات سینمایی این کشور آن قدر وسیع است که شاید نتوان به‌راحتی یک ژانر را به‌عنوان محبوب‌ترین ژانر از دید مردم شناسایی کرد. اما ژانر کمدی معمولا جزو محبوب‌ترین ژانرهای مخاطبان این کشور رده‌بندی می‌شود. نشریه گاردین، اخیرا به بررسی محبوب‌ترین فیلم‌های کمدی آمریکایی پرداخته و نتیجه‌ای جالب به‌دست آورده است. در طول یک دهه گذشته، مخاطبان آمریکایی به ژانر کمدی /سیاسی و کمدی/اجتماعی توجه بیشتری نشان داده‌اند تا دیگر زیرمجموعه‌های کمدی.

*آسیا: نتایج پژوهشی گسترده که در نشریه «تحول هوش» منتشر شده، نشان می‌دهد؛ آسیایی‌ها علاقه خاصی به فیلم‌های کمدی /رمانتیک دارند. این پژوهش که در چهار گروه مخاطب آفریقایی، آسیایی، آمریکایی و اروپایی تبار انجام شد، نشان داد؛ آسیایی‌ها بیش از هر ژانری، به ژانری کمدی/ رومانتیک علاقه‌مندند. نکته جالب در این پژوهش میزان علاقه‌مندی کره‌ای تبار‌ها به این ژانر بود که با رقم حدود 70درصد مقام نخست را بین آسیایی‌ها کسب کردند.

*اروپا: نشریه تلگراف، گزارشی منتشر کرده که نتایج نظرسنجی این نشریه از مردم بریتانیا را شامل می‌شود. طبق این بررسی، محبوب‌ترین ژانر بین مردم بریتانیا، ژانر کمدی است و رتبه‌های بعدی را ژانرهای تخیلی و ماجراجویانه به خود اختصاص داده‌اند. از سوی دیگر، اسپانیایی‌ها از علاقه‌مندان سنتی فیلم‌های کمدی/ رومانتیک هستند و جدول فروش فیلم‌های اسپانیا حکایت از موفقیت پایدار این ژانر در اسپانیا دارد.

تغییرات فرهنگی و تحولات تاریخی

تجزیه و تحلیل ژانر، در طول زمان، در یک یا دو پاراگراف قابل خلاصه نیست و پیچیدگی‌های زیادی دارد. اما نقش اتفاقات تاریخی و تغییر ذائقه مخاطبان در طول زمان، غیرقابل انکار است. در طول دهه 40 و 50 میلادی، سینمای جهان تمایل شدیدی به قهرمان پروری، به‌ویژه قهرمان‌هایی داشت که به‌طور انفرادی موفق می‌شدند. در طول دهه‌های 60 و 70، فیلم‌هایی با مضامین جاسوسی، پلیسی و هیجانی، بیشتر مورد اقبال عمومی قرار گرفتند. در طول دهه 90 تمایل به فیلم‌های ماجرایی و تخیلی قوت گرفت، و این سیر تحولات همچنان ادامه داشته و خواهد داشت. اما فیلم‌های ژانر کمدی هم تا حد زیادی متاثر از این تحولات هستند. تاثیر جنگ، سیاست، فقر، مسائل اجتماعی و بسیاری از تحولات دیگر را می‌توان در ژانر کمدی هم مشاهده کرد، تاثیری که گاه در روند دیالوگ‌نویسی و شخصیت‌پردازی و گاه در صحنه‌پردازی و حتی گریم موثر است. شاید یکی از رموز موفقیت در ژانر کمدی، شناخت نبض مخاطب و همراهی با ذائقه مخاطب در طول زمان باشد.