پروژه GTL در انتظار لغو تحریم

فرآیند تولید فرآورده از گاز طبیعی (GTL ) از دو دهه گذشته به‌عنوان یک پروژه مورد توجه دولت و بخش‌خصوصی قرار گرفته اما با تمامی اقدامات انجام شده این طرح هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. حال بخش‌خصوصی به‌عنوان بازوی قدرتمند دولت مصر است تا بتواند سرمایه‌گذاری لازم را برای تولید فرآورده‌ها از گاز طبیعی محقق سازد و در انتظار لغو تحریم‌هاست. براساس فناوری GTL می‌توان گاز طبیعی را به فرآورده‌های باارزشی نظیر بنزین، گازوییل، واكس و فرآورده‌های با ارزش میان تقطیر نظیر سوخت جت تبدیل کرد. سوخت حاصله از این فرآیند بسیار پاك و باارزش است و از گازوییل و بنزین حاصله به‌عنوان سوخت سبز یاد می‌کنند. در حال حاضر کشور قطر موفق به تولید GTL شد و روزانه 40 هزار بشکه در روز تولید دارد. ازاین‌رو لازم است ایران از ذخایر گازی در میدان مشترک به‌خوبی استفاده کند. محصول تولید شده توسط GTL به‌راحتی در بازارها به فروش می‌رسد و در این زمینه نگرانی وجود ندارد برای نمونه اتحادیه اروپا به دلیل اهمیت زیاد به سوخت با استاندارد بالا از GTL استقبال خواهد کرد زیرا كیفیت این محصولات بسیار بالاتر از فرآورده‌های مشابه پالایشگاهی است. مطالعات فراوانی در زمینه تقاضای بلند‌مدت نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی در دنیا انجام شده كه همه موید رشد تقاضای این حامل‌ها و به‌ویژه فرآورده‌های میان تقطیر است.

در همین راستا در بند «الف» ماده 122 قانون برنامه سوم پیش‌بینی کرده است «وزارت نفت مجاز است بنا به تقاضای بخش‌خصوصی یا تعاونی رأسا یا با مشارکت خارجی که دارای توان مالی کافی بوده و تقاضای آنها دارای توجیه فنی و اقتصادی و زیست‌محیطی باشد، مجوز احداث پالایشگاه و واحدهای تولید سایر محصولات وابسته به صنایع نفت را صادر کند. وزارت مذکور موظف است طبق قرارداد تنظیمی مبنی بر تحویل خوراک آنها و خرید فرآورده‌های آنها به قیمت‌های بین‌المللی (در صورت نیاز) و همچنین مجوز صادرات محصولات مازاد بر مصرف اقدام کند.» بر این اساس در صورت فعالیت دراین حوزه وزارت نفت مکلف به تامین خوراک مورد نیاز است.

ورود بخش‌خصوصی به GTL

براساس اطلاعات موجود تعدادی از شرکت‌های خصوصی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این صنعت بودند برای نمونه در سال 1387 «شرکت توسعه صنایع نفت و گاز سرو» اقدام به سرمایه‌گذاری روی تحقیقات در مورد GTL کرد. این شرکت به دلیل داشتن دانش فنی با شرکت‌های دیگر برای کار وارد مذاکره شد برای نمونه در تیرماه سال 1384 شرکتی به‌نام «شرکت توسعه صنایع گاز تولید لنگرود» در منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان واحد تولید GTL به ظرفیت 1000 بشکه در روز را نصب و راه‌اندازی کرد. در این طرح «شرکت توسعه صنایع نفت و گاز سرو» به‌عنوان تامین‌كننده دانش فنی و نیز پیمانکار معرفی شده و کل کار از طراحی پایه تا نصب و اجرا به‌صورت EPC به‌عهده این شرکت قرار گرفته است. کل سرمایه‌گذاری این پروژه 280 میلیارد تومان پیش‌بینی شده است.

همچنین شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه استان یزد نیز با «شرکت توسعه صنایع نفت و گاز سرو» برای احداث یك واحد 3هزار بشكه‌ای GTL امضا کردند و شركت دیگری از بخش‌خصوصی به نام «سما پترو» نیز احداث یك واحد 3هزار بشكه‌ای را در نظر دارد كه در این مورد نیز دانش فنی و مهندسی و اجرا به عهده شركت سرو خواهد بود. شركت دیگری‌ به‌نام «شركت بین‌المللی پرزان» نیز اقداماتی را نظیر تامین زمین در استان فارس، گرفتن سهمیه گاز از وزارت نفت، به انجام رسانده است. به‌نظر می‌رسد كه این شركت هنوز در زمینه نحوه تامین دانش فنی به نتیجه نرسیده است. به‌ظاهر این شركت برای تامین دانش فنی هم مذاكراتی را با بعضی شركت‌های خارجی و هم با شركت سرو داشته است.

لزوم فاینانس در پروژه GTL

اما نرسی قربان، از فعالان بخش‌خصوصی و مدیرعامل شرکت بین‌المللی تبدیل گاز به مایع نارکنگان با اشاره به ضرورت پرداختن به GTL در کشور، به «فرصت امروز» می‌گوید: GTL یکی از صنایع وابسته به گاز است و برای تحقق یافتن آن وزارت نفت همکاری لازم را دارد. در تلاش هستیم احداث نخستین پالایشگاه تبدیل گاز طبیعی به فرآورده‌های نفتی در ایران با هدف تبدیل گاز متان به هیدوركـروبورهـای سـنگین‌تر تا پارافین‌ها محقق شود.»

وی با اشاره به اینکه قرارداد گاز این پالایشگاه در دولت گذشته به مدت 25 سال منعقد شده است و هیچ دولتی با اجرایی شدن مخالف نیست، می‌افزاید: «مشکل اصلی نبود سرمایه کافی و تکنولوژی‌هاست که به دلیل تحریم‌ها دسترسی به آن وجود ندارد. بدون شک اگر تحریم‌ها برداشته شود بخش‌خصوصی حمایت‌های لازم را برای جذب سرمایه‌گذار خواهد داشت زیرا عملیاتی کردن آن به آورده سهامداران و فاینانس نیاز دارد.»

لغو تحریم‌ها و آغاز پروژه GTL در ایران

در همین ارتباط سیدحمید حسینی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان نفت، پتروشیمی و گاز و از فعالان بخش‌خصوصی در صنعت نفت، با اشاره به ذخایر بالای گاز در کشور، ‌می‌افزاید: ‌ GTL به سرمایه‌گذاری بالا نیاز دارد و اگر گاز با نرخ مناسب در اختیار سرمایه‌گذار گذاشته شود، توجیه اقتصادی قابل قبولی خواهد داشت گرچه هنوز مطالعاتی در این زمینه صورت نگرفته است اما بخش‌خصوصی بسیار علاقه‌مند است در این حوزه سرمایه‌گذاری کند.» وی با اشاره به اینکه تکنولوژی این صنعت مختص چند کشور است اما پژوهشگاه صنعت نفت موفق به دستیابی این دانش فنی شده است، می‌افزاید: «بخش‌خصوصی برای تولید محدود توان سرمایه‌گذاری دارد اما برای تولید 10 تا 25 هزار بشکه در روز قطعا به سرمایه‌گذار خارجی نیاز دارد. با لغو تحریم‌ها دارندگان این دانش علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در ایران خواهند بود.» وی با اشاره به اینکه طرح GTL توسط بخش‌خصوصی در منطقه قشم در حال انجام است، ‌می‌افزاید: «این طرح در این منطقه در مرحله عملیاتی شدن است و سرمایه‌گذاری لازم را دارد.»