چارتر به نفع کیست؟

نام «چارتر» برای بسیاری از مسافران پروازهای داخلی ایران نامی آشنا است كه در بعضی از فصل‌های پرترافیك سفر از چند ماه قبل پای پروازها می‌خورد و بسیاری از انتخاب‌ها را محدود می‌كند. چارترها اما تنها در یك بعد اثر نمی‌گذارند و گاهی حتی ایرلاین مدیریت‌كننده پرواز را به دردسرهای بزرگ می‌اندازد. پیامك‌هایی كه از سوی شركت‌ها و آژانس‌های مختلف هواپیمایی به شكلی گسترده به تلفن‌های همراه ارسال می‌شوند و هزینه یك تور بیش از یك میلیون تومانی را در بعضی از مواقع به پایین‌تر از 200 هزار تومان می‌رساند از جمله تاثیرات چارترها در برنامه پروازهای داخلی است. 

با توجه به اینكه طبق اعلام رسمی سازمان هواپیمایی كشوری با توجه به پایین بودن سطح درآمدهای ایرلاین‌های داخلی از محل پروازهای درون كشور و این مسئله كه عملا بخش عمده‌ای از ناوگان این شركت‌ها صرف عبور و مرور در مسیرهای داخل كشور می‌شود قطعا ارائه كردن برنامه‌های پروازی به شكل چارتر یكی از اصلی‌ترین حربه‌هایی است كه می‌تواند از سوی این شركت‌ها برای مقابله با فشارهای كلان اقتصادی و ضرردهی تنظیم شود. 

از طریق این پروازها ایرلاین‌های داخلی می‌توانند برنامه‌های پروازی خود را از چند ماه قبل با آژانس‌های مسافرتی و مسئولان برگزاری تورهای بزرگ هماهنگ كرده و از این طریق در زمان‌هایی كه پروازها مشتری چندانی ندارند حداقل سود مدنظر خود را به دست آورند. 

اما فروش چارتری برنامه‌های پروازی برای مسافرانی كه از هواپیما تنها چند بار در سال استفاده می‌كنند چندان تجربه قابل قبولی به دست نمی‌دهد. زیرا این برنامه‌ها در بسیاری از مواقع برای روزهای شلوغ سفری به آژانس‌ها یا شخصیت‌های حقیقی و حقوقی فروخته می‌شوند و از این رو برای رزرو بلیت برای مشتریانی كه از طریق آژانس به خرید بلیت اقدام می‌كنند هزینه‌ها را چند برابر می‌كند. 

برای مثال در مسیر پرتردد تهران – كیش كه یكی از اصلی‌ترین مسیرهای هوایی در ایران به حساب آمده و بخش عمده‌ای از ظرفیت آن را مسافران غیر‌تجاری و توریستی تشكیل می‌دهند هزینه‌های بلیت به شكلی متفاوت و متنوع است كه امكان هیچ‌گونه برنامه‌ریزی و پیش‌بینی در این رابطه وجود ندارد. 

در حالی كه برخی از شـركـت‌های هـواپـیمایی مجبورند بلیت پروازهای كیش به تهران خود را در روزهایی كه مسافرت چندانی انجام نمی‌شود با قیمتی كمتر از 40 هزار تومان به فروش برسانند این قیمت در روزهای پرتردد و زمان‌هایی كه پروازهای محدودی وجود دارد گاهی از سقف 300 هزار تومان نیز عبور كرده و بیش از چند برابر قیمت مصوب پیشین فروخته می‌شود. این مسئله درباره سفرهای فصلی مانند تقاضای بالای مسافران برای خرید بلیت هواپیما به مقصد نجف و بغداد در روزهای خاص زیارتی مانند اربعین نیز قابل پیگیری است. در این ایام نیز گاهی قیمت بلیت‌های پرواز تهران به نجف چند برابر قیمت مصوب 600 هزار تومانی آن به فروش رفته كه این مسئله هر چند از سوی بازار به دلیل تقاضای بسیار زیاد تحمل شده است اما قطعا به یك بازنگری در شرایط ویژه نیاز دارد. 

ایران ایر برنامه پروازی چارتر ندارد

هر چند بخش عمده‌ای از برنامه‌های پروازی ایرلاین‌های داخلی عملا به وسیله پروازهای چارتر انجام می‌شود اما مدیر عامل ایران‌ایر رسما اعلام كرده، این شركت هیچ برنامه‌ای برای پروازهای چارتر نداشته و بلیت‌های خود را به شكل عادی به فروش می‌رساند. فرهاد پرورش، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با بیان این‌ مطلب تصریح كرد: ‌ایران‌ایر به‌عنوان یكی از اصلی‌ترین شركت‌هایی كه در حوزه پروازهای داخلی ایران فعال است هیچ برنامه چارتری نداشته و تمام بلیت‌ها و طرح‌های خود را در قالب قوانین سازمان هواپیمایی كشوری و نرخ قانونی بلیت موجود تنظیم می‌كند. 

به گفته وی، این برنامه در تمام طول سال تكرار شده و حتی در ایام پرسفر نیز بلیت‌های ایران ایر از كیش به وسیله چارترها هماهنگ نمی‌شود. پرورش همچنین درباره بحث‌های مطرح‌شده پیرامون افزایش چندبرابری قیمت بلیت در مسیر ایران به عراق اظهار كرد: ‌ایران‌ایر این سیاست خود را درباره پروازهای زیارتی عراق نیز ادامه داده و تمام بلیت‌های این شركت هواپیمایی بر مبنای نرخ اصلی 650 هزار تومان به فروش رفته است.

حیات ایرلاین‌های داخلی به چارتر وابسته است

هر چند در بین مردم و مسافران هواپیما از چارتر چندان به نیكی یاد نمی‌شود اما كارشناسان این حوزه معتقدند نمی‌توان این برنامه را به‌عنوان اصلی‌ترین رویكرد شركت‌های هواپیمایی برای فرار از زیان‌دهی حذف كرد. علیرضا بحیرایی، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با بیان این‌ مطلب تاكید كرد: وقتی یك شركت برای تضمین پر شدن پروازهای خود در ایامی كه تقاضا بسیار پایین می‌آید با مشكل روبه‌رو است، قطعا باید روش‌های دیگر این خلأ را پر كند. 

از این رو پروازهای چارتر به‌عنوان تنها وسیله‌ای كه در اختیار شركت‌های هواپیمایی ایرانی قرار دارد به مدیریت نیاز داشته و نمی‌توان از حذف آنها سخن گفت. به گفته این كارشناس هواپیمایی، استفاده از این برنامه‌ها در تمام ایرلاین‌های بزرگ مانند هواپیمایی فرانسه یا قطر انجام شده و در طول سال‌های گذشته ادامه داشته است. 

بحیرایی درباره مشكلات پیش آمده در خرید بلیت‌های چارتر و افزایش غیر‌قابل انكار قیمت آن در ایام پرترافیك سفرها گفت: هر چند این مسئله را نمی‌توان نادیده گرفت اما به هر حال چارتر گزینه‌ای است كه باید از سوی شركت‌ها مدیریت شود. در كنار بحث افزایش قیمت بحث كاهش محسوس نرخ بلیت در ایامی كه مسافرت چندانی انجام نمی‌گیرد نیز وجود دارد و از این رو باید به چارتر نگاهی همه‌جانبه داشت. 

سازمان هواپیمایی كشوری طرح آزادسازی قیمت بلیت هواپیما را به دلیل فراهم نبودن شرایط لازم و نبود توان كافی در بین ایرلاین‌های داخلی تا اطلاع ثانوی متوقف كرده و هنوز در رابطه با پروازهای چارتر نظر جدیدی ارائه نكرده است و این نشان از آن دارد كه اصلی‌ترین نهاد حاكمیتی در زمینه پروازهای داخلی نیز به حذف چارتر نگاه چندان مثبتی نشان نمی‌دهد. 

هر‌چند این برنامه پروازی دست شركت‌ها را در فروش كامل بلیت‌های پروازهای خود باز‌گذاشته و به آژانس‌ها این امكان را می‌دهد كه گاهی قیمت بلیت را چند 10 درصد كاهش یا افزایش دهند اما فشارهای موجود بر صنعت هواپیمایی ایران و محدودیت منابعی كه شركت‌های ایرانی در طول سال‌های گذشته با آنها دست و پنجه نرم می‌كنند، نشان از آن دارد كه تغییر در شرایط چارترها شاید تنها به یك نظارت و واكاوی نیاز داشته باشد و سخن گفتن از حذف آنها چندان معقول و منطقی نخواهد بود.